ARTICLE Ημερολόγιο Ονείρων - The Stuff That Dreams Are Made Of

[Ιρμάντα]

 

We are such stuff

as dreams are made on, and our little life

is rounded with a sleep

William Shakespeare, The Tempest.

 

Οι καλλιτέχνες βλέπουν ιδιαίτερα όνειρα, ως ιδιαίτεροι άνθρωποι που είναι. Τα όνειρά μας μπορεί να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης, αν και εφόσον τιθασευτούν κατάλληλα, καθώς πρόκειται είναι ένα εξαιρετικά απείθαρχο πρωτογενές υλικό.  Είναι (συνήθως) πρωτότυπα, είναι ιδιαίτερα καθώς είναι προσωπικά αλλά από την άλλη είναι τρομερά δύσκολο να αποδοθεί η ξεχωριστή τους ατμόσφαιρα και η ομορφιά τους με τον προφορικό ή το γραπτό λόγο. Όπως ένα βότσαλο που τα χρώματά του χάνουν τη μαγεία τους όταν το τραβάμε από το νερό και στεγνώνει, έτσι και το όνειρο χάνει την περισσότερη φρεσκάδα του όταν το τραβήξουμε από το ασυνείδητο στο συνειδητό, είτε γράφοντας, είτε περιγράφοντάς το. Ωστόσο τα όνειρα αξίζουν την προσοχή και τον κόπο μας. Είναι γνήσια, δεν υπόκεινται σε νόμους, δεν λογοδοτούν πουθενά. Είναι φτιαγμένα από το πλούσιο, ακατέργαστο υλικό των μύθων. Από τη θάλασσα των ονείρων μπορεί να ξεπηδήσουν τέρατα, κουλτούρες, θρησκείες, ιδεολογήματα, καλλιτεχνήματα, η Εμμονή της Μνήμης του Σαλβαντόρ Νταλί, ο Κούμπλα Χαν του Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ. Σε ποιον ανήκουν αυτές οι ιδέες, αυτές οι εικόνες; Το μόνο  βέβαιο είναι πως ο ονειρευόμενος δεν φέρει ευθύνη για όσα ονειρεύεται. Επίσης δεν έχει εύκολα τον έλεγχο των όσων ονειρεύεται (θα επιστρέψουμε στο ζήτημα παρακάτω).

Ένα έντονο ή επαναλαμβανόμενο όνειρο μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για έναν ψυχαναλυτή, ενώ για έναν συγγραφέα καμβά δημιουργίας. Υπάρχει άραγε κάποιος τρόπος να διαχειριστούμε τα όνειρά μας; Πώς μπορούμε να φυλακίσουμε την πολύτιμη μαγεία τους στο έργο μας χωρίς να φαντάζουν απογυμνωμένα και κενά; Είναι όλα τα όνειρα άξια δημιουργικής εκμετάλλευσης; Πόσο επιτρέπεται να τα «εκλογικεύσουμε» με τις δημιουργικές μας επεμβάσεις;

1.      Είπαμε σε άλλο άρθρο ότι η έμπνευση, η ιδέα, μοιάζει κάπως με το αγρίμι που είναι ανάγκη να παγιδεύσουμε. Δεν θα μας περιμένει να το πιάσουμε, δεν θα αλλάξει για χάρη μας τα κατατόπια του. Οφείλουμε να είμαστε διαρκώς έτοιμοι για κυνήγι. Ομοίως, δεν ξέρουμε πώς και πότε θα ονειρευτούμε κάτι αξιόλογο. Πολλοί συγγραφείς λοιπόν κρατούν ημερολόγιο ονείρων. Καταγράφοντας τα όνειρά μας, δεν διατρέχουμε κίνδυνο να τα ξεχάσουμε. Κρατάμε το ημερολόγιο ονείρων στο κομοδίνο μας για άμεση πρόσβαση. Γράφουμε όπως τα είδαμε, όπως τα θυμόμαστε, χωρίς κανόνες, χωρίς το φιλτράρισμα του συνειδητού. Θα έχουμε το χρόνο αργότερα να ξαναδιαβάσουμε και να κάνουμε την κοπτοραπτική μας. Η όλη διαδικασία, όπως θα διαπιστώσετε αν καταπιαστείτε, έχει επίσης ψυχοθεραπευτική αξία.

2.      Δεν διστάζουμε να καταγράψουμε τα όνειρά μας όπως ακριβώς μας επισκέφτηκαν. Βίαια, αηδιαστικά, εφιαλτικά, διεστραμμένα. Θυμηθείτε πως τα όνειρα δεν λογοδοτούν. Μέσα από την φρικώδη εικόνα ενός ζευγαριού από ο ένας βγάζει τα μάτια της άλλης, εκσπερματώνει στις άδειες κόχες και έπειτα μασουλάνε αγκαλιά από ένα βγαλμένο ματάκι μπορεί να αναδειχθεί σε κάτι πραγματικά συναρπαστικό. Και έχει αρκετές πιθανότητες να στοιχειώσει το μυαλό του αναγνώστη μας κάμποσα βράδια μετά, προκαλώντας ακόμη πιο ευφάνταστα όνειρα.

3.      Αντιλαμβάνεστε πως η καθημερινή καταγραφή των ονείρων είναι μία εξαιρετική συγγραφική άσκηση. Θα διαπιστώσετε πως όσο θα περνάει ο καιρός θα το έχετε ανάγκη, όπως συμβαίνει με όσους κρατούν συμβατικό ημερολόγιο. Η καταγραφή ονείρων μπορεί να μας βοηθήσει επίσης σε περίπτωση συγγραφικού μπλοκ. Το ξεφύλλισμα του ημερολογίου μας μπορεί να ξεσκουριάσει τη λιμνάζουσα φαντασία.

4.      Μια ακόμη όμορφη άσκηση είναι να συνδυάζετε τα όνειρά σας, δύο ή τρία όνειρα μαζί ή συγκεκριμένα στοιχεία από δυο ή τρία διαφορετικά όνειρα. Δεν συμβαίνει συχνά να ονειρευτούμε μία εντελώς άρτια ιστορία.

5.      Είναι ενδιαφέρον να παρατηρεί κανείς τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σε ένα όνειρο. Ίσως περισσότερο για τους ψυχαναλυτές, αλλά και για τους συγγραφείς. Δείτε πώς μπορεί να ονειρευτείτε ότι βρίσκεστε σε ένα μέρος όπου έχετε ξαναβρεθεί σε ένα προηγούμενο όνειρο. Μπορεί στην ζωή σας να μην έχετε βρεθεί ποτέ εκεί. Μπορεί να μην υπάρχει καν, εκτός ονείρων, αυτό το μέρος. Ωστόσο υπάρχει κάπου στο υποσυνείδητό σας και μπορεί να τύχει να το επισκεφτείτε, ξανά και ξανά. Και μπορεί να θυμηθείτε μονάχα μέσα στο όνειρό σας ότι έχετε ξαναδεί ένα παρόμοιο όνειρο. Μην απορείτε, απολαύστε το. Τα όνειρα έχουν τη δική τους γεωγραφία.

6.      Αν πιστεύετε ότι παρόλα αυτά θα σας είναι δύσκολο να θυμηθείτε αυτά που ονειρευτήκατε, επικεντρωθείτε στο σκοπό αυτό ακριβώς πριν σας πάρει ο ύπνος. Πείτε συνειδητά: απόψε θα θυμάμαι το όνειρό μου. Πείτε το και πιστέψτε το.

7.      Οι πρώτες στιγμές μετά το ξύπνημα είναι οι πιο σημαντικές, όπου το όνειρο είναι «φρέσκο». Αν πιστεύετε ότι δεν προφταίνετε να το καταγράψετε το πρωί, δείτε αν μπορέσετε να ξυπνήσετε δέκα λεπτά νωρίτερα και κάντε την καταχώρησή σας όσο πιο άμεσα μπορείτε.

8.      Αν έχετε κολλήσει σε κάποιο σημείο της ιστορίας που ήδη γράφετε, αν είστε σε δίλημμα, αν ψάχνετε την ανατροπή ή τη σύνδεση που σας λείπει για να καταστεί αρτιότερη η πλοκή σας, προσπαθήστε να εστιάσετε στο ζήτημα που σας απασχολεί πριν πάτε για ύπνο. Κάντε μία παρόμοια δήλωση με την παραπάνω: απόψε θα βρω γιατί ο τάδε αποφάσισε να πάρει μέρος στο ταξίδι με το τεράστιο κουρδιστό τρένο και θα θυμάμαι το όνειρό μου.

9.      Μην αποθαρρύνεστε αν δεν υπακούσει ο νους σας σας στα παραπάνω παραγγέλματα. Όπως όλα τα πράγματα, έτσι και αυτό χρειάζεται μία κάποια εξάσκηση. Επαναλάβετε τα αιτήματά σας, καταγράφετε τα όνειρά σας όσο νωρίτερα μπορείτε και θα δείτε ότι θα βρείτε τις απαντήσεις που ψάχνετε.

10.   Αν σας βοηθά να ζωγραφίσετε αυτό που ονειρευτήκατε, κάντε το. Αν σας βοηθά να ταξινομήσετε τα όνειρά σας ανά είδος, ή διάρκεια, ή ποιότητα, ή ανάλογα με τον αντίκτυπο που είχε στον ψυχισμό σας το συγκεκριμένο όνειρο, ή ανάλογα με το τι κάνατε ή τι φάγατε ή πόσο κουρασμένοι ήσασταν το προηγούμενο βράδυ, κάντε το. Δείτε το ημερολόγιο ονείρων σας σαν ένα πολύ ιδιαίτερο Βιβλίο Των Σκιών. Είναι προσωπικό, μπορεί να περιέχει τα πάντα, όσο ανατρέχετε και προσθέτετε τόσο πιο ισχυρό και πιο χρήσιμο θα σας φαίνεται – και, κατά προτίμηση, κρατήστε το μυστικό. Όπως οι μάγοι.

11.   Πολλοί καλλιτέχνες που αντλούν έμπνευση από τα όνειρά τους επιδίδονται σε τεχνικές συνειδητού ονειρέματος. Ο όρος πιθανώς δεν σας είναι άγνωστος. Σε αντίθεση με το συμβατικό όνειρο, κατά το συνειδητό ονείρεμα ο ονειρευόμενος έχει μία κάποια ευθύνη για τα όσα ονειρεύεται. Έχει δηλαδή κάποιον έλεγχο στην πορεία του ονείρου, μπορεί να δράσει κατά βούληση μέσα σε αυτό, μπορεί κοντολογίς να γίνει σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής στο σενάριο της αρεσκείας του. Ο στόχος της πρακτικής αυτής είναι να επαναπρογραμματίζει κάποιος το υποσυνείδητό του κατά τρόπο που θα τον ωφελήσει. Αν σας ενδιαφέρει μπορείτε να ανατρέξετε στην αντίστοιχη βιβλιογραφία και να πειραματιστείτε.

12.   Τα όνειρά μπορεί να αφηγηθούν μια ιστορία που να αξίζει να μοιραστούμε. Μπορεί όμως να είναι η αίσθηση που θα μας αφήσουν η πηγή της έμπνευσής μας. Μπορεί να ακούσουμε μια φράση, μία λέξη και αυτό να αποτελέσει το θεμέλιο λίθο του συγγραφικού μας οικοδομήματος.

 

Μην ξεχνάτε πως η Μαίρη Σέλλεϊ άντλησε το υλικό της για τον Φρανκενστάιν από έναν εφιάλτη, οι Λάβκραφτ και Πόου μας φίλεψαν κάμποσες από τις προσωπικές τους φρίκες στην ποίηση και την πρόζα τους και ολόκληρος ο σουρεαλισμός βασίζεται στην εδραίωση των ονείρων ως μια ολότελα αξιοσέβαστη, ολότελα απενεχοποιημένη και ολότελα αστείρευτη πηγή ιδεών. Δεν θα είμαστε διόλου πρωτότυποι αν εισάγουμε τα όνειρά μας στη συγγραφή αλλά μπορεί και να καταφέρουμε να γίνουμε πρωτότυποι αν διαχειριστούμε τα όνειρα αυτά με κάποια δημιουργικότητα. Εξάλλου, η πραγματικότητά μας είναι μονάχα η κορυφή του παγόβουνου. Το κομμάτι του παγόβουνου που κρύβεται στη θάλασσα μαζί με την ίδια τη θάλασσα, αποτελεί τον κόσμο των ονείρων. Όσο περισσότερο ανοιγόμαστε, τόσο πλουσιότερη θα γίνεται η ψαριά μας.  

 

Edited February 14, 2021 by Ιρμάντα

[Ιρμάντα]

 

[Nick V.]

11 hours ago, Ιρμάντα said:

Το μόνο  βέβαιο είναι πως ο ονειρευόμενος δεν φέρει ευθύνη για όσα ονειρεύεται.

Είναι τελικά βέβαιο;  Έχω μια μικρή, μικρούλα αμφιβολία.

Για έναν περίεργο, ανεξήγητο λόγο βλέπω πάντα αυτά που θέλω να δω. Ένας παράλληλος κόσμος σε συνέχειες. Όσο λογικός και όσο παράλογος, είναι αυτός που θέλω να δω. Σαν ένα αλλόκοτο σχόλιο πάνω σ' αυτά που κάνω με προσήλωση (και συναισθηματική φόρτιση) μέσα στην ημέρα και που στο τέλος φαίνεται να βγάζει νόημα (ένας κόσμος που τη μια στιγμή έχει βαρύτητα και την άλλη αιωρείσαι μέσα του σαν να μην έχει. Κι όμως να έχεις την αίσθηση πως αυτή η πλήρης έλλειψη κανόνων είναι απόλυτα λογική).

Τα όνειρα τα βλέπω σαν μια από τις αισθήσεις μου που όμως είναι πολύ ντροπαλή. Για να ξεκλειδωθεί και να ανοιχτεί πρέπει να κλειδώσω πρώτα όλες τις άλλες. Ακόμα και όταν ξυπνώ και φιλοτιμηθώ, σχεδόν μισοκοιμισμένος, να τα καταγράψω πρέπει να το κάνω ξαπλωμένος και με τα μάτια κλειστά. Αλλιώς η «μαγεία» έχει χαθεί (παίζει πολύ ανορθογραφία βέβαια, λίγα φωνήεντα και πολλά μπερδεμένα σύμφωνα αλλά οι εικόνες, όταν καταλάβω τι έγραψα, είναι πάντα μέσα).

Έχω χάσει ατέλειωτες ώρες στον ξύπνιο μου πάνω σ' ένα κείμενο (και όχι μόνο) που δεν μου βγαίνει με τίποτα όπως το θέλω. Αν κοιμηθώ μ' αυτό στη σκέψη μου, όταν ξυπνήσω θα κρατάω την ιδέα από τα μαλλιά για να μη μου φύγει και θα το τελειώσω μέσα σε πέντε λεπτά (τώρα αν θα είναι καλό δεν ξέρω αλλά εγώ συνήθως το γουστάρω).
Τι να πω. Μάλλον είμαι για τα σίδερα (τα ηλεκτρικά σίδερα, όπως λέμε ηλεκτρικές κιθάρες). 

[Ιρμάντα]

@Nick V. μια χαρά υγιή σε κόβω.....