ARTICLE Tipi Fissi in Fantasy Novels

[Ιρμάντα]

 

 

Tipi Fissi[i] in Fantasy Novels

 

 

 

Είναι συγκεκριμένοι και καταγεγραμμένοι οι (πιθανοί) ήρωες ενός μυθιστορήματος φαντασίας, μίας περιπέτειας, μίας νουβέλας. Λίγο ως πολύ, ο αναγνώστης περιμένει να συναντήσει:

 

   1.  Τον ήρωα, πρόθυμο ή απρόθυμο, με μεσσιανικό σε κάποιο βαθμό χαρακτήρα και ιερό καθήκον να σώσει τον κόσμο. Μπορεί να είναι κάλλιστα πολεμιστής ή ένας σωματικά αδύναμος άνθρωπος που τολμά ωστόσο να αναλάβει αυτό που όλοι οι άλλοι φοβούνται.

2.    Τον μέντορα του ήρωα, ένα πνευματικό δάσκαλο, ένα γκουρού, ένα μάγο, έναν οδηγό, που μπορεί να είναι από ευχάριστος και πατρικός μέχρι αυστηρός και αντιπαθής, αναλόγως την περίσταση.

3.    Το γονέα, αληθινό ή θετό. Ο προστάτης ή κηδεμόνας του ήρωα μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο ή ο χαρακτήρας του να είναι απολύτως διεκπεραιωτικός. Υπάρχει για να μεταφέρει στον ήρωά μας το μυστικό της καταγωγής του ή μία κληρονομιά ή ένα χάρτη ή κάποιο στοιχείο και μετά είναι ελεύθερος να εξαφανιστεί ή να πεθάνει.

4.    Τον βοηθό του ήρωα (ή τον Σαμ Γκάμγκη, και αυτό πρέπει να φτάνει για να περιγράψει απολύτως την κατηγορία). Είναι ο επιστήθιος φίλος του ήρωα, κάποιες φορές ο υπηρέτης του. Ο βοηθός θαυμάζει τον ήρωα, κάποιες φορές τον συμβουλεύει, έχει το ελεύθερο να αστειευτεί μαζί του και να τον μαλώσει κατά περίπτωση. Όπως και να έχει είναι αυτός στον οποίο θα βασιστεί ο ήρωάς μας για να φέρει εις πέρας την όποια αποστολή.

5.    Τον κακό. Είναι ο κακός. Γοητευτικός ή τρομακτικός ή και τα δύο. Έγινε κακός για συγκεκριμένους λόγους, είτε πλάστηκε κακός. Ο κακός είναι άπειρα αβανταδόρικος χαρακτήρας. Μπορεί να είναι κακός που έχει τα δίκια του, ή που τον παρεξήγησαν ή που τον αδίκησαν. Μπορεί να κρύβει μια πονεμένη και τρομερά συγκινητική ιστορία. Μπορεί να είναι συγγενής του ήρωα (κλισέ, αποφύγετέ το) ή να τους συνδέει κάποια μοίρα κοινή. Μπορεί να ανήκει στην κατηγορία του πεπτωκότος όντος. Μπορεί να είναι κακός για μία φυλή και κακός για τους αντιπάλους της.

6.    Τον λιγότερο κακό. Ένας απρόθυμος ή εξαναγκασμένος σύμβουλος ή βοηθός του κακού. Το ήθος του είναι ανώτερο από του κυρίως κακού αλλά είναι παγιδευμένος λόγω κάποιας συμφωνίας ή κατάρας είτε έχει παρασυρθεί από την προσωπική του φιλοδοξία (βλέπε Φέανορ και υιοί). Επίσης αβανταδόρικος χαρακτήρας, με δυνατότητα εμβάθυνσης σε κίνητρα, σκοπούς και πόθους.

7.    Τον αστείο. Comic relief, όπως το λένε εις την βαρβαρική. Είτε υπάρχει ένα ιδιαίτερο πρόσωπο που εξυπηρετεί κυρίως αυτό το σκοπό (κλισέ) είτε όλα τα πρόσωπα της ιστορίας, κατά περίπτωση, μπλέκουν σε αστείες καταστάσεις (λιγότερο κλισέ). Είναι νομίζω φρονιμότερο να μοιράζεται το καθήκον της κωμικής ανάπαυλας σε περισσότερους από έναν χαρακτήρα, εκτός και θέλουμε σώνει και ντε έναν καραγκιόζη μέσα στην ιστορία μας.

8.    Τους πολλούς κακούς. Και λέγοντας εδώ οι πολλοί, εννοούμε οι κοινοί θνητοί, οι στρατιώτες, τα άμυαλα ορκ, οι απρόσωποι μισθοφόροι που εξυπηρετούν τους κακούς και τους σκοπούς τους. Υπάρχουν για να πολεμούν. Δεν είναι απίθανο οι κακοί τους αφέντες να τους εκμεταλλευτούν και να τους ξεγελάσουν στο τέλος. Δεν μετράνε ουσιαστικά σαν προσωπικότητες. Αν κάποιος από αυτούς ξεχωρίσει λόγω του προσωπικού σκοπού του, αυτόματα μεταπηδά στην κατηγορία του λιγότερο κακού.

9.    Τον λιγότερο σημαντικό ήρωα. Μάλλον το ίδιο σημαντικός είναι και αυτός, απλά η δική του αποστολή είναι κάπως διαφορετική από την βασική, αυτή του κεντρικού μας χαρακτήρα. Ως εκ τούτου ο ένας θα βοηθήσει τον άλλο για όσο και στο βαθμό που τα ζητούμενά τους ταυτίζονται. Μπορεί να είναι ένας τυχοδιώκτης, ένας χαμένος πρίγκιπας, ένα ημίαιμο ξωτικό.

10.Τον βάρδο. Ή τον αφηγητή. Ή αυτόν που καταγράφει την ιστορία. Μπορεί να ταυτιστεί με το ρόλο του βοηθού κάποιες φορές. Αφηγητής βέβαια μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε χαρακτήρας, ακόμη και ο κακός.

Με διάφορες παραλλαγές τα μοτίβα αυτά απαντώνται στην πλειοψηφία των ιστοριών φαντασίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ρόλοι αυτοί μοιάζουν να είναι φτιαγμένοι για άντρες, ή τουλάχιστον, ένα αντρικό πρόσωπο είναι αυτό που φέρνει κανείς στο νου του όταν ακούει, ο ήρωας, ο βάρδος, ο κακός. Οι ίδιες οι λέξεις είναι γένους αρσενικού. Υπάρχουν άραγε αντίστοιχα πρότυπα χαρακτήρων που αφορούν σε γυναίκες; Είναι ίδιοι οι ρόλοι, ή υπάρχουν διαφοροποιήσεις; Ας δούμε αν μπορούμε να καταλήξουμε σε μία ανάλογη κατάταξη.

1.    Η πολεμίστρια. Ορφανή και μεγαλωμένη στο δρόμο, ή σε χέρια θετών γονιών, μπορεί να κουβαλάει κάποια μυστική καταγωγή που την καθιστά σημαντική για την εξέλιξη του μύθου ή ένα σπάνιο ταλέντο. Συχνά δε το ταλέντο της είναι απόρροια της καταγωγής της, ένα είδος φυλετικής κληρονομιάς. Μπορεί να είναι η τελευταία απόγονος μίας ξεχασμένης φυλής, ή απλώς η κόρη ενός εξαιρετικά ικανού (πλην αδικοχαμένου) πατέρα. Γνωρίζει τα όπλα από ανάγκη ή επιλογή και δεν υπάρχει μεγαλύτερο σφάλμα από το να υποτιμήσει κανείς τις ικανότητές στη μάχη (ή οπουδήποτε αλλού). Μπορεί να ανήκει σε φυλή πολεμιστριών, να υπερασπίζεται τους απανταχού αναξιοπαθούντες και να ζει μακριά από ερωτικούς συντρόφους είτε από επιλογή, είτε για να μη χάσει συγκεκριμένα προνόμια ή ικανότητες.

2.    Το καλό κορίτσι. Η Χιονάτη της παρέας. Είναι όμορφη και εύθραυστη και χρειάζεται φροντίδα, όπως όλα τα ωραία και τα εύθραυστα πράγματα. Μπορεί να έχει μόρφωση, ευγένεια, καλοσύνη, αλλά κυρίως είναι όμορφη και κινδυνεύει από τους κακούς και πρέπει το παλικάρι να τη σώσει. Σε πιο σύγχρονες ιστορίες είναι λιγότερο ωραία και περισσότερο άτυχη (Τζέην Έυρ) και σε ακόμη πιο σύγχρονες η απόγονος του καλού κοριτσιού απαντάται ως ρομαντική έφηβη μπερδεμένη μεταξύ βαμπίρ και λυκανθρώπου. Τυχαία η επιλογή των πλασμάτων, εννοείται. 

3.    Η μορφωμένη. Μπορεί να είναι παράλληλα και καλό κορίτσι ή και πολεμίστρια ή μάγισσα (θα δούμε παρακάτω περί μάγισσας) αλλά το βασικό της χαρακτηριστικό είναι οι γνώσεις της. Αν ανήκει σε κάποια οικογένεια, σίγουρα αποτελεί το καμάρι των γονιών της. Αν μεγαλώνει σε ορφανοτροφείο, είναι η χαϊδεμένη των δασκάλων της. Αν θέλουμε να την παρουσιάσουμε τολμηρότερη, η μορφωμένη έχει αποκτήσει τις γνώσεις της χάρη στην προσωπική της προσπάθεια και τη δίψα της για μάθηση και κανείς δεν καμαρώνει για αυτήν. Πιθανότερο είναι να την θεωρούν παλαβή ή να την φοβούνται. Μέχρι να την ανακαλύψει η μέντορας, οπότε η μορφωμένη μας δικαιώνεται.

4.    Η μέντορας. Μπορεί να είναι μάγισσα, μπορεί να είναι δασκάλα. Καθοδηγεί τους ήρωες σαν θηλυκός Γκάνταλφ. Γνωρίζει και συμβουλεύει, όπως η Γκαλάντριελ, όπως η Κυρά της Λίμνης. Μπορεί να είναι βασίλισσα ή αρχηγός μίας κάστας. Μπορεί να ήταν πολεμίστρια στον καιρό της και τώρα καθοδηγεί την πολεμίστριά μας, μπορεί να ήταν μία μάγισσα μέσα σε ένα χωριό αδαών, που με τη σειρά της εκπαιδεύει τη νεαρή μάγισσα της ιστορίας μας. Μπορεί εξίσου καλά να είναι χαριτωμένη και εύθυμη, μια καλοκάγαθη γυναικούλα που δεν την πιάνει με τίποτα το μάτι σου. Μπορεί να έχει σπάνια μόρφωση ή εμπειρική γνώση και να γνωρίζει τα βότανα και τα φίλτρα σαν την παλάμη του χεριού της. Μπορεί να είναι θεραπεύτρια, μαία, προφήτισσα (καμιά φορά και η τρελή του χωριού).

5.    Η παραμάνα. Μπορεί να είναι μητέρα, εξ αίματος ή θετή, και ο ρόλος της έχει αρκετά κοινά με το ρόλο του βοηθού ή του γονέα στην αντίστοιχη αντρική κατάταξη. Μπορεί να έχει μεγαλώσει την ηρωίδα, (ή τον ήρωα), μπορεί να κρατήσει τα μυστικά της, μπορεί να μεταφέρει μηνύματα από και προς τον αγαπημένο της. Σε ένα περιβάλλον φαντασίας, η γυναίκα αυτή μπορεί να είναι κάτοχος ενός τρομερού μυστικού για την αληθινή καταγωγή του κεντρικού χαρακτήρα. Αυτός ο τύπος πλοκής περιλαμβάνει συχνά μια αναλώσιμη παραμάνα: μεταφέρει το μυστικό και πεθαίνει.

6.  Η αναρχική. Έχει αρκετά κοινά με την πολεμίστρια. Διαφέρει ωστόσο ως προς το γεγονός ότι η αναρχική ενδιαφέρεται κυρίως για την προσωπική της επιβίωση και θα τη βρούμε σε θέση κεντρικού χαρακτήρα λιγότερο συχνά. Είναι συνήθως μία νεαρή κλέφτρα/ πόρνη/ καλλιτέχνης/ ή μια νεράιδα κλέφτρα/ πόρνη/ καλλιτέχνης που σε γενικές γραμμές μπορεί να βοηθήσει τον ήρωα και να προωθήσει την εξέλιξη του μύθου αν τυχόν ταυτιστούν τα συμφέροντά της με αυτά του ήρωα. Συνήθως όμως έχει τη δική της ατζέντα, ξέχωρη από τη διάσωση του κόσμου. Μπορεί να ψάχνει επίσης κανέναν χαμένο συγγενή, ή αγαπημένο. Ή να αναζητά εκδίκηση από ένα συγκεκριμένο άτομο. Στην αντίστοιχη αντρική κατάταξη είναι πιο κοντά με τον δεύτερο ήρωα, παράγραφος 9.

7.  Η σκληρόκαρδη. Οι περισσότερες γυναίκες από τους παραπάνω τύπους μπορεί να είναι ή να τυχαίνει να γίνουν σκληρόκαρδες. Η σκληρόκαρδη όμως είναι η κατ’ εξοχήν κακιά μητριά, κακιά μάγισσα, κακιά βασίλισσα. Είναι η κακιά της ιστορίας, ή η κακιά σύντροφος/ γυναίκα/ ερωμένη/ αδελφή/ μαμά του κυρίως κακού. Είναι η πεθερά που δεν θέλεις να έχεις και το αφεντικό που δεν θέλεις να μπλέξεις. Είναι η Μιράντα στο Ο Διάβολος Φοράει Πράντα και όλοι υποτάσσονται στο θέλημά της, για να μην τους βγάλει τις καρδιές και τις φάει ή τους αφήσει χωρίς δουλειά.

8.  Η μοιραία γυναίκα. Μπορεί να συνδυάζει κάποια χαρακτηριστικά των προηγούμενων κατηγοριών (μόρφωση, μαγικές γνώσεις, εύθραυστη όψη) αλλά πάνω από όλα είναι μοιραία. Όποιος την ερωτευτεί κάηκε. Η συγκεκριμένη ηρωίδα μπορεί να έχει επίγνωση της γοητείας της και να την εκμεταλλεύεται, ή να μην έχει επίγνωση και να βρίσκεται στο κέντρο του ερωτικού ενδιαφέροντος ενός ή περισσότερων ατόμων χωρίς να το έχει ουσιαστικά επιδιώξει. Μπορεί να δρα ως όργανο των κακών ή αυτόβουλα. Στο τέλος της ιστορίας δεν αποκλείεται να καταλήξει και η ίδια ερωτευμένη με το πρόσωπο που ξελόγιασε. Κλισέ λοιπόν μέχρι κόκκαλο, χρησιμοποιείστε το με το σταγονόμετρο και διαχειριστείτε το χαρακτήρα της με μαεστρία.

9.   Η ονειροπαρμένη. Σκεφτείτε τη Φοίβη στα Φιλαράκια και θα καταλάβετε. Στα σύγχρονα έργα απαντάται συχνότερα ένας τέτοιος χαρακτήρας. Ευπαρουσίαστη ή όχι, από οικογένεια ή όχι, το χαρακτηριστικό της ονειροπαρμένης είναι ένα και συγκεκριμένο: βλέπει τον κόσμο διαφορετικά από όλους τους άλλους. Πάντα απόμακρη, μπορεί να φανεί χρήσιμη προειδοποιώντας τους ήρωες για κινδύνους που κανείς άλλος δεν βλέπει. Ακούει φωνές και πιστεύει ότι έχουν ψυχή ως και τα παπούτσια της, ενώ έχει μια προσευχή για κάθε στιγμή και για κάθε πράξη. Είναι σε γενικές γραμμές τίμια σύμμαχος και αν μοιάζει ακατανόητη, είναι και αυτό κομμάτι της γοητείας της. Μπορεί να συνδυαστεί άνετα με τη μάγισσα, με την αναρχική ή σε πιο σύγχρονα περιβάλλοντα με τη new age/wicca practitioner που κανείς δεν καταλαβαίνει και όλοι κοροϊδεύουν αλλά μπορεί στο τέλος να παρουσιάσει τη λύση. Ή το δρόμο για τη λύση.

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[i] Tipi Fissi: Ο όρος είναι από την Commedia dell'arte και σημαίνει: στερεότυποι χαρακτήρες.

 

 

 

 

 

 

Edited June 24, 2021 by Ιρμάντα