Συνέντευξη με τον Αντώνη Αντωνιάδη

[Nargathrod]

Αντώνη καλησπέρα, καλώς όρισες στη Λέσχη Ανάγνωσης Φανταστικού του sff.gr. Αυτή η συνέντευξη έχει ως αφετηρία την επιλογή του Νεκρονομικόν: το χειρόγραφο των νεκρών, προς ανάγνωση και συζήτηση από τα μέλη της λέσχης στην 71η συνάντηση και τον μήνα τρόμου.

 

1. Θα θέλαμε να μας πεις λίγα πράγματα για τη ζωή σου. Πώς έφτασες στο σημείο να ασχοληθείς με τη συγγραφή βιβλίων.

Στα παιδικά μου χρόνια αγαπούσα υπερβολικά τη μυθολογία μας και πριν πάω ακόμα σχολείο είχα μάθει για το πώς ανακάλυψε ο Σλήμαν την Τροία και ήθελα να γίνω αρχαιολόγος. Στη συνέχεια έμαθα και για τους άλλους αρχαιολόγους που ανακάλυψαν πολιτισμούς και χαμένες πόλεις και απογοητεύτηκα, γιατί νόμιζα ότι τα είχαν ανακαλύψει όλα, έτσι όταν ρώτησα τους γονείς μου εάν έχει απομείνει κάτι να ανακαλύψω κι εγώ, όταν θα γίνω αρχαιολόγος, μου είπαν για την Ατλαντίδα. Θα ανακάλυπτα τη βυθισμένη πολιτεία της Ατλαντίδας, αυτό σκεφτόμουν και η φαντασία μου οργίαζε. Ταυτόχρονα, την ίδια περίοδο, μετά τα παιδικά παιχνίδια διηγούμουν στους φίλους μου διάφορες ιστορίες κι έβλεπα ότι τους προκαλούσαν ενδιαφέρον οι ιστορίες μου. Έτσι, κάπου στην Τετάρτη δημοτικού έκανα την πρώτη μου απόπειρα να γράψω, αλλά από τη ντροπή μου και μόνο ότι σκέφτηκα πως μπορώ να γράψω και έβαλα τον εαυτό μου στο ίδιο επίπεδο με τους λογοτέχνες, διέκοψα την προσπάθεια και ξαναπροσπάθησα αφού πέρασε ένας χρόνος, εννοείται κρυφά και με ντροπή πάντα, μην το μάθει κάποιος και με κοροϊδέψει.

 

2. Έχεις ασχοληθεί και με την επιμέλεια έργων. Ποια η εμπειρία σου σε αυτόν τον κλάδο; Πες μας για τα βιβλία που έφερες κοντά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.

Η επιμέλεια βιβλίων είναι μια αρκετά δύσκολη εργασία, ειδικά εάν ο επιμελητής είναι ταυτόχρονα και συγγραφέας. Πέρα δηλαδή από την ενδελεχή εξέταση και έλεγχο του κειμένου, το οποίο θα πρέπει να παραδοθεί στην καλύτερη μορφή, έχει τουλάχιστον για μένα πνευματικό κόστος, με την έννοια της κούρασης, κατά συνέπεια τη δική μου συγγραφική αγρανάπαυση, ας το πω έτσι, γιατί κατά την επιμέλεια ενός βιβλίου προσπαθώ πολλές φορές να μπω στο μυαλό του συγγραφέα ώστε να αντιληφθώ εάν απέδωσε σωστά εκείνο που ήθελε να γράψει. Γι’ αυτό άλλωστε σταμάτησα για μεγάλο χρονικό διάστημα την επιμέλεια βιβλίων, επειδή από την κούραση δεν μπορούσα να γράψω τα δικά μου. Ένα άλλο κακό που έχω δει σ’ αυτόν τον τομέα είναι ότι πολλοί συγγραφείς παραδίδουν τα βιβλία τους χωρίς να τα έχουν ξανακοιτάξει οι ίδιοι, ολοφάνερα, με τραγικά ορθογραφικά, εκφραστικά και συντακτικά λάθη. Όλοι κάνουμε λάθη, αλλά το να παραδίδεις σε εκδοτικό οίκο το βιβλίο σου χωρίς να έχεις κάτσει να ασχοληθείς ο ίδιος με το έργο σου, θεωρώ ότι δείχνει πως ούτε εσύ αγαπάς αυτό που έγραψες. Το να ξεφύγουν πέντε δέκα λάθη είναι μέσα στο πλαίσιο του «κανονικού», αλλά να είναι γεμάτο και σε κάθε σελίδα, δείχνει είτε απειρία είτε αλαζονεία είτε και τα δυο μαζί.

Πολλές ιδέες μου έχουν γίνει συλλογικά βιβλία, η τελευταία είναι το βιβλίο «Πεθαίνει η Ελλάδα;» που κυκλοφόρησε φέτος στις αρχές Μαρτίου από τις εκδόσεις Οξύ. Θα ακολουθήσουν κι άλλες.

 

3. Το Νεκρονομικόν κυκλοφόρησε πρώτα στην αγγλική και μετά στην ελληνική. Συνήθως οι Έλληνες συγγραφείς γράφουν πρώτα στα ελληνικά και μετά γίνονται οι όποιες μεταφράσεις. Πώς και έγιναν αντίστροφα τα πράγματα;

Ξεκίνησα να γράφω το Νεκρονομικόν τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης και σκέφτηκα ότι λόγω των συνθηκών καλύτερα θα ήταν να προσπαθήσω να το εκδώσω στις ΗΠΑ, γιατί εδώ θα ήταν δύσκολο να εκδοθεί. Οπότε και τελικά πέτυχα τον στόχο μου. Στα ελληνικά το έγραψα και μεταφράστηκε στα αγγλικά από την Μαρία Μουντοκαλάκη και το επιμελήθηκε η Βέτα Γεωργιάδη.

 

4. Διαβάζοντας ιστορίες του Λάβκραφτ συναντάμε το Νεκρονομικόν. Είναι ένα βιβλίο απαγορευμένο, του οποίου η προέλευση χάνεται μέσα στον θρύλο και τον χρόνο. Νιώσατε την ανάγκη, ως Αντώνης Αντωνιάδης, να δώσετε κάποια εξήγηση για την προέλευσή του; Να καλύψετε, εντός εισαγωγικών πάντα, ένα κενό που προέκυπτε από τα ελλιπή στοιχεία της προέλευσης και της συγγραφής του φανταστικού και καταραμένου αυτού βιβλίου;

Εννοείται. Αυτό άλλωστε ήταν το έναυσμα. Ο Λάβκραφτ όταν αναφέρεται στα διηγήματά του στο Νεκρονομικόν γράφει πάντα και μονάχα τον συγγραφέα, τον τρελό Άραβα ποιητή Αμπντούλ Αλχαζρέντ. Το βιβλίο που έγραψε ο Αμπντούλ όμως ονομάζεται Αλ Αζίφ, που σημαίνει το βουητό, εννοώντας τους ήχους των δαιμόνων, ο Έλληνας μεταφραστής του Αλ Αζίφ, ο Θεόδωρος Φιλήτας, έδωσε στο βιβλίο το όνομα Νεκρονομικόν. Στο κείμενο του Λάβκραφτ «Η Ιστορία του Νεκρονομικού» η μόνη πληροφορία είναι ότι το 950 μ.Χ. ο Θεόδωρος Φιλήτας από την Κωνσταντινούπολη μετέφρασε το Αλ Αζίφ κρυφά και το ονόμασε Νεκρονομικόν. Πάνω σε αυτή την πρόταση βασίστηκα κι έγραψα το βιβλίο μου για το πώς πιθανόν το ανακάλυψε ο Φιλήτας, γιατί το μετέφρασε και γιατί το ονόμασε Νεκρονομικόν.

Δεν υπήρχε κάτι ανάλογο γραμμένο και ναι, το κενό ήταν μεγάλο, οπότε έγραψα ένα μυθιστόρημα όπου η ιστορία εκτυλίσσεται στον Μεσαίωνα, τόσο στο Χαλιφάτο όσο και στο Βυζάντιο, με αποτέλεσμα να δεχτώ πολλές θετικές κριτικές.

 

5. Μας είπες ότι δεν είσαι φαν του Λάβκραφτ. Πώς ένας συγγραφέας που δεν είναι φαν του Λάβκραφτ μπορεί να ασχοληθεί με τέτοιες ιστορίες;

Ναι δεν είμαι φαν των ιστοριών του, ωστόσο αρκετές από τις ιδέες του είναι εμπνευστικές. Ενέπνευσαν πολλούς άλλους συγγραφείς οι οποίοι ανέπτυξαν τη Μυθολογία του Κθούλου και θεωρώ ότι έγραψαν καλύτερες ιστορίες από τον Λάβκραφτ, όπως για παράδειγμα ο Κλαρκ Άστον Σμιθ, ο Ρόμπερτ Ε. Χάουαρντ, ο Φριτς Λάιμπερ και πολλοί άλλοι. Άλλωστε και ο ίδιος ο Λάβκραφτ το παραδέχεται στις επιστολές του ότι οι ιστορίες του δεν είναι καλές, όχι λόγω ταπεινότητας, αλλά επειδή έδινε περισσότερη σημασία στον αριθμό των λέξεων που έγραφε κι όχι στην πλοκή, γιατί πληρωνόταν με τη λέξη και χρειαζόταν τα χρήματα.

Ενώ λοιπόν, είχε καταπληκτικές ιδέες δεν κατάφερε ο ίδιος να τις απογειώσει, αλλά όλοι οι άλλοι που εμπνεύστηκαν από αυτές.

 

6. Πιστεύεις ότι το Νεκρονομικόν και ο Λάβκραφτ γοήτευσαν για κάποιον συγκεκριμένο λόγο τους αναγνώστες; Δημιουργώντας υστερία με το έργο του, ώστε ακόμα και σήμερα να γράφονται έργα τόσο φανερά επηρεασμένα από αυτόν;

Σαφώς. Όπως είπα οι ιδέες του ήταν καταπληκτικές με αποτέλεσμα και άλλοι σύγχρονοί του συγγραφείς να γράψουν επηρεασμένοι από αυτές και να δημιουργήσουν τελικά τον λαβκραφτικό κύκλο, ο οποίος κυριάρχησε στον χώρο των ιστοριών τρόμου, γιατί έδωσε πολλές θαυμάσιες ιστορίες που οι αναγνώστες τις λάτρεψαν. Το αποτέλεσμα ήταν από τότε μέχρι και σήμερα να μην υπάρχει συγγραφέας ιστοριών τρόμου που να μην έχει επηρεαστεί από τον λαβκραφτικό κύκλο γενικότερα. Κάθε γενιά συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας και τρόμου, παγκοσμίως πια, έχει επιρροές από τον Λάβκραφτ.

Τώρα η υστερία με το Νεκρονομικόν οφείλεται περισσότερο στην αφέλεια, αλλά και στην εκμετάλλευση. Πολλοί αφελείς πίστεψαν ότι είναι αληθινό βιβλίο κι εκεί όπου υπάρχει αφέλεια ξεπηδάει η εκμετάλλευση για το κέρδος, οπότε εμφανίστηκαν όλοι εκείνοι που ισχυρίζονταν ότι το έχουν ώστε να βγάλουν λεφτά ή να κερδίσουν άλλα πράγματα. Μέχρι που άρχισαν να γράφουν όλα αυτά τα μαγικά Νεκρονομικά που άμα τα κατέχεις μιλάς με δαίμονες, ανοίγουν πύλες, γίνεσαι πλούσιος κι άμα δεν είναι ανάδρομος ο Ερμής μπορείς να παντρευτείς κιόλας.

 

7. Θα δούμε κάποια συνέχεια πάνω σ’ αυτό το σύμπαν; Στο ίδιο μοτίβο με το έργο; Έχεις σκεφτεί συνέχειες;

Συνέχειες ναι, έχω σκεφτεί, αλλά δεν ξέρω αν θα καθίσω ποτέ να τις γράψω. Προς στιγμήν με τρέχουν άλλες ιδέες. Ίσως, και το λέω ως πρόσκληση αυτό, εάν βρεθεί κάποιος άλλος συγγραφέας για να τις γράψουμε μαζί, τότε θα μου ήταν ευκολότερο να καθίσω να ασχοληθώ με τις συνέχειες.

 

8. Υπάρχουν άλλοι συγγραφείς κοσμικού τρόμου όπου μπορεί κάποιος να αναφερθεί; Έχεις σκεφτεί άλλους από τους οποίους θα μπορούσες να αντλήσεις έμπνευση;

Σαφώς και υπάρχουν και εννοείται ότι μπορείς να εμπνευστείς από όλους. Για παράδειγμα έχω στα σκαριά ένα μυθιστόρημα με επιρροές από Πόε, Λάβκραφτ και Φίλιπ Ντικ, έναν συγκερασμό, όχι μόνο αυτών, αλλά και άλλων, ο οποίος αν μου βγει έτσι όπως τον φαντάζομαι θα είναι 
…λουκούμι!

 

9. Λογοτεχνία του φανταστικού ή ιστορικό μυθιστόρημα; Τι συγγραφέας είναι ο Αντώνης Αντωνιάδης; Ή τι θέλεις να είναι;

Θεωρώ ότι η κατάταξη των συγγραφέων σε θεματολογικό είδος είναι μια έμπνευση των ατζέντηδων και των εκδοτών, η οποία μπορεί να ωφέλησε κάποιους βραχυπρόθεσμα, ωστόσο μακροπρόθεσμα τους έθαψε. Ας πούμε ότι είσαι συγγραφέας αισθηματικών ιστοριών ή τρόμου ή επιστημονικής φαντασίας ή οτιδήποτε, και γράφεις μόνο ένα είδος, μετά από πόσα βιβλία που θα εκδώσεις πιστεύεις ότι θα έχεις επαναλήψεις και οι ιστορίες σου θα γίνουν άτονες; Νομίζω εκεί γύρω στις πέντε αυθεντικές μπορείς να γράψεις από ένα είδος. Άλλωστε γιατί ακούμε συνέχεια τους αναγνώστες να διαμαρτύρονται για χάλια ιστορίες από κάποιους συγγραφείς που έχουν εγκλωβιστεί σε ένα είδος; Ή ταυτόχρονα γιατί ακούμε συγγραφείς να έχουν «κολλήσει» και να μην έχουν έμπνευση; Για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Θα μπορούσαν να γράψουν οτιδήποτε, αλλά επιμένουν μόνο σε ένα είδος το οποίο τους καθιέρωσε. Το μάρκετινγκ όμως και η συνήθεια αποδίδουν, με αποτέλεσμα οι αναγνώστες να συνεχίζουν να αγοράζουν τα βιβλία τους, αλλά η γκρίνια, γκρίνια. Οι παλιοί συγγραφείς δεν έλεγαν «εγώ γράφω μόνο ένα είδος και τίποτα άλλο», όπως σου είπα αυτό είναι ένα καταναλωτικό τρικ που δημιουργήθηκε για πωλήσεις και για προώθηση ονόματος, οπότε δεν μπαίνω σε αυτό το τριπάκι, όποια ιστορία μου έρθει και θέλει να βγει από μέσα μου, οτιδήποτε είδος κι αν είναι, θα καθίσω να τη γράψω, διαφορετικά θα με βασανίζει.

 

10. Ποιες είναι οι προσωπικές σου επιρροές; Ποιοι συγγραφείς μπορείς να πεις με σιγουριά ότι διαμόρφωσαν τον συγγραφικό δρόμο σου;

Όλοι τους και κανένας συγκεκριμένος. Θεωρώ ότι οτιδήποτε και να διαβάσει κάποιος, θα τον επηρεάσει. Αναλόγως δε του αριθμού των βιβλίων που θα διαβάσει από κάποιον συγγραφέα, θα επηρεαστεί περισσότερο, ακόμα κι αν δεν το παραδέχεται. Οπότε αυτοί που επηρέασαν τη γραφή και τις ιδέες μου είναι πολλοί, από τον Όμηρο και μετά, αρχαίοι, κλασικοί, προπολεμικοί, νεότεροι και σύγχρονοι, είναι όλοι, Έλληνες και ξένοι, μέσα μου.

Ωστόσο ένα βιβλίο που έφερε τα πάνω κάτω στη σκέψη μου, στα 23 μου, δεν ήταν λογοτεχνικό, αλλά επιστημονικό, καθαρά και απρόσμενα, η Νευρολογία που διάβασα λόγω σπουδών, είχα παθιαστεί και νομίζω ότι καθόρισε την πνευματική μου οπτική.

 

11. Έκδοση στην Ελλάδα, έκδοση στο εξωτερικό. Ποιες οι διαφορές, ποια τα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα;

Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές, εξαρτάται πάντα από τον εκδοτικό οίκο. Η μεγαλύτερη διαφορά είναι ότι το αναγνωστικό κοινό δεν είναι τόσο περιορισμένο όσο στην Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα δεν αντιμετωπίζουν το βιβλίο ενός Έλληνα συγγραφέα με τη στερεοτυπική δυσπιστία των Ελλήνων αναγνωστών. Για παράδειγμα δεν άκουσα από κανέναν ξένο ότι «Α, Έλληνας είναι, σίγα μην είναι καλός όσο οι ξένοι», «και πού ξέρει αυτός από Μυθολογία Κθούλου» ή «Έλληνας που γράφει ιστορικά μυθιστορήματα είναι φασίστας» ή «οι ξένοι γράφουν καλύτερα από τους δικούς μας», όσα δηλαδή λένε οι Έλληνες αναγνώστες, αντιθέτως οι περισσότεροι πήραν τα βιβλία μου για να δούνε αν αξίζουν, δεν τα απέρριψαν λόγω θέματος ή καταγωγής.

 

12. Πιστεύεις ότι το βιβλίο σου κατά κάποιον τρόπο κέρδισε πόντους, είτε στη συνείδηση του αναγνώστη είτε του εκδότη, επειδή βγήκε πρώτα στο εξωτερικό;

Σίγουρα. Άλλωστε είναι διαφορετικό να στέλνεις σ’ έναν εκδοτικό οίκο ένα βιβλίο που ήδη κυκλοφορεί και έχει καλές κριτικές, από κάποιο που μόλις το έχεις τελειώσει και ψάχνεις να το δώσεις. Επίσης και οι αναγνώστες το αντιμετωπίζουν διαφορετικά, αφού βλέπουν ότι το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει από δυο εκδοτικούς οίκους και μάλιστα από έναν των ΗΠΑ, αυτό δίνει πολλούς πόντους ώστε να το επιλέξουν.

 

13. Υπάρχουν καλοί συγγραφείς φαντασίας στην Ελλάδα; Ή γενικά καλοί Έλληνες συγγραφείς;

Εννοείται! Υπάρχουν πολλοί καλοί Έλληνες συγγραφείς, οι οποίοι μάλιστα εάν είχαν εκδοθεί στο εξωτερικό θα άφηναν δυνατό στίγμα. Το πρόβλημα με τους Έλληνες και με τα βιβλία φαντασίας είναι ότι για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρούνταν χαμηλού επιπέδου και εξαιτίας της ανάπτυξης αυτής της θεματολογίας από τους Δυτικούς είχαν μπει στο στόχαστρο της πολιτικής αντιπαλότητας που επικρατεί στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι συγγραφείς τους να χαρακτηρίζονται πολιτικά και πολλοί να μην τολμούν να γράψουν. Ωστόσο δεν ήταν τόσο το ότι θεωρούνταν χαμηλού επιπέδου βιβλία, αυτό θα μπορούσε εύκολα να ανατραπεί με τις λογοτεχνικές πένες που υπάρχουν στην Ελλάδα, όσο το ότι στιγμάτιζαν τους συγγραφείς με πολιτικές ιδεοληψίες, κάτι που προκάλεσε ένα θεματολογικό κενό κι ένα χρονολογικό χάσμα, το οποίο προσπαθούμε να το καλύψουμε τις δυο τελευταίες δεκαετίες, αλλά λόγω των συνθηκών και της νοοτροπίας που πέρασε στο αναγνωστικό κοινό δεν καλύπτεται εύκολα. Ενώ λοιπόν μεγάλοι μας λογοτέχνες όπως για παράδειγμα ο Καρκαβίτσας, ο Ξενόπουλος, ο Παπαδιαμάντης, ο Καζαντζάκης και σχεδόν όλοι που σήμερα θεωρούμε κλασικούς, έγραψαν ιστορίες που ανήκουν ξεκάθαρα στον χώρο του φανταστικού, από ένα διάστημα και μετά ελάχιστοι τόλμησαν να γράψουν ανάλογες. Κάτι που άρχισε να αλλάζει δειλά από τη δεκαετία του ’90 κι έπειτα, όταν άλλαξαν οι πολιτικές ισορροπίες και χαμήλωσαν οι κομματικοί τόνοι. Ωστόσο θεωρώ ότι το χάσμα που προκλήθηκε παραμένει μεγάλο. Το μόνο λογοτεχνικό είδος που συνεχίζει πια να έχει πρόβλημα πολιτικών ιδεοληψιών είναι το ιστορικό μυθιστόρημα.

 

14. Στο έργο σου παρατηρούμε αμερικανικά στοιχεία. Ανατροπές, καταιγιστική δράση, γρήγορη πλοκή κ.λπ. Πιστεύεις πως μόνο αυτά τα συστατικά μπορεί να πιάσουν στην ξένη αγορά; Ειδικά όταν πρόκειται για λογοτεχνία είδους;

Δεν είναι καθόλου αμερικάνικα στοιχεία, καθαρά ελληνικά είναι, ελληνικότατα, ομηρικά, δες για παράδειγμα την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Θέλεις πιο καταιγιστική δράση; Απολλώνιος ο Ρόδιος Αργοναυτικά. Θέλεις σασπένς και ανατροπές; Διάβασε Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, εδώ για να δώσουν αναπάντεχη ανατροπή σκέφτηκαν τον από μηχανής θεό! Αν δεν υπήρχε το χάσμα που ανέφερα στην προηγούμενη ερώτηση, οι μελετητές της θεματολογίας με διατριβές και διπλωματικές εργασίες θα είχαν προσφέρει τη γνώση ώστε να μην γίνονται τέτοιοι χαρακτηρισμοί και το αναφέρω αυτό γιατί έχουν ειπωθεί ανάλογοι και για τα ιστορικά μυθιστορήματα. Οι Αμερικανοί απλώς εκμεταλλεύονται εμπορικά αυτά τα στοιχεία και σε συνδυασμό με την κινηματογραφική απόδοση πολλών βιβλίων έχουν στήσει ένα επικερδές τέχνασμα.

Τώρα, τα συστατικά για ένα καλό βιβλίο είναι όπως τα μπαχαρικά στη μαγειρική, δεν πρέπει να είναι σε μεγάλη ποσότητα ώστε να καλύπτουν τη γεύση του κυρίως υλικού, ούτε και σε ελάχιστη ώστε να αφήνουν ανικανοποίητους τους αναγνώστες, ενώ η σύνθεσή τους πρέπει να είναι τέτοια ώστε να το απογειώνουν και να προσφέρουν διαφορετική γεύση.

 

15. Τι περιμένουμε συγγραφικά στα επόμενα χρόνια από εσένα; Έχεις σχέδια για το 2021;

Τον Μάιο θα επανακυκλοφορήσει ο Λύκος της Σπάρτης από τις εκδόσεις Οξύ, ενώ το φθινόπωρο, τον Σεπτέμβριο είναι προγραμματισμένο, θα κυκλοφορήσει ένα ψυχολογικό θρίλερ στο οποίο έχω συνδέσει τρία διαφορετικά λογοτεχνικά είδη. Και έρχονται κι άλλα…

 

Αντώνη σε ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο σου! Απολαύσαμε τη συζήτηση!

Edited August 23, 2021 by Spark
Μορφοποίηση κειμένου (μικρότερο μέγεθος γραμματοσειράς).