ARTICLE Είμαστε η Σεχραζάτ

[Ιρμάντα]

Είμαστε η Σεχραζάτ

 

Τι σημαίνει μυθιστόρημα; Τι βρίσκεται μέσα στον πυρήνα του, τι αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του, αν όχι η ιστορία;

 

Ακούμε ιστορίες από την εποχή της σπηλιάς και όσο και αν εκπολιτισθήκαμε (;), ωριμάσαμε, οσοδήποτε και αν εκλεπτύνθηκαν οι τρόποι και τα ήθη μας και αν περιπλέχθηκαν τα γούστα και τα συναισθήματά μας, όσο και αν εξελίχθηκε και διολίσθησε η τέχνη μας –συνέβησαν και τα δυο στον υπέρτατο βαθμό- ένας και μονάχα ένας παραμένει ο σκοπός της κάθε μα κάθε τέχνης, να μας πει μία ιστορία. Όποια ιστορία και με όποιο τρόπο.

Και ένα μονάχα στοιχείο σώζει την όποια τέχνη, και τον καλλιτέχνη που την παράγει: το αμείωτο ενδιαφέρον του ακροατή /θεατή της.

 

Σε εποχές όπου τα σπαθιά ήταν πιο κοφτερά και οι καρδιές πιο ρομαντικές, μια όμορφη πριγκίπισσα, η Σεχραζάτ, δεν είχε κανέναν τρόπο να γλιτώσει από τη μοίρα που της επεφύλασσε ο σουλτάνος. Δεν θα την έσωζε η ομορφιά της, δεν θα την έσωζε η μόρφωση και η ανατροφή της, δεν θα την έσωζαν καν τα ερωτικά της τερτίπια. Την έσωσε η ικανότητά της να πλάθει ιστορίες, διαρκώς καινούριες, το ταλέντο της να εξάπτει το ενδιαφέρον του ακροατή της. Κάθε πρωί, με το που χάραζε ο ήλιος, η Σεχραζάτ σταματούσε την αφήγηση στο πιο ανελέητο cliffhanger που μπορούσε να βρεθεί. Κέρδιζε έτσι την αναβολή της εκτέλεσής της, ώσπου ο σουλτάνος την αγάπησε τρελά και η περίπτωσή της παραμένει παράδειγμα φωτεινό για το τι μπορεί να κάνουν τα παραμύθια.

Ακόμη πιο παλιά, αν η φυλή έχανε το ενδιαφέρον της για τις ιστορίες του παραμυθά ενδεχομένως και να τον σκότωνε. Μπορεί η ζωή μας να μην κινδυνεύει σαν της Σεχραζάτ ή σαν του παραμυθά της φυλής. Κινδυνεύει όμως οπωσδήποτε η συγγραφική μας ύπαρξη. Η στιγμή που ένα βιβλίο θα κλείσει οριστικά, επειδή ο αναγνώστης δεν νοιάζεται να μάθει τι θα συμβεί στον τάδε ή στον δείνα ήρωά μας, είναι παρόμοια καταλυτική με το τσεκούρι του δήμιου. Νταπ. Τέλειωσες.

 

Ο χρόνος ως ακρογωνιαίος λίθος της αφήγησης

 

Τι περιέχει όμως μία ιστορία; Ποια τα συστατικά της, για να την ορίσουμε ως ιστορία;

Αν την ξεχωρίσουμε από όλα της τα στολίδια και τον αφηγηματικό της περίγυρο τι θα δούμε; Μία χρονική ακολουθία. Και με τούτο δεν εννοούμε ότι ο χρόνος μέσα σε μία ιστορία πρέπει να κυλά όπως ακριβώς τον ξέρουμε. Πάρτε για παράδειγμα τον Μαρσέλ Προυστ, που ακόμη αναζητά τον Χαμένο Χρόνο, την αφηγηματική ιδιοτυπία της Έμιλυ Μπροντέ στα Ανεμοδαρμένα Ύψη, ή ακόμη και την εικονοκλαστική χρονολόγηση του Ζεράρ ντε Νερβάλ (υπήρξε πρόδρομος της σουρεαλιστικής λογοτεχνίας κατά πολλούς) στη Συλβί του. Ο χρόνος υφίσταται, οσοδήποτε στρεβλωμένος, κομματιασμένος, ή αλλού πιεσμένος και αλλού εκτεινόμενος στο άπειρο. Θέλοντας και μη ο χρόνος είναι ο καμβάς μας, ακριβώς όπως χωρίς χρόνο δεν υπάρχει δημιουργία, ακόμη και σε κοσμολογικό επίπεδο. (Πριν τη Μεγάλη Έκρηξη δεν υπήρχε πριν, γιατί δεν υπήρχε χρόνος.) Μπορούμε να τσακίσουμε τον καμβά μας, να τον ψαλιδίσουμε, να τον διπλώσουμε σε σχήματα κάστρου ή καραβιού και πάνω σε αυτά τα σχήματα να ζωγραφίσουμε. Ομοίως, μπορούμε να απλώσουμε τα χρώματα με πινέλο, με σπάτουλα, με αερογράφο ή να τα ρίξουμε με ένα κουβά στον καμβά μας. Οι επιλογές μας είναι, σύμφωνοι, πάμπολλες. Δεν μπορούμε όμως να ρίξουμε τα χρώματα στον αέρα, χωρίς να υπάρχει καμβάς. Χωρίς το χρόνο η ιστορία μας δεν έχει που να σταθεί. Είναι το ίδιο χρήσιμη με τον Δία όταν του έκλεψε τα νεύρα ο δράκος Τυφωεύς. Με φοβερές δυνατότητες, ενδεχομένως, αλλά άχρηστη επί της παρούσης.

 

Χρόνος και ζωή

 

Εκεί έξω, ζώντας το προσωπικό μας καθημερινό μυθιστόρημα, θα δούμε ότι οι ποιότητές του μπορούν να χωριστούν σε δύο τύπους χρονολόγησης: από τη μία η ζωή μέσα στο χρόνο και από την άλλη η ζωή κατ’ αξία. Η ζωή μέσα στο χρόνο αναφέρεται στην απλή αλήθεια ότι η Τρίτη έρχεται μετά τη Δευτέρα, και σε εφτά ημέρες θα έχουμε πάλι Δευτέρα, και ούτω καθ’ εξής. Η δεύτερη είναι εξίσου ανιχνεύσιμη και περιγράφεται ως ποιότητα χρόνου σε συνάρτηση με το συναίσθημα που βιώνουμε μέσα στο χρόνο αυτό. Τρεις ώρες κύλησαν σαν νερό, λέμε. Την είδε μονάχα πέντε λεπτά και την αγάπησε για μια ολόκληρη ζωή. Υπάρχει λοιπόν και μία διάσταση ποιότητας στο χρόνο που ξεφεύγει από τη στυγνή χρονολόγηση του λεπτοδείκτη.

Ένα καλό μυθιστόρημα, μία καλή ιστορία, λαμβάνει υπόψη και τις δύο αυτές διαστάσεις του χρόνου. Ρολόι πρέπει πάντα να υπάρχει. Εύπλαστο στα χέρια μας όπως τα ρολόγια του Σαλβαντόρ Νταλί. Αλλά ρολόι πρέπει πάντα να υπάρχει. Για παράδειγμα, μπορούμε να διαβάσουμε τα Τρυφερά Κουμπιά της Γερτρούδη Στάιν και να θαυμάσουμε την τολμηρή της προσπάθεια να εφαρμόσει τις αρχές του κυβισμού στην πρόζα, αλλά σίγουρα δεν θα τα απολαύσουμε ποτέ όσο ένα έργο του Ντίκενς (ούτε καν, ας μου επιτραπεί, όσο ένα έργο σκοτεινής ποίησης και παραμυθικού πλούτου διά χειρός Ρόμπερτ Χάουαρντ.)

 

Η ιστορία ως αποθήκη της ανθρώπινης φωνής

 

Αυτό είναι το πιο σημαντικό, και ενδεχομένως και το πιο δύσκολο να επιτευχθεί. Πώς, με κάποιον τρόπο, θα νιώσουμε διαβάζοντας το εφέ μιας φωνής που μας ψιθυρίζει αυτό που διαβάζουμε στο αυτί μας. Μην ξεχνάτε, οι ίδιοι εκείνοι άνθρωποι που κυνηγούσαν τα θηρία με μια πέτρα πάνω στο ξύλο και κάθονταν το βράδυ με μάτια και ψυχές ορθάνοιχτες, να ακούσουν την ιστορία, κοιμούνται ακόμη μέσα μας. Είναι οι αταβισμοί μας, το αίμα και η ραχοκοκαλιά μας. Είναι αυτό που ανασαίνει από κάθε μας πόρο, ναι, κι από κάθε αστέρι πάνω από τα κεφάλια μας. Πες μας την ιστορία. Πες μας. Η ιστορία περιμένει την ανθρώπινη φωνή για να της δώσει ζωή, η ιστορία είναι ένα ρούχο, πώς θα τη γράψουμε κάνει τη διαφορά, πώς θα την πούμε. Πώς θα κάνουμε τα χέρια να γυρίζουν τις σελίδες και το μάτι να χορεύει στις παραγράφους, γεμάτο αγωνία για το τι θα γίνει μετά. Έκανες τον αναγνώστη να νιώσει ότι ακούει τη φωνή σου; Κέρδισες, είσαι μεγάλος συγγραφέας. Δεν το κατάφερες; Άφησες νεκρό το γράμμα σου;

Είσαι τυχερός που δεν ζούμε στην εποχή της Σεχραζάτ.

 

 

[Το παραπάνω κείμενο περιέχει (και) στοιχεία από τη διάλεξη του E.M. Forster, The Story, που περιλαμβάνεται στη συλλογή διαλέξεων Aspects of a Novel.]

 

 

 

Edited February 14, 2021 by Ιρμάντα

[WILLIAM]

Ωραίο κείμενο, συμφωνώ απολύτως, Το πρώτο και κύριο είναι αυτό, μας αρέσει να λέμε ιστορίες, είμαστε οι σύγχρονοι παραμυθάδες, ραψωδοί και τροβαδούροι.