Συνέντευξη με τον Πέτρο Τσαλπατούρο - Έλος

[Electroscribe]

Αυτή η συνέντευξη είχε σαν αφετηρία την κυκλοφορία του "Έλους", ενός πολύ μικρού βιβλίου που έγραψε ο Πέτρος Τσαλπατούρος κι έκανε μ' αυτό πολύ μεγάλη εντύπωση (θα βρείτε κι άλλες γνώμες στο "τι διαβάσατε"). Αρχικά η συνέντευξη προοριζόταν για το δεύτερο τεύχος του διαδικτυακού περιοδικού Freakshow Lullaby, αλλά αυτό δεν κυκλοφόρησε ποτέ και μόλις τώρα τη θυμήθηκα και την ανεβάζω εδώ. Αν και δεν είναι ακριβώς επίκαιρη πλέον, νομίζω πως μερικά πράγματα δεν μπαγιατεύουν ποτέ.

 

1. Θα ήθελα να ξεκινήσουμε από το βιογραφικό σου. Λέει πως «έχεις γράψει αρκετές νουβέλες και μυθιστορήματα, χωρίς όμως να έχεις εκδόσει ποτέ κανένα». Γιατί; Δε δοκίμασες, δε μπόρεσες ή δεν ένιωθες έτοιμος; Για ποιο λόγο ξεκίνησες την πορεία σου με το «Έλος»; Ξεχώρισε ανάμεσα στα ελληνικά βιβλία Τρόμου· εσύ το ξεχωρίζεις ανάμεσα στα έργα σου;

Δημιουργώ κάθε φορά που νιώθω την ανάγκη να δημιουργήσω κάτι. Όμως η ανάγκη να εκφραστείς μέσω της δημιουργίας σου δεν γεννάει απαραίτητα και την ανάγκη να γνωστοποιήσεις οτιδήποτε έχεις κάνει. Έπρεπε λοιπόν να θέσω κάποιες προτεραιότητες. Επέλεξα να αφιερώσω δέκα και πλέον χρόνια στη μουσική και το στίχο, δουλεύοντας παράλληλα συνεχώς τη γραφή μου.

Το Έλος ήταν ένα στοίχημα που είχα βάλει με τον εαυτό μου. Αν όντως ξεχώρισε –όπως λες– ανάμεσα στα ελληνικά βιβλία τρόμου, τότε μάλλον κέρδισα το στοίχημα. Τώρα, σχετικά με το αν το ξεχωρίζω ανάμεσα στα έργα μου, θα σου πω το εξής: το αγαπημένο μου έργο είναι πάντοτε το επόμενο.

 

2. Ασχολείσαι και με τη μουσική, σαν τραγουδιστής και στιχουργός. Στο «Έλος» απουσιάζουν οι ψυχαγωγικοί ήχοι. Παίζουν ρόλο σε κάποιο άλλο βιβλίο σου; Έχεις αντλήσει από αυτές τις εμπειρίες σου; Θεωρείς πως η στιχουργική έχει επηρεάσει τη γραφή σου;

Δεν ασχολούμαι πλέον ούτε με τη μουσική ούτε με το στίχο –και φυσικά ούτε και με τη δισκογραφία– όμως η εμπειρία μου από αυτά με έχει βοηθήσει πολύ στη συγγραφή. Έχω μάθει πλέον το πόσο σημαντικό είναι να μπορώ να αφοσιώνομαι στο σκοπό μου, να συγκεντρώνομαι στους ρυθμούς της δημιουργίας μου και, πάνω απ’ όλα, να μην παίρνω τον εαυτό μου περισσότερο σοβαρά απ’ όσο πρέπει.

 

3. Επίσης, είσαι σεναριογράφος. Το «Έλος» είχε σαφώς δομή σεναρίου και θύμιζε ταινία. Είναι τυχαίο αυτό; Είναι χαρακτηριστικό του τρόπου που γράφεις;

Το σενάριο της ταινίας Νήμα στηρίζεται σε μια νουβέλα μου, όμως δεν νιώθω σεναριογράφος ούτε και γενικότερα «άνθρωπος του κινηματογράφου». Όντως το Έλος έχει αρκετά κοινά, όσον αφορά στη δομή του, με ένα σενάριο, όπως επίσης και με ένα ντοκιμαντέρ καταστροφής ή ένα πολύ σουρεαλιστικό ημερολόγιο. Δεν θα έλεγα πως αυτός είναι ο κλασικός τρόπος γραφής μου μιας και δεν έχω έναν συγκεκριμένο τρόπο γραφής. Τα ανέκδοτα έργα μου δεν ανήκουν αποκλειστικά στο survival horror ή, γενικότερα, στη λογοτεχνία τρόμου.

 

4. Σαν σεναριογράφος, παραγωγός και ηθοποιός, συνεργάστηκες στη δημιουργία της ταινίας «Νήμα». Άκουσα καλά λόγια, αλλά δεν είχα την ευκαιρία να τη δω, ούτε μπόρεσα να τη βρω. Σε τι στάδιο βρίσκεται η διαδρομή της; Πώς πήγε έξω στα φεστιβάλ; Τι ισχύει με τη διανομή της;

Το Νήμα ήταν μια πειραματική προσπάθεια μιας πολύ μεγάλης παρέας ανθρώπων με κοινό όραμα. Χαίρομαι που ήμουν κι εγώ μέλος της για ένα διάστημα –με όλες αυτές τις ιδιότητες που αναφέρεις– όμως, όπως είπα και πριν, δεν είμαι «άνθρωπος του κινηματογράφου». Αμέσως μετά τα γυρίσματα αποχώρησα, ως όφειλα, από τον κόσμο του Νήματος και βυθίστηκα στη χωροχρονική ασυνέχεια του Έλους.

Ο σκηνοθέτης και συμπαραγωγός του Νήματος, Σπύρος Χονδρογιάννης, είναι ο πλέον αρμόδιος να απαντήσει όλα τα υπόλοιπα ερωτήματα.

 

5. Συγγραφέας, τραγουδιστής, στιχουργός, σεναριογράφος, ηθοποιός, αλλά και γραφίστας (έχεις κάνει το εξώφυλλο τουλάχιστον στο δικό σου βιβλίο και στον «Απόκρημνο Χρόνο»). Ασκείς πολλές τέχνες και οι περισσότερες έχουν να κάνουν με τον λόγο. Πώς θα χαρακτήριζες τον εαυτό σου και πώς αλληλεπιδρούν όλες αυτές οι ασχολίες σου μεταξύ τους;

Με εξαίρεση την ιδιότητα τού γραφίστα, που είναι και το επάγγελμά μου, όλες οι άλλες ασχολίες μου λειτουργούν ως «οχήματα αναζήτησης», ενώ η αλληλεπίδρασή τους μέσα μου αποτελεί την προσωπική μου ψυχοθεραπεία.

Δεν ξέρω πώς να χαρακτηρίσω τον εαυτό μου γι’ αυτό και λέω να το αποφύγω.

 

6. Μιας και δεν έχουμε άλλο δείγμα γραφής από σένα, δεν ξέρουμε ποιος είσαι συγγραφικά. Οπότε θα σε ρωτήσω πολλά μήπως και μάθουμε. Πρώτα-πρώτα, ποιοι συγγραφείς θεωρείς πως σε έχουν επηρεάσει;

Έχω επηρεαστεί από όλους σχεδόν τους συγγραφείς των οποίων τα έργα έχω διαβάσει. Πιστεύω πως καθετί ενδιαφέρον, ακόμη κι αν φαινομενικά δεν ήταν του γούστου μου, έχει αφήσει μέσα μου ένα μικρό αποτύπωμα. Άλλες φορές αυτό το αποτύπωμα είναι περισσότερο ορατό και άλλες λιγότερο, πάντοτε όμως είναι υπαρκτό. Θα μπορούσα να αναφέρω αρκετά ονόματα (από τον Ζισκίντ μέχρι τον Γκρόσμαν) όμως έτσι θα αδικούσα πολλούς άλλους.

 

7. Το «Έλος» έχει επιστημονική εξήγηση για τα παραφυσικά φαινόμενά του. Κάνεις διάκριση ανάμεσα στο επιστημονικό και το υπερφυσικό υπόβαθρο στις ιστορίες τρόμου ή τα θεωρείς ισότιμα;

Αν ενστερνιστούμε την άποψη του Ανδρέα Φωτόπουλου (του επιστήμονα στο Έλος), τότε τα φαινόμενα που παρατηρούνται στο βιβλίο δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως μεταφυσικά αλλά ως φυσικά. Το ερώτημα είναι: γιατί πρέπει να την ενστερνιστούμε; Ας μην ξεχνάμε πως στη συγκεκριμένη ιστορία δεν υπάρχει αφηγητής, με άλλα λόγια δεν υπάρχει συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον αναγνώστη και την αντικειμενική αλήθεια του έργου. Καθένας από τους χαρακτήρες που παρουσιάζονται βιώνει μια δική του υποκειμενική αλήθεια και αυτή δηλώνει με τον τρόπο του. Θα ήταν καλό να αφήσουμε τους αναγνώστες να κάνουν το δικό τους ταξίδι στο Σημείο Μηδέν και να αποκομίσουν τα προσωπικά τους συμπεράσματα.

Προσωπικά, δεν κάνω κανενός είδους διακρίσεις στην τέχνη. Λατρεύω τις ιστορίες τρόμου (είμαι και φανατικός θεατής ανάλογων ταινιών) και πιστεύω ακράδαντα πως κάθε δημιούργημα σε «κερδίζει» ή σε αφήνει αδιάφορο εξαιτίας του συναισθήματος που αποπνέει και όχι εξαιτίας τού είδους που αντιπροσωπεύει.

 

8. Το βιβλίο είναι γεμάτο άχρωμες εικόνες εκμηδένισης, επικρατεί μια ατμόσφαιρα απελπισίας και αδυναμίας. Είναι αυτή η προσέγγισή σου στον Τρόμο; Ή μπορείς να τον δεις/τον έχεις δει και από άλλα πρίσματα; Από τη σκοπιά της μανίας ή της αγωνίας, ας πούμε;

Δεν είμαι σίγουρος ότι καταλαβαίνω τον όρο «άχρωμες εικόνες εκμηδένισης». Όσο για την ατμόσφαιρα απελπισίας και αδυναμίας, που αναφέρεις, θεωρώ ότι είναι μάλλον φυσικό επόμενο της ίδιας της ιστορίας. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ καθημερινούς ανθρώπους, οι οποίοι βιώνουν μια τέτοιου είδους απειλή, να έχουν κάποια διαφορετική αντίδραση.

Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη προσέγγιση στον Τρόμο, δεδομένου ότι και ο Τρόμος δεν έχει ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Έχω όμως κατασταλάξει στο τι θέλω να προσφέρω ως πομπός και να λαμβάνω ως δέκτης: «Άβολη ατμόσφαιρα». Δεν θεωρώ πως έχει μεγάλη σημασία αν η ιστορία καταπιάνεται με βαμπίρ, ζόμπι, φαντάσματα ή κάτι άλλο. Σημασία έχει το πόσο «άβολα» νιώθει κάποιος εξαιτίας της ατμόσφαιρας που επικρατεί στην ιστορία. Προσωπικά, μου έχει τύχει αρκετές φορές να διαβάζω ένα βιβλίο –ή να βλέπω κάποια ταινία ή να παίζω κάποιο video game– που με έκανε να μη νιώθω άνετα στο ίδιο μου το σπίτι για αρκετές ημέρες χωρίς να μπορώ να καταλάβω ακριβώς το λόγο. Για εμένα αυτό είναι ο απόλυτος τρόμος.

 

9. Παίζοντας με τις οπτικές γωνίες, δίνεις πολλές πληροφορίες μέσα σε ελάχιστο χώρο. Είσαι γενικά υπέρ της οικονομίας στη λογοτεχνία; Έστησες το κείμενό σου έτσι γιατί έτσι σκέφτεσαι γενικώς ή γιατί έτσι ταίριαζε με τη συγκεκριμένη ιδέα;

Προβληματίστηκα πάρα πολύ, ενόσω έγραφα το Έλος, για το πως θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα η ιστορία προκειμένου να αποπνεύσει την ατμόσφαιρα που ήθελα. Η μικρή διάρκεια του βιβλίου και οι αφαιρετικές περιγραφές είναι δύο στοιχεία που θεωρώ ότι ήταν απολύτως αναγκαία. Επίσης, είναι και τα δύο εκείνα στοιχεία που με «εξουθένωσαν» περισσότερο. Το να εξιστορήσω κάτι χωρίς την βοήθεια του αφηγητή, των περιγραφών και της «άνεσης του χώρου», προσπαθώντας να βάλω τον αναγνώστη όχι σε ένα αέναο ταξίδι πληροφοριών αλλά σε μία εφιαλτική και «άδεια» πραγματικότητα, ήταν για εμένα, όπως είπα και πριν, το μεγάλο στοίχημα με τον εαυτό μου.

Δεν είμαι υπέρ ή κατά της οικονομίας στη λογοτεχνία και ούτε συνηθίζω να σκέφτομαι, ή να εκφράζομαι, λιτά και απέριττα. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που ενώ το Έλος διαβάζεται πολύ γρήγορα (κάποιοι δηλώνουν πως το διάβασαν μέσα σε λίγες ώρες), χρειάστηκε σχεδόν ενάμισι χρόνο προκειμένου να ολοκληρωθεί.

 

10. Πέρα από κάποιες ενστάσεις στον τομέα της δημιουργικής επιμέλειας, για το «Έλος» έχω ακούσει μόνο καλά λόγια. Δεν έχω διαβάσει, όμως, πολλές ή εκτενείς κριτικές του. Πιστεύεις πως προβλήθηκε αρκετά μέσα στον χώρο; Τι λένε οι γνώμες που έχουν φτάσει στ’ αυτιά σου;

Μετά την κυκλοφορία του Έλους βίωσα μια «ευχάριστη έκπληξη»: τις κριτικές του αναγνωστικού κοινού. «Έκπληξη», επειδή συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν στην Ελλάδα άνθρωποι με ικανότατο αισθητήριο, που τους επιτρέπει να κατανοούν έννοιες σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο και, «ευχάριστη», επειδή συνειδητοποίησα ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι πολλοί περισσότεροι από όσοι πίστευα. Όλες οι γνώμες που έχουν υποπέσει στην αντίληψή μου, ακόμη και οι ενστάσεις, χαρακτηρίζονται από γνώση του αντικειμένου και σοβαρότητα. Ουσιαστικά αποκαλύπτουν όχι μόνο την αγάπη που έχουν αυτοί οι άνθρωποι για το βιβλίο και την τέχνη γενικότερα, αλλά και τη διάθεσή τους να συμμετάσχουν ενεργά στη βελτίωση του χώρου αυτού.

Δεν μπορώ να κρίνω αν η προβολή που έγινε στο Έλος είναι αρκετή ή όχι. Πιστεύω πάντως πως η καλύτερη, και πιο συνήθης για την ελληνική πραγματικότητα, προβολή ενός βιβλίου είναι η θετική γνώμη των ανθρώπων που το διάβασαν.

 

11. Παρακολουθείς την ελληνική λογοτεχνική σκηνή του Τρόμου; Σε τι κατάσταση θεωρείς πως βρίσκεται; Ξεχωρίζεις κάποιους δημιουργούς;

Δυστυχώς η δουλειά μου απαιτεί μεγάλο χρόνο από τη ζωή μου και διαρκή ενασχόληση με βιβλία. Αυτό σημαίνει ότι στον ελεύθερο χρόνο μου δεν βρίσκω την ευκαιρία να διαβάσω τόσα βιβλία της επιλογής μου όσα θα ήθελα. Προσπαθώ όμως να παρακολουθώ την ελληνική σκηνή του Τρόμου όσο περισσότερο γίνεται (ευτυχώς η σχέση μου με την Ars Nocturna διευκολύνει αυτή την προσπάθεια).

Η συγκεκριμένη σκηνή στην Ελλάδα θεωρώ πως βρίσκεται στο ίδιο σημείο με όλες τις άλλες σκηνές της χώρας. Προσπαθεί να ανελιχθεί και αριθμεί πολλούς αξιόλογους δημιουργούς. Έχει όμως να αντιμετωπίσει δύο βασικά προβλήματα: Την έλλειψη οργάνωσης και το μικρό –συγκριτικά με άλλες χώρες– αναγνωστικό κοινό.

Δεν συνηθίζω, όπως έχεις ήδη καταλάβει, να αναφέρομαι σε συγκεκριμένα ονόματα. Σίγουρα ξεχωρίζω, και θαυμάζω, αρκετούς δημιουργούς. Θεωρώ τους Έλληνες συγγραφείς ισάξιους των ευρωπαίων.

 

12. Μιας και έχεις γνώμη από μέσα, πού είναι χαμένο το είδος του Τρόμου στον ελληνικό κινηματογράφο; Διεθνώς, ακόμη και στις πιο υποανάπτυκτες κινηματογραφικά χώρες, μοιάζει να ανθεί και να είναι η φυσική επιλογή του ερασιτέχνη/ανεξάρτητου κινηματογραφιστή. Εμείς γιατί αποτελούμε εξαίρεση; Την ίδια στιγμή που σαν λαός παρακολουθούμε αρκετά ταινίες Τρόμου;

Γενικά, και όχι μόνο στον κινηματογράφο, νομίζω ότι σαν λαός διεκδικούμε πολλές παγκόσμιες πρωτοτυπίες. Ειλικρινά έχω κι εγώ την ίδια απορία μ’ εσένα. Ως κοινό είμαστε λάτρεις των ταινιών τρόμου αλλά ως δημιουργοί τρέφουμε έναν ακαθόριστο φόβο να ασχοληθούμε με αυτές. Ίσως να έχει να κάνει με κάποιο ηθικό ταμπού – όχι μόνο των κινηματογραφιστών αλλά και των χρηματοδοτών τους. Ίσως να φταίει το γεγονός ότι τέτοιου είδους ταινίες θεωρείται πως απαιτούν ακριβότερες παραγωγές, άρα και περισσότερα χρήματα, λόγω των ειδικών εφέ. Ίσως, πάλι, να είναι απλώς ένα τυχαίο γεγονός. Θέλω να πιστεύω ότι κάποιες τολμηρές προσπάθειες χαμηλού (όπως «Το Κακό») ή ανύπαρκτου (όπως το «Νήμα») προϋπολογισμού θα βοηθήσουν κάπως στην αφύπνιση των ιθυνόντων.

 

13. Και φυσικά για κλείσιμο τρωγόμαστε όλοι να μάθουμε: έχει κάτι άλλο στα σκαριά; Κάποιο καινούριο κείμενο που παιδεύεις ή που ετοιμάζεσαι να εκδόσεις; Κάποια ταινία;

Παιδεύω αρκετά πράγματα και ασχολούμαι με άλλα τόσα, όμως ο αυθορμητισμός που χαρακτηρίζει τις καλλιτεχνικές επιλογές μου δεν μου επιτρέπει να κάνω ούτε προβλέψεις ούτε ανακοινώσεις. Για κλείσιμο, λοιπόν, θα ήθελα να σε ευχαριστήσω για τις ωραίες και εύστοχες ερωτήσεις και να ευχηθώ τα καλύτερα στο, ιδιαίτερα καλαίσθητο, περιοδικό που φιλοξένησε την πρώτη μου, ως συγγραφέα, συνέντευξη.

Edited May 3, 2020 by Spark
Μειώθηκε λίγο η απόσταση μεταξύ των ερωτήσεων και των απαντήσεων.

[wordsmith]

Ενδιαφέρον. Πώς γίνεται να μην υπάρχει αφηγητής; Μήπως εννοεί παντογνώστη αφηγητή;

Μια χαρά επίκαιρη μου φαίνεται.

[heiron]

Nice work, τη βάζω στον κατάλογο.