Outlaw - Γιώργος Σταφυλάς

[Baldwin the Victorius]

Outlaw

«Το τρένο σταμάτησε στον κεντρικό τερματικό σταθμό, Αντόνιο Γκράμσι, της Μητρόπολης 1».  Έτος 2050, Μητρόπολη 1. Μία αχανής πολιτεία, έδρα της παγκόσμιας κυβέρνησης της Ασάνα και του Τherion. Μία επιτροπή ειδικών, υπό τη σοφή καθοδήγηση του Τherion, έχει αναλάβει τη διακυβέρνηση των Ενωμένων Μητροπόλεων του πλανήτη Γη. Η ατομική ιδιοκτησία έχει από χρόνια καταργηθεί καθώς και η χρήση μετρητού χρήματος. Κάθε θρησκευτική εκδήλωση έχει απαγορευτεί εκτός από την οικο- θρησκεία της Ασάνα. Την ανατροφή των παιδιών έχει αναλάβει το κράτος. Το μότο «η ζωή είναι χαρά η κατανάλωση ηδονή» κυριαρχεί παντού και οι πολίτες δείχνουν ικανοποιημένοι από τη ζωή τους.  Ή μήπως όχι όλοι Το μέλλον είναι εδώ. Θα γίνεις ένας χαρούμενος σκλάβος ή θα επιλέξεις να γίνεις ένας OUTLAW Το πρώτο μέρος από την τριλογία της Μητρόπολης.

 (Ακολουθούν spoilers)











 

Το βιβλίο αποτελεί μία δυστοπική ιστορία επιστημονικής φαντασίας. Το βιβλίο είναι σπασμένο σε δύο μέρη που διαδραματίζονται το καθένα σε ξεχωριστό περιβάλλον και με διαφορετικούς πρωταγωνιστές, ενώ υπάρχουν και μικρότερες ιστορίες που χρησιμοποιούν την κύρια ως το πλαίσιο ύπαρξης τους εν είδη frame story. Μία από αυτές χρησιμοποιείται με παρόμοιο τρόπο που χρησιμοποίησε την δευτερεύουσα ιστορία του ο Χάϊνλαϊν στην ιστορία του All of you zombies και ίσως να υπάρχει και ίδιο αποτέλεσμα ( αν και αυτό μέλλει να φανεί ). Οι ιστορίες αυτές . Οι χαρακτήρες είναι καλογραμμένοι, τα κίνητρα τους είναι φανερά και καμία πράξη τους δεν προκαλεί απορίες. Και οι δύο συνδέονται από τον ίδιο θεματικό άξονα της παγίδευσης στις επιταγές ενός κοινωνικού συνόλου και της ανελευθερίας που αυτό συνεπάγεται, τον οποίο άξονα ενσαρκώνουν με διαφορετικό τρόπο και με διαφορετική απαρχή. Εξίσου καλά γραμμένοι είναι και οι λίγοι δευτερεύοντες χαρακτήρες. Οι αλληλεπίδραση των πρωταγωνιστών μαζί τους είναι πολύ καλά γραμμένη, βοηθάει στην εμβάθυνση των πρωταγωνιστών είτε δίνοντας τους επιπλέον επίπεδα είτε προχωρώντας την ιστορία και την πλοκή ( τόσο την κύρια όσο και τις ιστορίες των χαρακτήρων ) είτε δίνοντας μικρά κομμάτια από τον κόσμο του μυθιστορήματος. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές είναι ίσως από τις πλέον ρεαλιστικές του βιβλίου δείχνοντας ζωντανούς χαρακτήρες, κάτι που βοηθάει πολύ στην πειστικότητα της ιστορίας. Το γράψιμο του βιβλίου είναι απλό χωρίς να γίνεται απλοϊκό και δόξα τω Θεώ αποφεύγει τα περίπλοκα λεκτικά σχήματα και εκφράσεις που έχω δει σε βιβλία άλλων συγγραφέων σε μία προσπάθεια να προσδώσουν στην ιστορία τους ποιητικότητα, λυρισμό και πλούσιο λεξιλόγιο. Σε αυτή την ιστορία είναι τόσο όσο χρειάζεται, αν και υπάρχουν περιπτώσεις όπου θα έπρεπε να υπάρξει αντικατάσταση λέξεων με άλλες καλύτερες για τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Ως δυστοπικό μυθιστόρημα προχωρά σε πολιτικό και κοινωνικό σχολιασμό του σύγχρονου κόσμου όπως αυτός έχει θεμελιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Χρησιμοποιώντας ως πλαίσιο τις δυστοπίες του 1984 του Όργουελ και του Ένας νέος, θαυμαστός κόσμος του Χάξλεϋ προβαίνει σε προβληματισμούς πάνω σε χαρακτηριστικά της κοινωνίας, των ανθρώπων που τις απαρτίζουν και της νοοτροπίας τους ( αν και σε κάνα δύο σημεία λίγη παραπάνω ανάλυση και γράψιμο θα βοηθούσε περισσότερο την ιστορία ) καθώς και την φιλοσοφία πίσω από κινήματα που διαδίδονται με ταχύτητα την τελευταία δεκαετία, δείχνοντας την εικόνα μίας πιθανής κοινωνίας όπου αυτά τα ιδεολογήματα κυριαρχούν στον τρόπο της κοινωνικής οργάνωσης.

Είναι λοιπόν μία αξιόλογη ιστορία το Outlaw; Σε γενικές γραμμές ναι, αν θεωρήσει κάποιος πως ο σχολιασμός που κάνει είναι το πρώτιστο καθήκον του. Μιλάει για πραγματικά   σοβαρά θέματα ( ανάμεσα σε αυτά και αρκετά της επικαιρότητας όταν εκδόθηκε ) και ασχολείται μαζί τους με τον σεβασμό που τους αξίζει, σε αντίθεση με άλλα βιβλία που είτε ασχολούνται με δήθεν προβλήματα επειδή είναι της μόδας είτε ασχολούνται με πραγματικά σοβαρά θέματα σαν 10χρονο. Παρά τα προβλήματα της η ιστορία αξίζει να διαβαστεί. Είναι όμως μία αξιόλογη δυστοπική ιστορία; Ως τέτοια έχει προβλήματα, όμως το μεγαλύτερο είναι πως δεν δείχνει αρκετά από την δυστοπία. Έχεις κάποιες εικόνες και παρομοιώσεις όπως από μόνες τους δεν αρκούν διότι ως εικόνες δεν έχουν το απαραίτητο συναισθηματικό βάρος. Έχουν βάρος όσον αφορά την επεξεργασία τους με την λογική αλλά αυτό δεν φτάνει. Χρειάζονται εικόνες που να μπορούν να δείξουν και στον πλέον αδαή γιατί η κοινωνία του βιβλίου είναι δυστοπία. Οι εικόνες που υπάρχουν είναι φτιαγμένες για μιλήσουν μόνο σε μέρος του αναγνωστικού κοινού και όχι σε όλο. Επειδή είναι το πρώτο βιβλίο από τριλογία ελπίζω ότι η δυστοπία θα εμφανιστεί σε όλο το τρομακτικό μεγαλείο της στο δεύτερο μέρος της. Από εκεί και μετά θεωρώ πως  ο συγγραφέας θα πρέπει να προσέξει κάποια πολύ συγκεκριμένα πράγματα ώστε οι θεματικοί άξονες της τριλογίας να μπορέσουν να περάσουν στον αναγνώστη έχοντας το απαραίτητο βάρος και να περάσουν το μήνυμα τους. Πρώτον, να διαλέξει τι είδους δυστοπία θέλει. Έχει φτιάξει την δική του από υπάρχοντα παραδείγματα των οποίων η φιλοσοφία τους διαφέρει εκ θεμελίων και δεν θα μπορούσαν ποτέ να συνδυαστούν ρεαλιστικά ( η επιστημονική φαντασία κρίνεται με πολύ πιο αυστηρά κριτήρια σε ρεαλιστική βάση μιας και ουσιαστικά ασχολείται με τον πραγματικό κόσμο ή μία πιθανή εκδοχή του ). Είτε θα είναι η εκμαυλιστική κοινωνία του Χάξλεϋ είτε η κομμουνιστική, απολυταρχική, ολοκληρωτική, απόλυτα ελεγχόμενη  κοινωνία του Όργουελ. Δεύτερον, τολμώ να προβλέψω ότι ο συγγραφέας θα χρησιμοποιήσει ως ηθικό αντίβαρο την έννοια της ελευθερίας – είναι κάτι που γίνεται πολύ συχνά στις δυστοπικές ιστορίες και τις περισσότερες φορές είναι ουσιαστικά μονόδρομος. Θα πρέπει να προσέξει πως  θα δείξει τι ακριβώς εννοούν οι χαρακτήρες ως ελευθερία και πως η κοινωνία που ο Σμίθ λέει ότι δημιούργησαν την έχει ενσωματώσει στην φιλοσοφία της και την κοινωνική της οργάνωση. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τους θεματικούς άξονες και έννοιες που οι δύο πρωταγωνιστές ενσαρκώνουν. Τρίτον, και αυτό αφορά κυρίως την ιστορία, είναι ο συγγραφέας να μην κάνει την δύναμη που αποτελεί το αντίπαλο δέος να καταρρέει με υπερβολική ευκολία για λόγους πλοκής όπως έκανε η Μάργκαρετ Άτγουντ στο Η ιστορία της θεραπαινίδας. Θα αφαιρέσει από την ρεαλιστικότητα του της ιστορίας. Τρίτον ο συγγραφέας θα πρέπει να προσέξει το ταξίδι στον χρόνο και τα χωροχρονικά του παράδοξα. Γενικότερα το εργαλείο του ταξιδιού στον χρόνο είναι ένα προβληματικό εργαλείο καθώς είναι εξαιρετικά εύκολο να προκαλέσει τρύπες πλοκής και λογικής τέτοιου είδους που να καταρρέει όλη η ιστορία και έχουν υπάρξει τέτοιες περιπτώσεις.

Πέρα από αυτά όμως το βιβλίο δεν είναι χωρίς προβλήματα. Τα περισσότερα απλά δείχνουν απειρία του συγγραφέα στην επιστημονική φαντασία και δη την δυστοπία αλλά μπορούν να αγνοηθούν από τον μέσο αναγνώστη – δεν θεωρώ ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Υπάρχουν όμως κάποια πολύ συγκεκριμένα σημεία που χτυπάνε πολύ άσχημα και αποτελούν μεγάλες τρύπες λογικής. Θα αναφέρω ποια είναι, γιατί αποτελούν πρόβλημα και πως θα μπορούσαν αυτά να διορθωθούν.

Το πρώτο πρόβλημα αποτελεί  ο διάλογος  του Σμίθ με τους ιερείς αφού έχει συλληφθεί. Ο διάλογος από μόνος του δεν αποτελεί πρόβλημα. Κάποια σημεία του όμως είναι περίεργα διότι δεν ανήκουν εκεί. Κατανοώ ότι αποτελούν ένα τρόπο να παρασχεθούν πληροφορίες στον αναγνώστη για την κοινωνία της δυστοπίας και την φιλοσοφία της όμως εντός της ιστορίας δεν έχει νόημα ο Σμιθ να μην γνωρίζει αυτά τα πράγματα. Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε αυτή την κοινωνία και τέτοιες ερωτήσεις δεν θα έπρεπε να τις κάνει, αφαιρεί από τον ρεαλισμό της κατάστασης. Μία λύση θα ήταν αυτά να υπάρχουν σε μορφή ημερολογίου ή σημειώσεων που έγραψε εμπνευσμένος από κάτι που βρήκε στην αρχή του βιβλίου και τις οποίες σημειώσεις οι αρχές βρήκαν στο σπίτι του Σμιθ και φέρνουν στην ανάκριση του. Ο αναγνώστης και πάλι παίρνει τις πληροφορίες που χρειάζεται και η ιστορία ρέει πολύ πιο ομαλά.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι στην δεύτερη ΄΄ιστορία εντός ιστορίας΄΄ που αποτελεί μία καταγραφή των αναμνήσεων του Σμιθ από το Νησί και υπάρχουν σχεδόν όλα από το δεύτερο μισό της:

1)      Είναι το λιγότερο περίεργο να δείχνει ότι οι εξόριστοι ουσιαστικά υποσιτίζονται φτάνοντας σε σωματικό επίπεδο τους φυλακισμένους στα στρατόπεδα εργασίας των Γερμανών του 1940 και λίγες σελίδες μετά χωρίς να έχει αλλάξει κάτι στην διατροφή τους να εμφανίζονται ως σκληροτράχηλοι απόγονοι του Ράμπο. Δεν λειτουργεί έτσι το ανθρώπινο σώμα ως προς την κατασκευή αθλητικών σωμάτων. Δεν πείθει ότι μπόρεσαν να φτιάξουν τέτοια σώματα, πόσο μάλλον να καταβάλλουν τους φρουρούς τους. Μία λύση θα ήταν, και την ακολουθούν πολλοί, να χρησιμοποιήσουν το μυαλό τους και την πονηριά τους ως κρατούμενοι φαινομενικά αδύναμοι για να επιτύχουν τον σκοπό τους.

2)      Όταν βγάζουν τις στολές των φρουρών βλέπουν τις γενετικές μεταλλάξεις τους: κεφάλια ζώων σε ανθρώπινο σώμα. Η γενετική δεν δουλεύει έτσι. Οι μεταλλάξεις θα υπήρχαν σε όλο το σώμα. Μπορούν να περιοριστούν σε συγκεκριμένα όργανα ή άκρα παίζοντας με τον έλεγχο του κάθετου άξονα του σώματος αλλά το κεφάλι ως σύνολο δεν υπακούει σε αυτό τον κανόνα. Καταλαβαίνω τι ήθελε να δείξει εδώ ο συγγραφέας αλλά στην σύγχρονη επιστημονική φαντασία αυτό δείχνει μόνο κακό γράψιμο. Υπάρχει σε παλιά έργα όπως Το Νησί του δόκτωρος Μορώ και άλλα μέχρι την δεκαετία του 1970 αλλά τότε ούτε είχαν τις γνώσεις γενετικής που έχουμε σήμερα ούτε ήταν εύκολη η πρόσβαση των συγγραφέων στις υπάρχουσες. Αυτά τα παλιά έργα είναι τέκνα του καιρού τους και έτσι κρίνονται. Στην σημερινή εποχή υπάρχει άλλη προσέγγιση σε αυτό το θέμα όπως φαίνεται από το πώς απεικονίζει τις γενετικές τροποποιήσεις ο Σκάλτζι στο Διαστρικός Πόλεμος και του οποίου η λύση θα μπορούσε να λειτουργήσει εν μέρει και εδώ. Ακριβώς επειδή πρόκειται για ιστορία εντός ιστορίας και συνήθως αυτή η τεχνική παίζει πολύ με το χαρακτηριστικό του ΄΄αναξιόπιστου αφηγητή΄΄ ίσως καταφύγει σε αυτό ώστε να διορθωθούν κάποια πράγματα.

3)       Το συγκεκριμένο δεν μπορώ να το αποκαλέσω πρόβλημα, όχι μέχρι τουλάχιστον να δούμε το δεύτερο βιβλίο. Όταν κερδίζουν την ελευθερία τους τσακώνονται για το μετέπειτα βήματα τους και την κοινωνική οργάνωση του συνόλου που αποτελούν. Δεν είναι από μόνο του  μη ρεαλιστικό, καθώς κάτι τέτοιο έχει συμβεί σε πολλές εξεγέρσεις ή μετά από απροσδόκητες καταστροφές.  Αλλά προχωρά υπερβολικά γρήγορο και εκβιασμένο – ίσως να φταίει το γεγονός πως είναι γραμμένο ωσάν μία καταγραφή γεγονότων και αυτός ο τρόπος γραψίματος συνήθως έχει τέτοια προβλήματα, οπότε είναι κάτι που ίσως να μην μπορούσε να αποφευχθεί. Αν αφιερωνόταν περισσότερος  χρόνος πάνω σε αυτό με πιο μυθιστορηματική αφήγηση ίσως η εμφάνιση να ήταν καλύτερη.

Το τρίτο πρόβλημα είναι στο δεύτερο μέρος του βιβλίου και αφορά το plotline με την αρραβωνιαστικιά του Χόροβιτς. Αποτελεί πρόβλημα λόγω της εκτέλεσης της ιδέας. Το συγκεκριμένο plotline είναι το πλέον μη ρεαλιστικό στο βιβλίο ακριβώς λόγω του τρόπου που αυτό εκτυλίσσεται και την ίδια στιγμή θέτει σε κίνδυνο την θεματική που ενσαρκώνει ο χαρακτήρας. Ο Χόροβιτς είναι παγιδευμένος μέσα σε μία κατάσταση περιορισμού όσο αφορά την επαγγελματική και κοινωνική του ζωή χωρίς ο ίδιος να ευθύνεται για αυτό και απεγνωσμένα ψάχνει τρόπο να αποδράσει. Ο αναγνώστης δένεται με τον  χαρακτήρα και νοιάζεται για αυτόν. Όμως η παγίδευση λόγω του συγκεκριμένου plotline είναι ξεκάθαρα φταίξιμο του Χόροβιτς λόγω των δικών του πράξεων. Δεν υποστηρίζεται έτσι η θεματική του χαρακτήρα και πολλοί αναγνώστες σίγουρα θα δυσκολευτούν να συνεχίσουν να συνδέονται με αυτόν. Πως θα μπορούσε να λειτουργήσει αυτό υπέρ του χαρακτήρα; Μόνο αν η αρχή του plotline ήταν αλλιώς γραμμένη με την απόφαση να μην είναι δική του, κάτι όμως που απαιτεί επιπλέον χώρο για να γραφτεί με ρεαλιστικό τρόπο.

Και τέλος δεν μπορώ να μην σχολιάσω την κακή επιμέλεια του βιβλίου. Απορώ πως τέτοια οφθαλμοφανή προβλήματα ξέφυγαν από τον επιμελητή. Δεν μιλάω για ορθογραφικά λάθη και λάθη σύνταξης και γραμματικής ( αν και έχει κάποια ). Μιλάω για λάθη στην χρήση σημείων στίξης, που μπορεί να γίνει δεκτό αν διαβάζει κάποιος τα πρώτα drafts ενός συγγραφέα, αλλά όχι όταν διαβάζει κάτι που έχει εκτυπωθεί και που θεωρητικά πέρασε από ελέγχους.

Αξίζει κάποιος να διαβάσει το βιβλίο; Πιστεύω πως ναι παρά τα προβλήματα του. Σίγουρα δεν θα καλύψει τα φιλολογικά γούστα μίας μερίδας του κοινού και σίγουρα θα εκνευρίσει αναγνώστες συγκεκριμένων ιδεολογικών χώρων με πολύ ισχυρές απόψεις πάνω σε αυτούς. Για όλους τους υπόλοιπους όμως θεωρώ πως αξίζει να του δώσουν μία ευκαιρία μιας και θα τους δώσει το έναυσμα να σκεφτούν κάποια θέματα και να καταλήξουν στα δικά τους συμπεράσματα είτε συμφωνούν είτε όχι.

Edited December 12, 2021 by Baldwin the Victorius