ARTICLE Μερικά Πραγματάκια Περί Τίτλων

[Ιρμάντα]

Δέκα (μάλλον, δεκαοκτώ) πραγματάκια περί τίτλων

Τι και τι μπορεί να είναι ένας τίτλος;

Τι μας χρησιμεύει, κατ’ αρχάς.

Ο τίτλος είναι για ένα βιβλίο ό,τι είναι ένα όνομα για έναν άνθρωπο. Έτσι το ξεχωρίζουμε, έτσι το αναζητούμε, έτσι το θυμόμαστε, έτσι, ενδεχομένως, το συστήνουμε. Επιπλέον ο τίτλος έχει την αποστολή να προϊδεάζει τον μελλοντικό μας αναγνώστη (και αγοραστή) σχετικά με το τι περίπου μπορεί να περιέχει το βιβλίο μας. Μπορεί να δείχνει το είδος του αναγνώσματος, μπορεί να αναδεικνύει τους κεντρικούς χαρακτήρες, μπορεί να φωτίζει το μέρος ή την εποχή, το χρονικό και γεωγραφικό πλαίσιο όπου εκτυλίσσεται μία ιστορία.

Τι μπορεί λοιπόν να είναι ένας τίτλος; Πώς τον φτιάχνουμε; Υπάρνουν κανόνες, μοτίβα, υπάρχουν σχετικές συμβουλές;

Ο τίτλος μπορεί να είναι:

1.      Το όνομα του κυρίως χαρακτήρα. Ή ενός ζεύγους. Τζέην Έυρ, Άννα Καρένινα, Μιχαήλ Στρογγώφ, Τριστάνος και Ιζόλδη, Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Μάκβεθ, Λολίτα, Η Μόμο, Ο Ρομπέν των Δασών, Ο Γιούγκερμαν. Ομολογουμένως είναι μία επιλογή που φαντάζει κάπως παλιομοδίτικης αισθητικής, όχι ότι είναι εντελώς απίθανο να απαντηθεί και σε πιο σύγχρονα έργα. Χρησιμοποιήθηκε (και χρησιμοποιείται) συχνά στα θεατρικά έργα. Καμιά φορά η προσωνυμία μπορεί να συνοδεύεται από ένα αξίωμα ή μία ιδιότητα, όπως: Ο Κόμης Μοντεχρήστος, Ο Πρίγκιπας Κασπιανός, Ο Καπετάν Μιχάλης, Η Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ, Ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν, Τζουντ ο Αφανής.

2.      Μία ιδιότητα του βασικού μας χαρακτήρα. Μονολεκτικά ή περιγραφικά. Η Φόνισσα, Ο Μάγος, Ο Αλχημιστής, Ο Μεγάλος Ψαράς, Η Δασκάλα με τα Χρυσά Μάτια.

3.      Η ιδιότητα του ήρωα μέσα από κάποια συγγενική, ή άλλου είδους, σχέση. Ο Ανιψιός του Μάγου. Η Κόρη του Βασιλιά της Χώρας των Ξωτικών.

4.      Κάποιο ζώο, ή ζώα: Αλεπούδες, Μπουκ ο Σκύλος της Αλάσκας.

5.      Ένα σημαντικό μέρος ή τόπος: Ο Μυστικός Κήπος, Τα Ανεμοδαρμένα Ύψη.

6.      Ένας κόσμος: Οι Κήποι του Φεγγαριού, Ο Πέτρινος Ουρανός.

7.      Ένα μέρος σε συνδυασμό με πρόσωπο ή γεγονός: Θύελλα στο Ρέντγουολ, Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, Ουδέν Νεότερο από το Δυτικό Μέτωπο, Ο Ωκεανός στο τέλος του Δρόμου, Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν.

8.      Ένα κτίσμα: Το Δέκα, Το Σπίτι με τα Επτά Αετώματα, Το Σπίτι στο χείλος της Αβύσσου, Η Παναγία των Παρισίων, Το Υπόγειο, Η Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά.

9.      Μία κατάσταση του ήρωα, ή μία γενικότερη κατάσταση της εποχής, ή μιας ομάδας ανθρώπων. Χωρίς Οικογένεια, Οι Άθλιοι, Οι Ρέμπελοι, Οι Δαιμονισμένοι.

10.   Το όνομα μιας οικογένειας, μόνο του ή σε συνδυασμό με κάποιο περιστατικό: Οι Πανθέοι, Οι Μαυρόλυκοι, Αδελφοί Καραμαζώφ, Το Τέλος του Οίκου των Ώσερ.

11.   Βιβλική ρήση, ή βιβλικός τόπος, ή πρόσωπα από το θρησκευτικό πάνθεο (αυτούσια ή παραφρασμένα): Αβεσαλώμ, Αβεσαλώμ, Πρώτος τον Λίθον Βαλέτω, Ο Πύργος της Βαβυλώνας, Σόδομα και Γόμορρα, Ανατολικά της Εδέμ, Η Ζωή εν Τάφω, Παναγιά η Γοργόνα.

12.   Μια λογοτεχνική φράση: Όσα Παίρνει ο Άνεμος, Το Πένθος Ταιριάζει στην Ηλέκτρα, Στις Όχθες του Ποταμού Πιέδρα Κάθισα και Έκλαψα,  Το Όνομα του Ρόδου.

13.   Αρκετά κλασικό και διαδεδομένο θεωρείται να υπάρχει στον τίτλο το βασικό θέμα της ιστορίας: Πόλεμος και Ειρήνη, Έγκλημα και Τιμωρία, Το Τέλος μιας Σχέσης, Λευκή Πανώλη, Η Κρουαζιέρα του Τρόμου, Η Μεγάλη Χίμαιρα, Το Ταξίδι στο Κέντρο της Γης, Από τη Γη στη Σελήνη, Σκιές και Οστά, Η Ιστορία Χωρίς Τέλος, Αγώνες Πείνας.

14.   Μία χρονική περίοδος, αληθινή ή φανταστική, που να πλαισιώνει τη δράση: Το Φθινόπωρο του Πατριάρχη, Η Πέμπτη Εποχή, Ο Έρωτας στα Xρόνια της Χολέρας, Εκατό Xρόνια Mοναξιά.

15.   Μια ιδιαίτερη ηλικία ως προσδιορισμός του ήρωα: Ο Δεκαπενταετής Πλοίαρχος, Ο Δισεκατονταετής Άνθρωπος.

16.   Ένα αντικείμενο: Τα Ασημένια Πατίνια, Ο Κίτρινος Φάκελος, Το Άλικο Γράμμα, Το Εκκρεμές του Φουκώ.

17.   Μία φράση που απαντάται στο κείμενο, συνήθως επαναλαμβανόμενα. Ο Μεγάλος Ύπνος, Το Μεγάλο Πουθενά.

18.   Ο τίτλος της ατάκας, π.χ.: Η Καρδιά στην Τσέπη, Η Μοναξιά Δεν Μου Ταιριάζει, Ου Μπλέξεις.

Όλα τα παραπάνω είναι πιθανοί συνδυασμοί, πιθανές πηγές έμπνευσης για τα έργα μας. Στη λογοτεχνία είδους μια αρκετά συνήθης τακτική είναι να αντλούμε από τον κόσμο μας, ή κάποιο αξίωμα του ήρωα ή του τυράννου, ή από κάποιο μαγικό αντικείμενο ή σέκτα: Ο Αφανισμός των Μάγων, Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, ο Πρίγκιπας των Αγκαθιών, Ο Δρόμος των Βασιλέων. Στα έργα φαντασίας πρωτοστατούν όπως είναι φυσικό οι πρίγκιπες, τα ξίφη και τα τέρατα. Μπορεί ο τίτλος σας να ενημερώνει για ιδιαίτερες μαγικές ή άλλες ιδιότητες, για κάποια νόσο, για μια κληρονομιά ή προφητεία. Μπορεί να μιλάει για ταξίδια ή για μύηση, μπορεί να ακολουθήσετε απλώς έναν από τους άνωθεν περιγραφόμενους τρόπους.

Να θυμάστε πάντα:

Ο τίτλος οφείλει να ενημερώνει. Δεν αποκαλύπτονται όλα, φυσικά – είναι ασύμβατο, ασύμφορο, αδύνατον. Ωστόσο ο τίτλος πρέπει να έχει σχέση με το περιεχόμενό μας, καθώς στην αντίθετη περίπτωση ο αναγνώστης μας θα νιώσει πως τον κοροϊδέψαμε, ή πως βαρεθήκαμε να σκεφτούμε έναν σωστό και εντός θέματος τίτλο.

Ο τίτλος οφείλει να ιντριγκάρει. Είναι το αγκίστρι μας, όπως λέγεται.  

Ο τίτλος επιτρέπεται να περιλαμβάνει κάποια επεξήγηση, ή να υπάρχει κάποιος υπότιτλος. Μόγλης το Βιβλίο της Ζούγκλας, Παρασκευάς ή η Πρωτόγονη Ζωή, Χόμπιτ ή Εκεί και Πίσω Πάλι. Στις τριλογίες (διλογίες, τετραλογίες ή όσο πάει), όπου υπάρχει γενικότερος τίτλος, τούτο είναι και σύνηθες και συχνά, απαραίτητο: The Broken Earth Trilogy (N.K. Jemisin): The Fifth Season, The Obelisk Gate, The Stone Sky. The Grisha (Leigh Bardugo): Shadow and Bone, Siege and Storm, Ruin and Rising. Ο Αφανισμός των Μάγων (Στέφανος Κόκκινος): Η Θραύση των Οστών, Η Εύνοια των Στοιχείων.

Edited May 31, 2023 by Ιρμάντα

[Kriton]

Πως επιλέγεται ο σωστός τίτλος:

Νεαρός επίδοξος συγγραφέας έχει γράψει ένα βιβλίο και δεν ξέρει να το τιτλοφορήσει. Πηγαίνει σε κάποιον καταξιωμένο κριτικό λογοτεχνίας και τον παρακαλά να διαβάσει το χειρόγραφό του και να τον βοηθήσει να βρει τίτλο. Ο τύπος (ο κριτικός) βαριέται να διαβάσει το πόνημα του νέου. Του λέει λοιπόν, "πες μου τι λέει μέσα..."

Ξεκινάει ο μικρός να του λέει - ο κριτικός "βαριέται τον κ@λο του".

Του λέει..."καλά καλά, μη μου λες λεπτομέρειες. Πες μου μόνο, για τύμπανα γράφεις μέσα;"

"Όοοχι..." του απαντάει ο μικρός.

"Μάλιστα. Για τρομπέτες λες τίποτε;"

"Όχι."

"Ε, λοιπόν. Θα το τιτλοφορήσεις ΧΩΡΙΣ ΤΥΜΠΑΝΑ ΚΑΙ ΤΡΟΜΠΕΤΕΣ." 

Edited June 1, 2023 by Ιρμάντα

[Nick V.]

14 hours ago, Kriton said:

Πως επιλέγεται ο σωστός τίτλος:

Νεαρός επίδοξος συγγραφέας έχει γράψει ένα βιβλίο και δεν ξέρει να το τιτλοφορήσει. Πηγαίνει σε κάποιον καταξιωμένο κριτικό λογοτεχνίας και τον παρακαλά να διαβάσει το χειρόγραφό του και να τον βοηθήσει να βρει τίτλο. Ο τύπος (ο κριτικός) βαριέται να διαβάσει το πόνημα του νέου. Του λέει λοιπόν, "πες μου τι λέει μέσα..."

Ξεκινάει ο μικρός να του λέει - ο κριτικός "βαριέται τον κ@λο του".

Του λέει..."καλά καλά, μη μου λες λεπτομέρειες. Πες μου μόνο, για τύμπανα γράφεις μέσα;,"

"Όοοχι..." του απαντάει ο μικρός.

"Μάλιστα. Για τρομπέτες λες τίποτε;"

""Όχι"

"Ε, λοπόν. Θα το τιτλοφορήσεις ΧΩΡΙΣ ΤΥΜΠΑΝΑ ΚΑΙ ΤΡΟΜΠΕΤΕΣ" 

Ε, και τι έγινε τελικά, εκδόθηκε; Γιατί αν κρίνω από τον τίτλο, το κόβω και για πολύ πιασάρικο (και με υψηλά νοήματα, ναούμε.)