Συνέντευξη με τον Μιχάλη Σπέγγο

[Naroualis]

Για όσους διαβάζουν ελληνικό φανταστικό ήταν ο "κύριος Ιμπέριουμ" και τώρα τελευταία ο "Στοίχημα των Ανθρώπων". Το γεγονός παραμένει ότι ο Μιχάλης Σπέγγος είναι μια καθάρια φωνή που έχει κάτι να πει και το λέει με τρόπους που σε βάζουν σε σκέψεις. Ειδικά όταν έρχεται αντιμέτωπος με δώδεκα "τι".

 

1. Τι μπορεί να ωθήσει ένα θετικό επιστήμονα στη λογοτεχνία, στο διπλό ρόλο του αναγνώστη και του συγγραφέα;

Διαβάζω από μικρό παιδί, διαβάζω κατά μέσο όρο γύρω στα 80 βιβλία το χρόνο, ξέρω θετικούς επιστήμονες που διαβάζουν ακόμη περισσότερο, άρα για το ρόλο του αναγνώστη ισχύουν, πιστεύω, τα ίδια με όλους ερεθίσματα. Για τη λογοτεχνική συγγραφή, είναι η κοινή ενασχόληση με σύμπαντα περίεργα με δικούς τους κανόνες, η τέχνη της δόμησης και της ανάλυσης, είναι η αντιμετώπιση του απροσδόκητου και της ανατροπής.

 

 2. Τι διαδικασίες ακολουθεί η έμπνευσή σου; Από πού πηγάζει και πώς εκδηλώνεται;

 Γράφω πάντα όταν κάτι με απασχολεί και θέλω είτε κάτι να πω, είτε να ρωτήσω. Παράδειγμα: Είναι ικανός ένας ηγέτης να αλλάξει ριζικά τη ροή της Ιστορίας ή αυτό αποτελεί ακόμη ένα μύθο και ο κάθε ηγέτης είναι δέσμιος της ιστορικής συγκυρίας, οπότε το μόνο που μπορούμε να μιλάμε είναι ο βαθμός της διαχείρισης. Και ακόμη περισσότερο προς ποια κατεύθυνση μπορεί να την αλλάξει. Έτσι ξεκίνησα να γράφω το Imperium. Τα ερεθίσματα πηγάζουν απ’ τις παραστάσεις, τη μόρφωσή μου, τις αντιλήψεις μου, από την εν γένη πορεία της ζωής μου. Εκδηλώνεται πάντα με την κατασκευή ενός φανταστικού κόσμου, όπου όλοι οι ήρωες πραγματικοί -γιατί χρησιμοποιώ και τέτοιους- ή φανταστικοί υπηρετούν τις ανάγκες της μυθοπλασίας μου. Στη συνέχεια αυτός ο κόσμος εξελίσσεται μετά από έρευνα -όταν χρειάζεται- αλγοριθμικά, όπως ακριβώς επιτάσσουν τα ερωτήματα, θεωρήματα, ή ακόμη και αξιώματα που έχω στο κεφάλι μου.

 

3. Τι προϋποθέσεις χρειάζεσαι για να γράψεις;

Ένα λάπτοπ, ησυχία και ένα -άντε δύο- ποτήρια κρασί.

 

4. Τι αντιδράσεις συναντάς σχετικά με τις λογοτεχνικές σου ανησυχίες στην καθημερινή σου ζωή, από τους οικείους σου, τους συναδέλφους σου και τους αναγνώστες σου;

Απ’ τους οικείους μου έχω μέχρι στιγμής εισπράξει μόνο συμπαράσταση. Απ’ τους συναδέλφους διάφορα που καλύπτουν όλη τη γκάμα: Συμπαράσταση, επιδοκιμασία, αδιαφορία, υποκρισία, άσχετες παρατηρήσεις και κριτική, σχετικές παρατηρήσεις και δημιουργική κριτική, κακοπροαίρετη κριτική, συμβουλές, απορίες (αυτό το εκτιμώ παραπάνω απ’ όλα, όταν έρχεται ένας συνάδελφος και μου λέει έλα εδώ να συζητήσουμε πάνω σ’ αυτό ή σ’ εκείνο), ερωτήσεις για τις πωλήσεις, για τον εκδότη, για μεταφράσεις στο εξωτερικό. Και απ’ τους αναγνώστες ποικίλες. Από το σημείο να δεχτώ τηλεφωνήματα και γράμματα που να με θεωρούν λίγο κατώτερο του Ντοστογιέφσκι μέχρι το άλλο άκρο, να λένε ότι τα βιβλία μου θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν μόνο ως χαρτί τουαλέτας. Μετά πάντως από 12 χρόνια στη λογοτεχνία έχω πλέον ένα σκληρό πυρήνα αναγνωστών που με ακολουθεί και αυτό είναι το μεγαλύτερο στήριγμά μου.

 

5. Τι αποκομίζεις εσύ ο ίδιος από αυτήν την ενασχόληση; Σε τι σε κάνει καλύτερο ή χειρότερο το γράψιμο και το διάβασμα;

Το γράψιμο είναι ο τρόπος έκφρασής μου. Η διέξοδός μου, ο τρόπος να ακουστεί η φωνή μου και να βγει προς τα έξω η ψυχή μου, αν δεν το είχα θα έσκαγα. Το γράψιμο σε τι να με κάνει καλύτερο; Το διάβασμα τώρα αποτελεί μόνιμη και διαρκή μου απόλαυση. Πιστεύω πραγματικά ότι η ζωή μας χωρίς την τέχνη θα ήταν ασπρόμαυρη. Σε όλα τα επίπεδα. Από το πιο βασικό τη γνώση, μέχρι την φαντασία και την επέκταση της ανθρώπινης σκέψης μέσω της φαντασίας βεβαίως σε διαστάσεις μη κοσμικές. Το διάβασμα λοιπόν είναι αυτό που βάζει χρώμα στη ζωή μου. Με κάνει καλύτερο άνθρωπο λοιπόν γιατί μου ανοίγει το μυαλό και μου χαρίζει στιγμές ευτυχίας.

 

6. Τι είχες στο μυαλό σου όταν έγραφες το Imperium και το Στοίχημα των Ανθρώπων; Κατά πόσο ικανοποιεί το αποτέλεσμα την αρχική σου ιδέα;

Για το Imperium μίλησα ήδη. Να πω μόνο ότι διάλεξα τον Ανατολικό μεσαίωνα για διάφορους λόγους. Γιατί είναι σχεδόν αγνοημένος, γοητευτικότατος, ελληνικότατος, αλλά και επειδή πίστευα ότι οι σχέσεις που όριζαν τότε την εξουσία ήταν απλούστερες άρα και ευκολότερα διαπραγματεύσιμες, λογοτεχνικά. Το Στοίχημα είναι λίγο πιο πολύπλοκο. Το Στοίχημα μιλάει για το θεό και τη θρησκεία. Εξελίσσεται στο παρόν έχοντας ως αναφορά ένα πασίγνωστο παρελθόν και κάνει μια προέκταση στο μέλλον ακριβώς για να δείξει την επίδραση του παρόντος. Είναι σαν ένας ιστορικός να γράφει στα χρόνια του Χριστού και μετά να μας πάει χίλια χρόνια μπροστά για να βιώσουμε την επίδραση του χριστιανισμού πλέον στους ανθρώπους. Το Στοίχημα θα μπορούσε να διαβαστεί και σαν ένα αιρετικό ευαγγέλιο. Το ζήτημα δεν είναι αν ικανοποιούν εμένα γιατί εγώ αφότου πήρα την απόφαση να το πάω στον εκδότη είμαι ικανοποιημένος αλλιώς δεν θα το πήγαινα. Το ζήτημα είναι κατά πόσο μπόρεσα να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη. Αυτό θα το πείτε εσείς.

 

7. Τι σε έκανε να στραφείς στη θεατρική φόρμα; Τι εμπειρίες αποκόμισες από αυτήν την προσπάθεια;

Ο θεατρικός λόγος απαιτεί συμπύκνωση, ελλειπτικότητα, κι αυτό ήταν πρόκληση. Στο θέατρο βιώνεις τη μετουσίωση του λόγου σου, αυτή είναι απόλαυση μοναδική. Αποκόμισα όμως και πάρα πολλά, πέρα από τα δύο που προανέφερα. Είναι ωραία αίσθηση η μοναχικότητα αλλά εξ ίσου ωραία αίσθηση είναι να είσαι μέλος μιας ομάδας. Η σχέση με το κοινό είναι αμεσότερη και πιο πηγαία στο θέατρο. Έμαθα επίσης στην πράξη κάτι το οποίο δεχόμουν μόνο θεωρητικά. Το τι γράφουμε, ποτέ και σχεδόν κανείς δεν το προσλαμβάνει με τον ίδιο τρόπο.

 

8. Τι βιβλία διαβάζεις -αν διαβάζεις-;

Διαβάζω όπως είπα γύρω στα 80 βιβλία το χρόνο. Δεν θα έπρεπε αλήθεια οι συγγραφείς να δικαιούνται μια επιδότηση για τα βιβλία που διαβάζουν; Το λέω γιατί πλέον το βλέπω και από την οικονομική του άποψη. Έχω αρχίσει και ζορίζομαι. Το ποσό της επιδότησης θα επιβάρυνε ελάχιστατον κρατικό προϋπολογισμό. Επειδή λατρεύω τη λογοτεχνία έχω επιβάλει στον εαυτό μου κάθε πέμπτο βιβλίο να μην είναι λογοτεχνικό. Προσπαθώ να το τηρώ. Κυρίως ξένη λογοτεχνία διαβάζω. Διαβάζω επίσης αυτά που είμαι αναγκασμένος να διαβάσω τα οποία είναι βιβλία ή γενικά πονήματα φίλων και γνωστών.

 

9. Τι εκτιμάς περισσότερο σε ένα λογοτεχνικό βιβλίο;

Πιστεύω σε ένα τρίπτυχο. Πρώτον ο συγγραφέας να έχει να πει κάτι. Δεύτερον ο τρόπος που θα το πει, και τρίτον τα εργαλεία. Αν θεωρήσουμε το πρώτο και το τρίτο ως αυτονόητα, τα οποία δυστυχώς δεν είναι σε μεγάλος μέρος της λογοτεχνικής μας παραγωγής, (πολλά παραδείγματα βιβλίων που μιλάνε για … τίποτε, όπως επίσης βιβλία γραμμένα σε γλώσσα πολύ κάτω απ’ τα όρια της επάρκειας) τότε ο πυρήνας βρίσκεται στο δεύτερο. Μου αρέσει η κοσμοπλασία να είναι πλήρης και γοητευτική. Δηλαδή πλοκή, χαρακτήρες,ανατροπές (θεωρώ μια καλή ανατροπή την πεμπτουσία της μυθοπλασίας) και αν είναι δυνατόν ένα δεύτερο επίπεδο πέρα απ’ την απαραίτητη επιφάνεια που να προκαλεί τη σκέψη του αναγνώστη. Μα καλά με έχουν ρωτήσει τι κόλλημα είναι αυτό με τις ανατροπές; Η ύπαρξη μας η ίδια, απαντώ, αποτέλεσμα ανατροπών είναι. Αναπάντεχων και τεράστιων ανατροπών. Απ’ το big bang μέχρι τους πρώτους οργανισμούς μέχρι τον άνθρωπο. Η απόλαυση της ανατροπής, της επιτυχημένης πάντοτε, είναι σαν έμφυτη μέσα μας, σαν τον οργασμό.

 

10. Τι γνώμη έχεις για την ελληνική φανταστική σκηνή -αν διαβάζεις ελληνικό φανταστικό;

Περιμένω πολύ περισσότερα, βλέπω πολύ καλά δείγματα, είμαι αισιόδοξος. Κι όλα αυτά σε μια χώρα που το φανταστικό θεωρείται από γραφικό έως πεζοδρόμιο. Δε βαριέσαι, σε όποιον αρέσουμε…

 

11. Τι θα άλλαζες σε ένα ήδη εκδομένο βιβλίο σου;

Δεν υπάρχει βιβλίο μου στο οποίο να μην έχω βρει λάθη μετά την έκδοση. Μερικά απ’ αυτά κραυγαλέα. Παραδείγματα. Στην «Τελευταία Συγγνώμη», αντί για Βόρεια θάλασσα γράφει Μαύρη. Φεύγει λοιπόν το πλοίο από το Αμβούργο και πάει στη Μαύρη θάλασσα! Στην «Πράσινη Κάψουλα» για ένα αγόρι κι ένα κορίτσι αντί να γραφεί ψευδό-μονοζυγωτικά δίδυμα, έφυγε το ψευδό και έμεινε μονοζυγωτικά το οποίο είναι αδύνατο, και άλλα τέτοια πολλά. Αν μιλήσω συγκεκριμένα, το βιβλίο που έχω βγάλει εμπνευσμένο απ’ το Σαββόπουλο, αν είχα τώρα την επιλογή δεν θα το έβγαζα καθόλου.

 

12. Τι θέλουν τελικά από τη ζωή τους οι ήρωες σου; Γιατί είναι τόσο σημαντική γι' αυτούς η αυτοπραγμάτωση;

Μα… για όλους μας δεν είναι; Σε καλώ να φανταστείς ένα κόσμο όπου η επιθυμία για αυτοπραγμάτωση γίνεται πραγματικότητα. Για όλους.

Edited May 3, 2020 by Spark
Έγιναν bold οι ερωτήσεις, το μέγεθος της γραμματοσειράς άλλαξε σε default και μειώθηκε λίγο η απόσταση μεταξύ των ερωτήσεων και των απαντήσεων.