Ρόμπερτ Τζόρνταν - Πολεμιστής των Αλτάι (Robert Jordan - Warrior of the Altai)

[Nargathrod]

Ένα από τα ανέκδοτα έργα του Robert Jordan ήρθε στη δημοσιότητα από τις εκδόσεις Tor πέρυσι. Φέτος οι εκδόσεις Φανταστικός κόσμος κυκλοφόρησαν τη μετάφραση στα ελληνικά. Τα μέλη της λέσχης ανάγνωσης φανταστικού αποφάσισαν να διαβάσουν τον Robert Jordan σε αυτό το έργο όπου ο Βούλφγκαρ θα μας πει μια ιστορία για τον κόσμο του.

Είμαι ο Βούλφγκαρ, Άρχοντας των Δύο Αλογοουρών, πολεμιστής της φυλής των Αλτάι.

Κοπιάστε να σας πω για τη Λάντα, την Δωδεκάπυλη, την Απόρθητη, το Μαργαριτάρι της Στέπας.

Να σας πω για τους Δίδυμους Θρόνους της και για τις δίδυμες βασίλισσες που την διαφέντευαν.

Να σας πω για τους Μοράσσα, τον Μπρεκόν και τον Άιβο, που την έσυραν στον πόλεμο.

Να σας πω για τους Ανώτατους και για τις δυνάμεις που ενέσκηψαν στη Στέπα τη Χρονιά της Πετρόσαυρας.

Κοπιάστε και ακούστε...

 

Αν έχετε διαβάσει το βιβλίο πείτε μας την άποψή σας.

 

 

[Baldwin the Victorius]

Ο Πολεμιστής των Αλτάϊ είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε πάνω από 40 χρόνια πριν, και σίγουρα πριν την συγγραφή του Ο Τροχός του Χρόνου. Το βιβλίο στην ελληνική έκδοση έχι αρκετά θέματα. Κάποια από αυτά έρχονται από την αρχική πηγή, άλλα από την έκδοση του στα ελληνικά.

Τα καλά του βιβλίου. Έχει αρχή, μέση και τέλος - η βασική δομή της ιστορίας υπάρχει. Επί το πλείστον, ο ρυθμός του είναι γρήγορος και αν κάποιος κάτσει και το διαβάσει με αφοσίωση θα το τελειώσει το αργότερο σε 1 εβδομάδα. Ακόμα και ως πρωτόλειο έργο, δεν κουράζει ούτε εκνευρίζει με την ανάγνωση του, σε σύγκριση με την πλειοψηφία που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά του είδους - κάτι που λέει πολλά για τις ικανότητες του συγγραφέα, δεδομένου πως είναι η πρώτη του νουβέλλα. 

Ένα από τα selling points παγκοσμίως είναι πως εντός του ο αναγνώστης, που έχει ήδη εντρυφήσει στο σύμπαν του Τροχού, θα αναγνωρίσει μέρος των αρχικών ιδεών που ο Jordan είναι για την σειρά βιβλίων. Η πιο εύκολη σύνδεση που μπορεί να βρει είναι η Ραχοκοκκαλιά του Κόσμου, αλλά αναφέρεται τόσο λίγο μέσα στο βιβλίο και έχει τόση μικρή επίδραση στην ιστορία που μοιάζει ανύπαρκτη. Οι Αλτάϊ θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως προδρομος των Αελιτών, αλλά τα κοινά σημεία μεταξύ τους μοιάζουν επιφανειακά, ουσιαστικά και οι δύο φυλές κάτοικοι μίας περιοχής ουσιαστικά αφιλόξενης προς τον άνθρωπο και με πολεμική φύση. Η χρήση της μαγείας μόνο από γυναίκες μπορεί να θεωρηθεί ένα δεύτερο χαρακτηριστικό που ενώνει τα δύο εργα και τέλος ο ρεαλισμός στην χρήση όπλων κατά την διάρκεια της μάχης, αν και σε αυτό το έργο λείπει σε μεγάλο βαθμό. Ο Πολεμιστής των Αλτάϊ, με τον τρόπο που είναι γραμμένος μοιάζει περισσότερο με τα βιβλία που ο Jordan έγραψε για τον Κόναν παρά με τον Τροχό του Χρόνου. Η εισαγωγή σε γενικές γραμμές θέτει τα πολύ βασικά κομμάτια του κόσμου - τους βασικούς χαρακτήρες, το μέρος και την αίσθηση της απειλής. Με λίγα λόγια, παρά τις αβελτηρίες της, κάνει ικανοποιητικά την δουλειά της.

Έχοντας στον νού πως είναι ένα πρωτόλειο έργο που το πιθανότερο δεν πέρασε από επιμέλεια και beta reading, θα κάνω ένα σχολιασμό πάνω στα προβλήματα που αυτό έχει. Αρχίζοντας με αυτά που προέρχονται από την αρχική πηγή, τα κύρια προβλήματα εντοπίζονται στο worldbuilding, στους χαρακτήρες, στην αλληλεπίδραση μεταξύ τους και το είδος της ιστορίας που ήθελε να γράψει. Το worldbuilding φαίνεται πως είναι σε αρχικά στάδια, ακόμα και αν δεν είχαμε τον χάρτη στην αρχή του βιβλίου. Περιγράφει πολύ γενικά τον κόσμο, εξαντλώντας τα περιθώρια κυρίως στους Αλτάϊ, τους Λαντάνιους και την πόλη τους, την κοινωνική και πολιτική διαστρωμάτωση των δύο πλυθησμών και τον πολιτισμό τους - και πάλι όμως φαίνεται αρκετά άδειος σε σχέση με το είδος του κόσμου που χρησιμοποιεί. Άλλα κομμάτια του κόσμου περιγράφονται ελάχιστα, τόσο όσο χρειάζεται για να έχει ο αναγνώστης μία εικόνα τι βρίσκει και είναι συμβατό με το γεγονός πως η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο όσο και πως αυτή ακολουθεί γρήγορο ρυθμό. Δεν θα ήταν πρόβλημα, αν δεν υπήρχε η αίσθηση αμφιβολίας ως προς το τι είδους ιστορία έχει δομήσει ο συγγραφέας. Υπάρχουν κομμάτια του worldbuilding που ενώ θεωρητικά αποτελούν δομικά μέρη του κόσμου, δεν χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα με αποτέλεσμα να υπάρχει σπατάλη χώρου και χρόνου. Για παράδειγμα, προς το τέλος του βιβλίου σε μία σκηνή με τον πρωταγωνιστή και έναν Ανώτερο μαθαίνουμε τι είναι οι Ανώτεροι και τα κίνητρα τους και ταυτόχρονα εμβαθύνει το worldbuilding χρησιμοποιόντας ένα είδος ταξιδιού στον χωροχρόνο - πιθανόν με παράλληλους κόσμους. Το πρόβλημα είναι πως πέρα από exposition, δεν επιτελεί κάποιο άλλο σκοπό. Αν αυτή η σκηνή αφαιρεθεί δεν επηρεάζει την εξέλιξη της ιστορίας ( μερικοί θα πουν πως χωρίς αυτήν δεν μπορεί να δικαιολογηθεί μέρος του τέλους - η σκηνή όμως αυτή δεν δικαιολογεί τίποτα μιας και το τέλος μπορεί να εξηγηθεί και με άλλους τρόπους, ενώ την ίδια στιγμή ακυρώνει την επικινδυνότητα των Ανώτερων). Άλλο κομμάτι του είναι ο τόπος κατοικίας των Αλτάϊ. Περιγράφεται συνεχώς ως μία αφιλόξενη στέππα ( αν και σε κάποιο κομμάτι του κειμένου περιγράφεται ως αμμώδης έρημος) όπου οι συνθήκες διαβίωσης χειροτερεύουν συνεχώς, βάζοντας σε κίνδυνο την επιβίωση των νομάδων. Το πρόβλημα όμως είναι πως αυτό δεν το βλέπουμε ποτέ, ενώ αντίθετα η ζωή των νομάδων δεν φαίνεται να χειροτερεύει. Με την σειρά του προκαλεί δύο προβλήματα: αφενός δεν δίνει κίνητρο στους Αλτάϊ για τον πόλεμο, ενώ δεν δικαιολογεί το γεγονός πως είναι τόσο σκληροτράχηλοι - αρχής γενομένης με τον πρωταγωνιστή. Μπορεί όλοι να το αναφέρουν κατά την διάρκεια της ιστορίας, αλλά δεν αρκεί. Πρέπει και να φανεί. 

Όσον αφορά τους χαρακτήρες, με εξαίρεση τον Βουλφγκαρ και την Μάϋρα, οι υπόλοιποι δεν είναι ιδιαίτερα καλογραμμένοι - και με αυτό εννοούμε τις πράξεις και τα κίνητρα πίσω από αυτές. Επί το πλείστον είμαστε υποχρεωμένοι να βασιστούμε πάνω σε περιγραφές των δύο αυτών χαρακτήρων ως προς τις εντυπώσεις τους για τους υπόλοιπους ή τι λένε οι υπόλοιποι για τον εαυτό τους. Μπορεί να φαίνεται πως σετάρει τους χαρακτήρες αλλά στην πραγματικότητα δεν το κάνει. Τα λεγόμενα τους μπορούν να θεωρηθούν ως προσωπικές θέσεις χωρίς κάποια αφηγηματική αξία - οι χαρακτήρες περιγράφονται από άλλους αντί να τους βλέπουμε εμείς σε δράση ώστε να βγάλουμε τα συμπεράσματα μας. Ακόμα όμως και όταν τα λεγόμενα επιβεβαιώνονται, ο τρόπος επιβεβαίωσης δεν βγάζει νόημα, ακόμα και για το είδος της ιστορίας. Ένα παράδειγμα είναι το πως περιγράφονται οι Αλτάϊ ως πολεμιστές - ως οι καλύτεροι και πιο σκληροτράχηλοι πολεμιστές του κόσμου που προκαλούν φόβο σε όλους. Όπως ανέφερα πιο πάνω, δεν βλέπουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην στέπα ούτε σε μάχη. Κάτι που κάνει δύσκολο κάποιος να πιστέψει την περιγραφή. Ακόμα και οι μάχες, με εξαίρεση μία μονομαχία, δεν αποτελούν ιδιαίτερη πρόκληση για τους χαρακτήρες. Από την άλλη υπάρχει το εξής ελάττωμα. Όλοι σχεδόν οι ανταγωνιστές  και μερικοί από τους άλλους χαρακτήρες είτε περιγράφονται ως τελείως άχρηστοι και ηλίθιοι είτε δεν αντιδρούν σε πράξεις του πρωταγωνιστή, πράξεις που θα έπρεπε να προκαλούν συγκεκριμένες αντιδράσεις. Καταλαβαίνω ότι το είδος της ιστορίας - sorce and swordery - απαιτεί ο πρωταγωνιστής να εμπίπτει στον κανόνα του awesomeness, αλλά αυτό θα πρέπει να κερδίζεται μέσα από τις δυσκολίες που ο πρωταγωνιστής περνάει και τις συνέπειες από ηλίθιες αποφάσεις του. Το να μετατρέπονται όλοι οι υπόλοιποι σε ηλίθιους και ανίκανους ώστε να φαίνεται ο πρωταγωνιστής ως εξαιρετικός χωρίς να το κερδίζει και να μην έχει συνέπειες σε ηλίθιες αποφάσεις του, εμπίπτει στην κατηγορία του κακού fan service - ειδικά όταν ο χαρακτήρας έχει τον ρόλο του ηγέτη της κατασκήνωσης του και του στρατού του, κάτι που κάνει ακόμα πιο ακατανόητες τις πράξεις του. Είναι βασικά ένας τρόπος ώστε να φαίνεται το χέρι του συγγραφέα - κατι γενικά ομολογουμένως κακό μιας και σπάει την αίσθηση του immersion. 

Την ίδια στιγμή, υπάρχει ο χαρακτήρας της Ελσπεθ. Η είσοδος του χαρακτήρα της, γίνεται σε τρια σημεία όπου αφενός δείχνει το πόσο αξιοσημείωτος είναι ο ερχομός της και αφετέρου πως αυτή κρατάει το κλειδί για την σωτηρία των Αλτάϊ. Πέρα όμως από κάποιες συμβολές της σε επουσιώδη ζητήματα της πλοκής, δεν χρησιμοποιείται με κάποιον άλλον τρόπο. Την ίδια στιγμή η δυναμική που φαίνεται να υπάρχει ανάμεσα σε ένα τέτοιο ζευγάρι - μία δυναμική που έχει ξαναβγεί τόσο στο sworce and sordery, όσο και σε συγγενή είδη - δεν αξιοποιείται. Η Ελσπεθ είναι κυριολεκτικά ένας άχρηστος χαρακτήρας. Αν ο ρόλος της δινόταν σε άλλο χαρακτήρα, η πλοκή δεν θα άλλαζε. 

Υπάρχουν συγκεκριμένες πράξεις χαρακτήρων ή ομάδων που επηρεάζουν την πλοκή, πράξεις οι οποίες δεν βγάζουν νόημα όχι μόνο με τους κανόνες του πραγματικού κόσμου αλλά ούτε καν με τους κανόνες του κόσμου που ο ίδιος ο συγγραφέας έθεσε. Παράδειγμα αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο προς το τέλος του βιβλίου γίνεται η άλωση της πόλης – κάψιμο της πύλης με πυρφόρο βλήμα από βαλίστρα ( γνωρίζουμε πως τα πυρφόρα βλήματα δεν προκαλούν έκρηξη στην πρόσκρουση ) η οποία πύλη δεν είναι πλήρως μεταλλική αλλά μόνο καλυμμένη με πλάκες. Θα νόμιζε κανένας πως κάτι τέτοιο θα ήταν εύκολο να το δει κάποιος νομάς τόσες φορές που έχουν μπει και βγει από την πόλη μέσα στους αιώνες συναλλαγών. Την ίδια στιγμή η διείσδυση στην πόλη με τέχνασμα εμφανίζεται να γίνεται με τόσο εύκολο τρόπο που αναρωτιέται κάποιος γιατί κανείς δεν το σκέφτηκε νωρίτερα – και ξέρουμε πως έγινε παλιότερα προσπάθεια να κατακτηθεί η πόλη από στρατό των Αλτάϊ με αρχηγό τον καλύτερο στρατηγό που ανέδειξαν ποτέ. Η πρώτη περίπτωση είναι ενδεικτικό κομματιών πλοκής τα οποία γινόντουσαν από παλιότερους συγγραφείς που δεν είχαν τις ανάλογες ιστορικές γνώσεις – για αυτούς είναι κατανοητό, μιας και το κοινό δεν είχε αντίστοιχες γνώσεις. Όμως στα τέλη της δεκαετίας του 1970 κατανοούσαν ότι άλλο εμπρηστικά βλήματα και άλλο εκρηκτικά. Θα μπορούσε να δουλέψει όπως το έβαλε, αλλά ήθελε επιπλέον δουλειά. Εδώ έκανε ένα συγκεκριμένο είδος λάθους που το έχει επαναλάβει. Θα επανέλθω σε αυτό αργότερα. Η δεύτερη περίπτωση είναι το είδος εκείνο που κάτι που φαίνεται υπερβολικά εύκολο καταλήγει να προκαλεί ερωτήματα στον αναγνώστη σε σχέση με το lore όπως αυτό έχει τεθεί. Είναι από τις περιπτώσεις όπου, ακόμα και ασυναίσθητα, ο πρωταγωνιστής προκειμένου να φανεί ως ο σουπερ ήρωας της ιστορίας, καταρρακώνονται άλλοι χαρακτήρες – που έχουν ήδη τεθεί ως ΄΄μεγαθήρια΄΄ στον κόσμο της ιστορίας – με τρόπο που δεν συνάδει με τον χαρακτήρα τους όπως έχουμε δει ως τότε.

 

Μεγάλο μέρος του προβλήματος έρχεται από το τι προσπάθησε να φτιάξει ο Jordan. Πολλοί θα θεωρούσαν ότι έγραψε ένα κλασσικό sword and sorcery, ειδικά εφόσον χρησιμοποιεί και πολλά από τα tropes του όπως τα Barbarian Hero, Black-and-grey morality, Deliberate Values Dissonance, Proud Warrior Race Guy και άλλα ( εδώ να πω πως ένα έργο επειδή έχει όλα τα χαρακτηριστικά του είδους που ανήκει, δεν σημαίνει πως είναι ποιοτικά καλό). Προσωπικά θεωρώ ότι πήγε να γράψει ένα sword and planet ενώ την ίδια στιγμή πειραματιζόταν σε μία περίεργη μείξη αυτών των δύο ειδών και του είδους που αρκετά αργότερα θα θεωρούσαμε ως science fantasy. H δομική σύγκριση της ιστορίας με μία ιστορία sword and planet, όπως από την σειρά Barsum, το επιβεβαιώνει. Πολλά διαφορετικά στοιχεία υπάρχουν σε ένα κόσμο χωρίς να δένουν αρμονικά μεταξύ τους, αλλά μόνο με την δύναμη της πλοκής, χωρίς να είναι συστατικό μέρος τους όπως θα έπρεπε δίνοντας την εικόνα ότι δεν είχε αρκετή εμπειρία από τα genre που καταπιάστηκε.
Την ίδια στιγμή, φαίνεται πως η αρχική σκέψη ήταν το βιβλίο να αποτελεί το πρώτο μέρος μίας σειράς βιβλίων για ένα καινούργιο σύμπαν όπως του Conan. Δεν θα ήταν πρόβλημα, αν όντως υπήρχε αυτή η σειρά. Επειδή δεν υπάρχει όμως πολλά πράγματα αφήνονται χωρίς να εξηγηθούν επαρκώς δίνοντας εξηγήσεις για κάποια θέματα του worldbuilding. Υπάρχει λοιπόν η δυσκολία πως θα το εξετάσει κάποιος, ως μέρος μίας σειρά βιβλίων με στενή χρονική σχέση μεταξύ τους ( κάτι που είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο στα είδη sword and sorcery και sword and planet αλλά όχι σε ιστορίες του epic fantasy) ή ως μέρος μίας σειράς αυτόνομων ιστοριών με χαλαρή σύνδεση μεταξύ τους. Από ότι φαίνεται, ίσως προσπάθησε να κάνει και τα δύο μαζί. Σε μία τέτοια περίπτωση, το αποτέλεσμα μάλλον θα ήταν εξαρχής αποτυχημένο μιας και τα διάφορα είδη έχουν εξαρχής διαφορετική λογική γραψίματος και αφήγησης.

Εδώ βέβαια θα πρέπει να αναφερθούν και οι ευθύνες του εκδοτικού οίκου, οι οποίες υπάρχουν στο θέμα της προώθησης. Το βιβλίο προωθήθηκε ως μία ολοκληρωμένη ιστορία και όχι ως το μισοτελειωμένο κατασκεύασμα που είναι. Δέχομαι ότι η τακτική αυτή χρησιμοποιήθηκε από όλους τους εκδοτικούς οίκους ανά τον κόσμο, που πάτησαν πάνω στο όνομα του συγγραφέα. Αυτό όμως δεν μειώνει τις ευθύνες του ελληνικού εκδοτικού οίκου. Πέρα από παραπλάνηση του κοινού, και ειδικά των fan του συγγραφέα που θα θεωρούσε πως έπαιρνε ένα ολοκληρωμένο προιόν, είναι και επιζήμιο για όποιον δεν έχει διαβάσει ποτέ κάποιο βιβλίο του Jordan και ξεκινάει από αυτό. Πολλοί απλά δεν θα έμπαιναν στον κόπο να διαβάσουν κάποιο άλλο βιβλίο του, όντας απογοητευμένοι από την πρώτη εμπειρία, έχοντας για τον συγγραφέα μία εικόνα που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Προτείνω να το αγοράσουν εκείνοι που είναι fan του συγγραφέα, ειδικά από τα χρόνια που έγραφε ιστορίες για τον Conan και θέλουν να δουν πως βελτιώθηκε στη συγγραφή του είδους και όσοι θέλουν να δουν πως ο συγγραφέας άρχισε από τότε να επεξεργάζεται την αρχική ιδέα για τον αριστούργημα του, τον Τροχό του Χρόνου. Για τους υπόλοιπους, θεωρώ πως θα είναι απογοητευτική εμπειρία.