ξανά ο ιανός

[Rikochet]

Θα επιστρέφω στον Ιανό και στον θάνατο του όσες φορές είναι απαραίτητο, μέχρι να ξεθωριάσει το πρόσωπο του, να πήξει το χυμένο του αίμα και η ανάμνηση του μέσα μου να σβήσει. Και καθώς καμιά ανάμνηση δε στέκεται μόνη της, παρόλο που ο ατελής εγκέφαλος και η ψυχή που επιθυμεί την απομονώνουν, την εξυψώνουν και τη ζωγραφίζουν με απατηλή μοναδικότητα, ελπίζω πώς ο αυτός ο φαινομενικά μοναχικός κρίκος της αλυσίδας θα παρασύρει μαζί του στο βούρκο όλο αυτό το τερατώδες μεταλλικό δίκτυο και η λάσπη θα το σκεπάσει, κι εγώ θα βρώ κάποιου είδους γαλήνη.

 

Κάθε φορά, ένας διαφορετικός άνθρωπος σκοτώνει την Ιανό σε κάποιο στενό στο Κολωνάκι, και όλοι είμαι εγώ, και όλοι έχουν τους λόγους τους. Η ισχυρότητα των λόγων είναι δεδομένη, γιατί κρίνεται πάντα απ’το αποτέλεσμα. Θυμάμαι, σαν να μου διηγήθηκε κάποιος άλλος το όνειρο του, ασαφές και χωρίς ενδιαφέρον, πώς κάποτε τον σκότωσα γιατί είχε προδώσει, ή θα πρόδιδε, ή ήμουν σίγουρος ότι ήταν προδότης, και τέλος πάντων η ζωή κάποιου ατόμου πολύτιμου για εμένα κινδύνευε. Απέτρεψε τίποτα ο θάνατος του; Δεν θυμάμαι. Αμφίβολο. Το άτομο χάθηκε και λίγο ακόμα αίμα σπαταλήθηκε, όπως σπαταλιούνται τώρα αυτές οι κόκκινες λέξεις – πιθανότατα χωρίς λόγο.

 

Επαναλαμβάνεται ο θάνατος του Ιανού, και τώρα ο ατελής εγκέφαλος και η ψυχή που επιθυμεί, και πονά απ’την επιθυμία της, απομονώνουν έναν απ’τους εκατομμύρια θανάτους, τον εξαίρουν σε μοναδικότητα και σημασία:

 

Ένα αγόρι περνάει το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής και της εφηβικής του ηλικίας πλάι στον πατέρα του, σε ένα σκουρόχρωμο κάθισμα ντυμένο με παλιό ύφασμα, σε μια κινηματογραφική αίθουσα. Τα λόγια του πατέρα του περιορίζονται σε οδηγίες για την επιλογή της σωστής μπομπίνας και το χειρισμό του μηχανήματος προβολής. Το αγόρι έχει πολλές απορίες, και όλες τις απαντήσεις τις λαμβάνει απ’το φωτεινό πανί. Πολλές φορές ακατανόητες και ενοχλητικές, είναι παρόλαυτά απαντήσεις, και οι απαντήσεις γι’αυτό το συγκεκριμένο παιδί συνιστούν τη μεγαλύτερη ανακούφιση.

 

Αυτή δεν είναι η ιστορία του παιδιού. Ο πατέρας πεθαίνει, ο κινηματογράφος κλείνει, και τα περιορισμένα ερεθίσματα του παιδιού ντύνουν τον έξω κόσμο σε ένα υπερπραγματικό φώς, μια ένταση τόσο οδυνηρή που γρήγορα καταλήγει λιγότερο από πραγματική. Ένας ξένος βρίσκει μια μέρα το παιδί. Του προσφέρει χρήματα. Το μόνο που έχει να κάνει το παιδί είναι να κόψει ένα λαρύγγι το οποίο, όπως υποστηρίζει ο εργοδότης, δε πρόκειται να αντισταθεί.

 

Ο εργοδότης δεν πήρε εύκολα αυτή την απόφαση. Για πολύ καιρό προσπαθούσε να διασαφηνίσει την έννοια του χρόνου, έστω αυτή την περιορισμένη αντίληψη που είχε ο ίδιος για το χρόνο, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Ένα παρόν που δεν είναι ποτέ παρόν γιατί έχει γίνει παρελθόν. Πώς μπορεί ο εργοδότης, πώς μπορεί ο οποιοσδήποτε, να συμβιβάσει το εγώ του με αυτή τη συνειδητοποίηση; Θα βρώ γαλήνη στο συνεχές παρελθόν, σκέφτεται. Θα κουρνιαστώ μέσα σε ό,τι πιο γλυκό και τρυφερό μπορώ να θυμηθώ. Και αρχίζει και μετράει, ξεκινώντας από την κατασκευασμένη αλλά πέρα για πέρα αληθινή ανάμνηση της πνιγερής θαλπωρής στο στομάχι της μητέρας. Και προχωρώντας προς το τώρα, ένα τώρα που ο εργοδότης ξέρει ότι δεν υπάρχει, αλλά πεισματικά συνεχίζει να χρησιμοποιεί σαν άγκυρα. Φτάνει σε κάτι που του φαίνεται αποκορύφωμα: ένα μπαλκόνι στην Άνω Πόλη, η πρωινή δροσιά. Ένα ζεστό σώμα κάτω απ’τα σκεπάσματα, σε κάποιο δωμάτιο, που δεν έχει ξυπνήσει ακόμα. Ένα τσιγάρο. Ζεστός καφές, που κρατάει το ατελές μυαλό σε εγρήγορση. Ένα βιβλίο που δε θα αφήσει ιδιαίτερα ισχυρό αποτύπωμα, αλλά τότε έμοιαζε λόγος να συνεχίζει να αναπνέει.

 

Ο εργοδότης λέει, αυτό είναι. Αυτό ήταν. Αν ο χρόνος δεν υπάρχει, αν ο χρόνος έχει τελειώσει, θα μείνω εκεί. Μια δεύτερη φωνή μέσα του αρχίζει και απαριθμεί τις πιθανές εκδοχές, σύμφωνα με τις οποίες η ανάμνηση θα επαναληφθεί, ίσως λιγότερο ενδιαφέρουσα, ίσως πιο γλυκειά, με πολύ διαφορετικές λεπτομέρειες, σε κάποιο άλλο μπαλκόνι, σε μια άλλη πόλη, με κάποιο άλλο βιβλίο.

Αλλά η δεύτερη φωνή σβήνει γρήγορα. Αν πρέπει να μείνω εκεί, τότε δε μπορούν να υπάρχουν άλλες πιθανές εκδοχές. Ο χρόνος τελείωσε, όσον αφορά το δικό μου ατελή εγκέφαλο τουλάχιστον, και κανείς δε θέλει να παρατείνει τον πόνο του, αν μπορεί, ή σχεδόν κανείς, ή εγώ, μόνον εγώ έστω, δε θέλω να πονάω.

 

Ο εργοδότης λέει, ένας τρόπος υπάρχει. ‘Ενας σωστός τρόπος. Η απόφαση και η σιγουριά για το τέλος του χρόνου μετριάζουν λίγο τον πόνο της ολοζώντανης ανάμνησης. Αρχίζει να παρακολουθεί το παιδί λίγο πριν το θάνατο του πατέρα και το κλείσιμο του κινηματογράφου. Σιγουρεύεται. Το βρίσκει και του κάνει την πρόταση. Το παιδί δέχεται αδιαμαρτύρητα, δίχως ερωτήσεις, σχεδόν δίχως λέξη. Ορίζουν μια συνάντηση. Ο εργοδότης πληρώνει το παιδί το πλήρες ποσό, βέβαιος ότι δε θα τον εγκαταλείψει.

 

Μέχρι τη συνάντηση ο εργοδότης ανακατασκευάζει την ανάμνηση. Ξεκινάει απ’την αρχή, και υφαίνει ξανά κάθε λεπτομέρεια, κάθε διαφορετική υφή, κάθε σκιά. Δεν αλλάζει τίποτα, δεν φυσάει επάνω της διαφορετικό αέρα, δεν τη λούζει με διαφορετικό φώς. Τα πάντα είναι αυτά που ήταν, ούτε πιο ευχάριστα, ούτε πιο δυσάρεστα, είναι μόνο η βέβαιη κατάληξη όσων προηγήθηκαν. Μια αναπάντεχη ανακούφιση: μέσα σε αυτή την πλήρη ανάμνηση, πληρέστερη απ’την ακατανόητη, ραγισμένη ροή του τώρα που δεν υπάρχει, υφίσταται χρόνος, κάποιος χρόνος, ο δικός του χρόνος. Υπό έναν όρο: το τέλος της ανάμνησης θα είναι και το απαραίτητο τέλος του. Ο εργοδότης λέει, τουλάχιστον είναι το καλύτερο τέλος. Κανείς δε θέλει να παρατείνει τον πόνο του. Η ανάμνηση ολοκληρώνεται, το τέλος της πλησιάζει το τέλος του εργοδότη, λίγο μένει ακόμα για να ταυτιστούν και να πάψει να πονάει.

 

Ο εργοδότης συναντιέται με το παιδί. Έχει μαζί του τη λεπίδα. Προτείνει να πιούν κάτι πρώτα και οδηγεί το παιδί στο Φίλιον. Το παιδί, ανέκφραστο και ήρεμο όπως πριν, ρωτάει:

 

“Πώς σε λένε;”

 

“Με λένε Ιανό.”

 

“Σημαίνει αυτό που νομίζω, αυτό που ξέρω;”

 

“Δεν το διάλεξα εγώ. Δε νομίζω πως σημαίνει οτιδήποτε.”

 

“Διάλεξες εμένα όμως. Γιατί εμένα;”

 

Ο Ιανός επιτρέπει να στον εαυτό του ένα τελευταίο αυτάρεσκο χαμόγελο και απαντάει:

 

“Δεν θυμάσαι τίποτα. Δεν θυμάσαι τίποτα στ’αλήθεια. Ό,τι θυμάσαι, είναι αναμνήσεις τρίτων που αναμασούν αναμνήσεις τέταρτων. Διάφοροι σοφοί άντρες υποστήριξαν ότι κάθε ανάμνηση, ίσως και κάθε ζωή, συνίσταται ακριβώς σε αυτό το ατέλειωτο καθρέπτισμα, μέσα στον χρόνο, αλλά εμένα δε μου είναι δυνατόν να το πιστέψω και έτσι δε το πιστεύω. Όσον αφορά εσένα όμως είμαι σίγουρος. Είμαι σίγουρος ότι ακόμα και οι πραγματικές σου αναμνήσεις, και χρησιμοποιώ πολύ ελαφρά τον όρο πραγματικός, είναι τόσο αδύναμες που αντέχουν ελάχιστα. Τίποτα δε σου φαίνεται το ίδιο πραγματικό με αυτό το σύνολο χρωμάτων που τέλειωσε τόσο απότομα με το θάνατο του πατέρα σου. Ακόμα και αν έχω άδικο, μη με διακόψεις, γιατί δεν έχει σημασία πλέον. Θα σου χαρίσω την πρώτη σου πραγματικά πραγματική ανάμνηση. Κι εσύ θα μου χαρίσεις κάτι πολύ σημαντικότερο, και δε θα το καταλάβεις καν.”

 

Έμειναν για λίγο σιωπηλοί. Ο Ιανός ακούμπησε ένα μαχαίρι στο τραπέζι. Σηκώθηκε και απομακρύνθηκε αργά. Το αγόρι περίμενε μέχρι να βγεί ο Ιανός, πήρε το μαχαίρι και τον ακολούθησε. Περπατούσαν και οι δύο αργά, με λίγη απόσταση μεταξύ τους. Ο Ιανός οδήγησε το παιδί μέσα από διάφορα στενά, φαινομενικά τυχαία. Ετοίμαζε την ανάμνηση του για τελευταία φορά. Το μπαλκόνι. Το βιβλίο. Το τσιγάρο. Ο καφές.

 

Σειρά είχε το σώμα. Το κοιμισμένο, ζεστό σώμα, που θα ξυπνούσε, δεν είχε σημασία πότε, γιατί δεν υπήρχε καμιά βιασύνη, δεν υπήρχε χρόνος. Δεν πρόλαβε να φτάσει το σώμα, γιατί το παιδί τον είχε ρίξει κάτω και του έκοβε το λαρύγγι.

 

Καθώς ο Ιανός πνιγόταν στο αίμα του το αγόρι του ψιθύρισε. “Καταλαβαίνω. Τα καταλαβαίνω όλα. Μου κάνεις ένα μεγάλο δώρο, και ένα ακόμα μεγαλύτερο κακό… και δε θα το καταλάβεις καν.”

 

Το αίμα του Ιανού έφτασε μέχρι τα παπούτσια του παιδιού, ακόμα ζεστό, μέχρι την άκρη του πεζοδρομίου, και κύλησε, ξανά, στο δρόμο.