ARTICLE Δεκαέξι Σημεία Περί Έμπνευσης.

[Ιρμάντα]

Δεκαέξι σημεία περί έμπνευσης. (Θα τα διαβάσετε, θα τα βάλετε στην άκρη και μετά θα διαπιστώσετε ότι ισχύουν.)

 

You can’t wait for inspiration. You have to go after it with a club. – Jack London

 

Ισχύει άραγε αυτό; Πρέπει να κυνηγήσεις την έμπνευση, να την ξετρυπώσεις από τις βαθιές σπηλιές που αγαπάει να κρύβεται, πρέπει να την εξημερώσεις, σαν να ήταν κάποιο είδος άγριου ζώου;

Δεν θα σας πω ψέματα: κάποιες φορές θα ήταν όμορφο αν η έμπνευση ερχόταν να μας βρει εντελώς από μόνη της, κάποιο αβίαστο Σάββατο πρωί που είμαστε χαλαροί και εύκαιροι να της δώσουμε την πρέπουσα σημασία. Δυστυχώς όμως η έμπνευση έχει όντως την τάση να κρύβεται. Είναι ένα εξαιρετικά πεισματάρικο πλάσμα και σπάνια τη βρίσκουμε ακριβώς τη στιγμή που την αναζητάμε. Η έμπνευση μπορεί να κοιμάται βαθιά ενώ εμείς χτυπάμε ανέλπιδα την πόρτα της και να ξυπνά ξαφνικά, την πιο άβολη ώρα, απειλώντας να κατακάψει τα πάντα σαν δράκος. Η έμπνευση έχει δική της θέληση. Δεν μας ρωτάει. Υπάρχουν άραγε κανόνες προκειμένου να τη διαχειριστούμε; Υπάρχουν tips για να την προσεγγίσουμε;

1. Η έμπνευση είναι ένα σπάνιο είδος και δεν θα κάτσει να περιμένει να στήσουμε τον τρίποδα για να την φωτογραφίσουμε. Οφείλουμε να έχουμε έτοιμα τα κατάλληλα εργαλεία, εφόσον την αναζητούμε. Είναι λοιπόν σκόπιμο να μπορούμε να σημειώσουμε τις ιδέες μας ανά πάσα στιγμή, είτε σε σημειωματάριο, είτε σε τάμπλετ, όπως και όταν μας έρχονται. Κάποιοι πιο βιαστικοί ηχογραφούν κιόλας. Αυτό που θα προκύψει από την καταγραφή της στιγμής θα μας φανεί κακότεχνο, πιθανώς κατώτερο των προσδοκιών μας. Όμως οι ιδέες είναι σαν τις ευκαιρίες: έχουν μαλλιά μονάχα στο μέτωπο και δεν είναι βέβαιο πως θα μας επισκεφτούν ξανά (ή σύντομα).

2. Κάποιοι (τολμηροί) ηχογραφούν καμιά φορά κι ενδιαφέροντες διαλόγους που τυχόν πιάσει το αυτί τους σε μια βόλτα ή μια μετακίνηση. Δεν είναι ολότελα αποτελεσματικό, οπωσδήποτε δεν επιτρέπεται και δεν θα γίνετε ο άνθρωπος της ημέρας αν σας ανακαλύψουν. Αλλά μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης.

3. Δοκιμάστε το εξής: αν ακούσετε κάτι ενδιαφέρον, φανταστείτε το πλαίσιο στο οποίο μιλάνε αυτοί που το λένε ή πώς οδηγήθηκαν στη συγκεκριμένη κατάσταση. Ας πούμε, μια κοπέλα λέει: Και τότε κατάλαβα πόσο δίκιο είχε η μάνα μου που με είχε προειδοποιήσει για αυτή τη δουλειά. Ο υποψιασμένος και ανήσυχος συγγραφέας έχει βάλει τη φαντασία του να καλύψει τα κενά. Τι δουλειά ήταν αυτή; Τι της είχε πει η μάνα της σχετικά και γιατί είχε δίκιο; Είχε δίκιο τελικά; Η μάνα προστάτεψε την κόρη της από την κακή δουλειά ή τα σατανικά αφεντικά από την επαναστάτρια κόρη; Είναι κανονικός άνθρωπος η μάνα ή κάποιο πλάσμα άλλης διάστασης με δυνάμεις και σκοπούς πέρα από κάθε φαντασία;

4. Μην διστάζετε να πιάσετε συζήτηση με τον κόσμο. Με τον παππού που γκρινιάζει στην ουρά της τράπεζας (και θα το απολαύσει τρελά να του δώσει κάποιος σημασία), με τον πιτσιρικά που παίζει ένα αλλόκοτο παιχνίδι στο κινητό του. Με κάποιους που συζητάνε για μία παράσταση, μια συναυλία, τις εκλογές, τους νέους φόρους. Κάποιοι θα σας βρουν ενοχλητικούς αλλά μην πτοείστε. Πάντα κάποιος θα ‘χει διάθεση για συζήτηση.

5. Αν ο άνθρωπος με τον οποίο συνομιλείτε σας φανεί αρκετά ανοιχτόμυαλος μην ντραπείτε να του πείτε ότι είστε συγγραφέας. Η συγγραφή δεν είναι (συνήθως) ντροπή. Αν αισθανθεί ότι τράβηξε την προσοχή σας και πως κάτι δικό του μπορεί να καταλήξει σε ένα βιβλίο σας, το πιθανότερο να κολακευτεί. Αν τύχει και έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, θα του φτιάξετε τη μέρα και δεν αποκλείεται να προθυμοποιηθεί να σας εφοδιάσει με (συχνά υπερβολική) ποσότητα νέου υλικού.

6. Να θυμάστε ότι εκεί έξω είναι οι ήρωές σας και οι ιστορίες σας. Ακόμη και αν γράφετε για εκατόγχειρες εξωγήινους ή για τύπισσες με κεφάλι κατσαρίδας, εκεί έξω είναι οι ήρωές σας. Με ανθρώπινες παραξενιές, με ιδιορρυθμίες στο ντύσιμο και στη συμπεριφορά τους, με τραύματα, με πείσματα, με μια ντοπιολαλιά που δεν μπόρεσαν να αποτινάξουν. Ο κόσμος όλος είναι μία τεράστια παλέτα και οι προοπτικές μας είναι πραγματικά ανεξάντλητες. Βρείτε ομοιότητες στις πιο ανόμοιες περιστάσεις. Βρείτε κοινά χαρακτηριστικά σε κάθε σύμπαν. Οι κανόνες που λειτουργούν οι κόσμοι, ακόμη και αν δεν το καταλαβαίνουμε, είναι πάντα κοινοί. Και όχι τόσο περίπλοκοι όσο φανταζόμαστε.

7. Μην φοβάστε να γράψετε. Μην φοβάστε να διαβάσετε, να κρίνετε, να δημιουργήσετε, να ζήσετε γενικότερα. Πραγματικά θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι η τέχνη είναι το αντίθετο του φόβου. Όχι το θάρρος, αλλά η τέχνη. Η τέχνη προϋποθέτει ένα ιδιαίτερο είδος θάρρους: εκείνου της διάθεσης να επαναπροσδιορίσουμε την πραγματικότητα. Οποιοσδήποτε γράφει με γνώμονα το τι θα σκεφτούν οι άλλοι που θα τον διαβάσουν, οποιοσδήποτε ζωγραφίζει με γνώμονα του τι θα σκεφτούν οι άλλοι που θα τον δουν, έχει χάσει εντελώς μα εντελώς το παιχνίδι. Πρώτον που σπάνια θα είναι αρκετά ικανοποιημένος από τις ιδέες του ώστε να τις υλοποιήσει. Δεύτερον, και να γράψει κάποια στιγμή, πάντα θα σκέφτεται ότι αυτά που γράφει δεν αξίζουν να εκδοθούν ή να διαβαστούν. Τρίτον, ένας φοβισμένος δημιουργός είναι πρακτικά αδύνατον να πρωτοτυπήσει. Πράγμα δύσκολο έτσι κι αλλιώς. Αν δημιουργούμε περαιτέρω αγκυλώσεις του στυλ μήπως είμαι υπερβολικά προκλητικός, υπερβολικά βλάσφημος, υπερβολικά -οτιδήποτε, ας αφήσουμε καλύτερα στην άκρη το σπορ.

8. Στον αντίποδα του παραπάνω: προσοχή και στην υπερβολική έπαρση. Όχι μονάχα γιατί είναι ενοχλητική. Αλλά γιατί όποιος έχει υπερβολικά μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του απογοητεύεται ευκολότερα και άπαξ και απογοητευτεί, μπορεί να μην προσπαθήσει ποτέ ξανά. Επίσης, η υπερβολικά μεγάλη έπαρση μας στερεί τη δυνατότητα να δούμε πού σφάλουμε, ώστε να μπορέσουμε να βελτιωθούμε. 

9. Να θυμάστε λοιπόν πως για όλα είναι δυνατόν να γράψουμε, αρκεί να το κάνομε με θάρρος, προσοχή και κατανόηση.

10. Να θυμάστε ότι οι άνθρωποι, όσο διαφορετικοί και αν μας φαίνονται, έχουν πολύ μα πολύ περισσότερα κοινά με μας από όσα τολμάμε να φανταστούμε.

11. Μην φοβάστε να ρωτήσετε αν δεν ξέρετε. Ή ψάξτε το μόνοι σας. Αν κολλήσετε στο πώς πρέπει να αισθανθεί ο ήρωας μετά την ανακάλυψη ότι η αγαπημένη του βλέπει κάποιον άλλο, πρώτον είστε τυχερός που δεν σας έτυχε ποτέ και δεύτερον, ρωτήστε κάποιον που του συνέβη, ή δείτε τι γράφει ο κόσμος στο διαδίκτυο για τέτοιες περιστάσεις. Η ζωή είναι πιο απίθανη από όσο φαντάζεστε και μην νομίζετε ότι επειδή γράφετε λογοτεχνία είδους μπορεί να μην βρείτε εκεί έξω ανάλογες εμπειρίες. Αν γράφετε για θρησκόληπτους ανθρώπους, αναζητείστε τους στις εκκλησίες και κουβεντιάστε. Μπορεί η θρησκεία που περιγράφετε να είναι πολυθεϊστική, μηχανολατρική, σε άλλο σύμπαν. Δεν έχει σημασία, τα συμπτώματά της θα είναι παρόμοια. Μερικοί συγγραφείς αλλάζουν το ντεκόρ του γραφείου τους αναλόγως το βιβλίο που σκαρώνουν εκείνη την περίοδο, προκειμένου να μπουν στο κλίμα. Αν σας φαίνεται υπερβολικό, κυνηγήστε ανάλογες εμπειρίες εκεί έξω. Αναζητήστε πληροφορίες και τέχνες από την εποχή που περιγράφετε, αν γράφετε ιστορικό μυθιστόρημα. Διαβάστε αστυνομικά κι επισκεφτείτε escape rooms αν γράφετε ιστορίες μυστηρίου.

12. Γενικώς, το γράψιμο είναι μεν μοναχική δουλειά, αλλά η έμπνευση δεν έπεται ότι μας επισκέπτεται μονάχα τις ώρες της μοναξιάς μας. Η έμπνευση είναι ο δράκος που κοιμάται και ποτέ δεν μπορούμε να ξέρουμε ποια τυχαία κουβέντα, εικόνα, συναναστροφή, μελωδία μπορεί να την ξυπνήσει.

13. Αλλάξτε συνήθειες, αν κολλήσετε. Ανατρέξτε στο πρωτογενές υλικό των κλασικών παραμυθιών για πρωτότυπη έμπνευση και παίξτε με αντιστροφές ρόλων, με την αντιστροφή των φύλων, αναζητείστε ψήγματα ανομολόγητων αμαρτιών (παιδεραστία, αιμομιξία, βασανισμούς) σε αγαθά παραμύθια όπως τη Γαϊδουρογούνα, τον Κυανοπώγωνα ή τις τιμωρίες των πάντα κακών μητριών που τις δένουν στην ουρά του αλόγου στο τέλος της ιστορίας. Αλλάξτε οπτικές. Μάθετε πώς βιώνουν την εμπειρία της πραγματικότητας οι χρήστες ουσιών (αποφύγετε να γίνετε ο ίδιος χρήστης, κατά το δυνατόν), οι ψυχωτικοί, οι καλλιτέχνες. (Κάποιοι από αυτούς που θα προσεγγίσετε πιθανόν να ανήκουν και στις τρεις παραπάνω κατηγορίες). Κάθε τι εκεί έξω, άνθρωπος ή κατάσταση, μπορεί να γίνει πηγή έμπνευσης και όλα μα όλα μπορούν, υπό συνθήκες, να ταιριάξουν.

14. Κρατήστε ημερολόγια σαν να ήσασταν ο ήρωας ή η ηρωίδα σας. Πιάνει αυτό, πιστέψτε με. Ακόμη και αν δεν γράφετε το ημερολόγιο της Άννας. Ακόμη και αν η ΟΓ δεν είναι καν η ΟΓ της Άννας ή αν η αφήγησή σας δεν είναι καν πρωτοπρόσωπη. Αν σας δυσκολεύει η Άννα, κουβεντιάστε μαζί της. Πώς περνάει, πώς της φάνηκε η πρώτη μέρα στη σχολή μαγείας ή στον διαστημικό σταθμό. Πώς αντέδρασε όταν η ερωμένη της ανακάλυψε πως προτιμάει, τελικά, τα αγόρια. Καταγράψτε τις σκέψεις τις και τις εμπειρίες της σαν να συνέβησαν σε σας.

15. Μην θεωρήσετε όμως ότι όλες οι σημειώσεις σας πρέπει να συμπεριληφθούν στο έργο που σκαρώνετε. Τα έχουμε ξαναπεί. Ο χαρακτήρας είναι ένα γλυπτό. Του τελικού αποτελέσματος έχουν προηγηθεί αναρίθμητα χτυπήματα, γδαρσίματα, σπατάλες, τραυματισμοί και κακοτεχνίες. Όποιος δει τη δουλειά σας δεν ενδιαφέρεται για τα υπόλοιπα, για το κάθε ένα ενδιάμεσο στάδιο. Ούτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης επιθυμεί να τα επιδείξει, εκτός και αν είναι εξαιρετικά άπειρος και η δημιουργία μιας ιστορίας του φαίνεται τόσο μα τόσο σπουδαία, που πρέπει σώνει και ντε να δείξει σε όλους το πώς τα κατάφερε. Έτσι είναι. Μπορεί να συμβεί να δώσουμε μία συνέντευξη, ή να ξεναγήσουμε έναν αναγνώστη μας ή έναν συνάδελφο συγγραφέα στο χώρο που δουλεύουμε, αν είμαστε αρκετά τυχεροί ώστε να ενδιαφερθεί κάποιος για τις προσπάθειές μας τόσο πολύ. Ωστόσο όταν γίνεται η βρώμικη δουλειά δεν χρειάζεται, και δεν θέλουμε, να είναι ΚΑΝΕΙΣ μπροστά.

16. Είναι σημαντικό να γράφουμε κάθε μέρα κι από λίγο. Αυτό μας κρατάει ζεστούς και καθαρίζει τον δρόμο για την Ιδέα, όταν το αποφασίσει να εμφανιστεί. Το νερό δεν τρέχει, αν δεν ανοίξει κάποιος τη βρύση. Η διαφορά του επαγγελματία συγγραφέα από τον ερασιτέχνης είναι ότι ο πρώτος δεν τα παράτησε.

Edited April 1, 2021 by Ιρμάντα

[WILLIAM]

Ποιος είμαι εγώ για να θέλω να συμπληρώσω και να σχολιάσω την δασκάλα μας αλλά να πω τα εξής από τη δική μου μη επαγγελματική αλλά μακρόχρονη πείρα. 

Έχει δίκιο σε όλα αυτά και αν έχω μια διαφωνία είναι σχετικά με την έμπνευση αυτό το πονηρό και άπιαστο θηλυκό σε μένα δεν αρνήθηκε τίποτα ποτέ, είχα πάντα την έμπνευση σε αφθονία.

Τώρα, αν έχετε μια συγκεκριμένη ώρα για τη συγγραφή βοηθάει γιατί θα σας γινει μια καλή συνήθεια και θα είστε έτοιμοι και "ζεστοί" όταν θα έρχεται η ώρα κάθε μέρα.

Και να ακούτε τους γύρω όταν μιλάνε. Πριν από ένα τέταρτο του αιώνα ενώ έπαιρνα το δείπνο μου στο ξενοδοχείο μου, στο διπλανό τραπέζι το διοικητικό συμβούλιο ενός ιδρύματος συζητούσε για την αποβολή ή μη μιας οικοτρόφου. Όσο έτρωγα σκεφτόμουν και έπλαθα σενάρια, τι ίδρυμα ήταν και τι έκανε για να την αποβάλλουν. Μάλιστα έλεγα να δώσω στο συμβούλιο λίγη από τη σοφία μου! Στο τέλος που σηκώθηκα να φύγω μετά το φαγητό, ο πρόεδρος κατάλαβε ότι με είχαν πρήξει και μου λέει: Συγνώμη νεαρε, σε σκοτίσαμε. (δεν ρώτησα τι έπαιζε και γιατί θα την απέβαλλαν, γι' αυτό η καλή μας η δασκάλα λέει να μιλάμε στους άλλους εκτός απο το να ακούμε). Παρότι έχασα την ευκαιρία να μάθω, δύο ιστορίες γεννήθηκαν από τα ταξίδια του μυαλού μου, σκεφτείτε να είχα και περισσότερες πληροφορίες!

 

 

[Ιρμάντα]

@WILLIAM Πρίγκιπα αν η έμπνευση σου έρχεται όντως τόσο αβίαστα, είσαι από τους ευνοημένους αυτής της ζωής. Σχεδόν σε φθονούμε, γιατί αυτός και όχι εμείς. Αλλά χαίρομαι που απολαύσεις το άρθρο! Ναι, βοηθάει πολύ να "στήνεις αυτί".