ARTICLE Η Γέννηση Ενός Θεού

[Ιρμάντα]

Πώς να πλάσετε θεούς για το μικρό σας σύμπαν

Leonora Carrington, The Saints of Hampstead Heath, 1997

Ένα πλαστό σύμπαν μπορεί να έχει θεούς, μπορεί και όχι. Οι άνθρωποι δεν συμφωνούμε καν αν έχει θεούς, ή Θεό, ή ποιον Θεό, το δικό μας σύμπαν. Ωστόσο, θεοί όντες εμείς οι ίδιοι -ή πάντως δημιουργοί- του γραπτού μας κόσμου, είναι καλό να έχουμε μία ιδέα περί της θεολογικής ιστορίας ή της κοσμογονίας που θέλουμε να ορίσουμε. Ή σωστότερα, να δούμε αν υπάρχουν κάποιοι κανόνες -κάποια ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας- προκειμένου να πλοηγηθούμε επιτυχώς στο άγνωστο -νεογέννητό μας- σύμπαν.

1.      Είναι βασικό να ορίσουμε αν υπάρχουν θεοί, ή Θεός. Ή ένας θεός από τον οποίο προέκυψαν οι υπόλοιποι. Στην περίπτωση που η απάντησή μας στο πρώτο ερώτημα -αν υπάρχει Θεός- είναι αρνητική, τότε προφανώς έχουμε να κάνουμε με ένα σύμπαν όπου τα πλάσματά μας κινούνται μάλλον με κάποιον αξιακό κώδικα ή σύμφωνα με τα πρότυπα ζωής παλαιότερων πλασμάτων -και αυτό το άρθρο δεν μας αφορά.

2.      Αν υπάρχει ένας Θεός πρέπει να εξετάσουμε τις αρμοδιότητές του. Είναι αυτό που εννοούν σήμερα οι θεολόγοι, δηλαδή δημιουργός και πανάγαθος; Ή είναι αδιάφορος; Ή είναι εχθρικός; Ή πέθανε -και οι φυλές μας πορεύονται μόνες;

3.      Αν υπάρχουν περισσότεροι θεοί, πρέπει να δούμε τη σχέση μεταξύ τους. Και εννοώ εδώ τη συγγενική σχέση. Αν προέκυψαν από κάποιον γηραιότερο θεό, πρέπει να δούμε το πώς και το γιατί. Μπορεί βεβαίως να μην ασχοληθούμε ιδιαίτερα με την προέλευση των θεών μας. Οι θεοί μας λοιπόν, είναι οικογένεια; Είναι αδέλφια, συγγενείς, αντρόγυνο με απογόνους; Είναι τα παιδιά τους κομμάτια της δημιουργίας; Υπάρχουν τέλεια παιδιά τους, για παράδειγμα, τα αστέρια, ή ατελή, για παράδειγμα, τα έντομα;

4.      Είναι θνητοί οι θεοί σας ή αθάνατοι; Και ποιου εύρους είναι οι ζωές τους, αν είναι θνητοί;

5.      Λατρεύονται οι ίδιοι θεοί από όλες τις φυλές που κατασκευάσαμε; Υπάρχουν διαφορετικοί θεοί για κάθε φυλή ή ίδιοι, με παραλλαγμένα ονόματα και παρελθόντα; Το συνηθέστερο σενάριο είναι να υπάρχουν πολλοί θεοί, ειδικά όταν καταπιαστούμε με  ένα vast scope σύμπαν. Πρέπει λοιπόν να δούμε αν χρειάζεται να εξετάσουμε πώς οι θεοί μας εμπλέκονται στη δημιουργία ή στην ιστορία κάθε φυλής.

6.      Αν οι θεοί μας κατασκεύασαν το σύμπαν μας ή αν απλώς το τροποποίησαν -ή αν το κληρονόμησαν -πώς, από ποιους, γιατί- είναι επίσης κάτι που θα πρέπει να το σκεφτούμε.

7.      Υπάρχει ομοιότητα και συνάφεια μεταξύ των θεών και των δημιουργημάτων τους; Ξέρετε, εδώ μιλάω για το κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση. Εδώ επίσης ταιριάζει ίσως να πούμε ότι, μολονότι ένας ένθεος συγγραφέας δεν έπεται ότι θα κατασκευάσει εξίσου ευσεβείς χαρακτήρες, ωστόσο οι χαρακτήρες του δύσκολα θα πλαστούν αλώβητοι από την κοσμοθεωρία του. Μπορεί να συμμερίζονται τις αντιλήψεις του σε ένα πλαίσιο ορθής συμπεριφοράς, χωρίς να υπάρχει άμεση αναφορά σε θεό. Μπορεί να βρίσκονται, θρησκειολογικά, στο άκρο αντίθετο, να είναι αντίθεοι, ασεβείς, βλάσφημοι. Ωστόσο, είτε με σύμπνοια, είτε με αντίθεση, είτε ως φόρος τιμής, είτε ως παράπονο και επαναστατικό μανιφέστο, το δόγμα και τα πιστεύω του συγγραφέα θα προκύψουν. Ακόμη και αν δεν γράφει επαναστατικό μανιφέστο. Θέλει μεγάλη μαστοριά να κρύψει κανείς επιτυχώς τις ηθικές καταβολές του.

8.      Εδώ επίσης έχει θέση το ερώτημα: Είναι ηθικοί οι θεοί που φτιάχνουμε ή ανήθικοι; Σε έναν κόσμο φτιαγμένο από ανήθικους θεούς το ηθικό είναι να είναι κάποιος ανήθικος; Και μήπως πρέπει να αναθεωρήσουμε ακόμη και το σχετικό λεξιλόγιο για να περιγράψουμε τις συμπεριφορές των φυλών μας;

9.      Γενικά, ποιος ο χαρακτήρας των θεών μας; Κάποιοι θα είναι γενναίοι και κάποιοι δειλοί, κάποιοι τίμιοι και κάποιοι πονηροί, κάποιοι διπρόσωποι και κάποιοι ακραιφνείς.  Ή κάποιοι θα είναι όλα τα παραπάνω, αναλόγως την περίσταση.

10.   Ποια η σχέση των θεών με τον κόσμο την εποχή που περιγράφουμε; Είτε δημιούργησαν το κόσμο μας είτε τον κληρονόμησαν, ασχολούνται ακόμη μαζί του; Τον βελτιώνουν ή τον χειροτερεύουν; Πόσο επεμβαίνουν πλέον στην ιστορία των κοινωνιών σας;

11.   Οι θεοί σας είναι αγαπητοί στις φυλές σας; Γιατί ναι και γιατί όχι; Ή μήπως, όπως είναι και το πιο σύνηθες, κάποιοι είναι αγαπητοί και κάποιοι όχι;

12.   Άρα, τι δυνάμεις αντιπροσωπεύουν οι θεοί σας; Τι χαρίσματα /ιδιότητες έχουν;

13.   Αυτές τις δυνάμεις μπορούν να τις προσεγγίσουν οι θνητοί μέσω ευσέβειας, ή προσευχής, ή ταμάτων, ή νηστειών, ή μαγείας, ή διαλογισμού, ή επιτυχώς περατωμένων αποστολών; Ή απλώς κάποιοι γεννιούνται ως ευνοούμενοι, με συγκεκριμένα χαρίσματα; Αν ναι, αυτό συμβαίνει τυχαία ή παίζει ρόλο η συμπεριφορά κάποιων προγόνων τους; Να πούμε εδώ ότι λέγοντας χαρίσματα δεν εννοούμε μόνο τις ευλογίες αλλά και τις κατάρες. Υπάρχει λόγος στο σύμπαν σας που ένα παιδί γεννιέται ανάπηρο, για παράδειγμα, ή τυφλό, ή ανόητο; Έχει εκνευρίσει ο πατέρας του κάποιον θεό, ή ιερέα;

14.   Επί τη ευκαιρία, έχουν ιερείς οι θεοί σας;

15.   Πώς ασκείται η λατρεία; Είναι κοινή για όλους τους θεούς; Υπάρχουν διαφορές από τόπο σε τόπο;

16.   Υπάρχει μοναχισμός; Ή κάποιου άλλου είδους μυστικισμός; Υπάρχουν μυήσεις;

17.   Υπάρχουν αιρέσεις; Πώς αντιμετωπίζονται;

18.   Υπάρχουν ιερά /ανίερα βιβλία;

19.   Όλα τα παραπάνω υπάρχουν εξ’ αποκαλύψεως, δηλαδή τα ζήτησαν κάποτε οι θεοί από τις φυλές σας; Τα καθόρισαν, τα διέταξαν; Είναι η λατρεία αντάλλαγμα για κάποια μεγάλη ευεργεσία που έκαναν κάποτε οι θεοί στις φυλές σας;

20.   Τι σχέση έχουν οι θεοί μεταξύ τους; Εδώ δεν αναφερόμαστε σε συγγένειες. Δρουν εν αρμονία ή υπάρχει έριδες και ανταγωνισμοί; Και τι αντίκτυπο έχει ο ανταγωνισμός τους στα ανθρώπινα -ή της όποιας φυλής- πράγματα; Υπάρχουν μύθοι, παραδόσεις, σε σχέση με αρχαίους πολέμους των θεών;

21.   Τι σχέση δημιουργούν οι θεοί με τις φυλές σας; Μπορεί να ζευγαρώσουν, ένας θεός με έναν άνθρωπο, ή ξωτικό, ή οτιδήποτε; Υπάρχουν απόγονοι από τέτοιες ενώσεις και ποια η μοίρα τους; Μπορεί ακόμη ένας θεός και ένας άνθρωπος να βρεθούν αντίζηλοι για την καρδιά μιας γυναίκας, όπως ο Απόλλωνας με τον Ίδα για το χέρι της Μάρπησσας;

22.   Οι θεοί δίνουν χρησμούς ή σημάδια της παρουσίας τους; Ποια η σχέση τους με τα όνειρα και τα οράματα;

23.   Ποιας υλικότητας είναι τα σώματά τους; Είναι πνευματικές οντότητες ή έχουν σάρκα, ή αποκτούν σάρκα, όποια και όποτε θελήσουν;

24.   Υπάρχουν σύμβολά τους και πως προέκυψαν; Υπάρχουν φυλακτά τους και ποια η χρήση τους;

25.   Έχουν ιερό ζώο/ δέντρο/ βότανο/ λίθο / αστέρα;

26.   Έχουν τις ιδιότητες ή τη μορφή των ιερών ζώων τους;

27.   Έχουν ένα ή πολλά ονόματα;

28.   Έχουν κάτι χαρακτηριστικό; Ο Όντιν, για παράδειγμα, ήταν μονόφθαλμος. Οι θεοί σας έχουν κάποιο κουσούρι, κάποιο γνώρισμα;

29.   Τι σημαίνει ακριβώς το γνώρισμά τους αυτό; Ένας θεός χωρίς φωνή ίσως υποδεικνύει την αξία και την επιβράβευση της σιωπής και της υπομονής. Ένας θεός με χρυσό χέρι ίσως έχασε το κανονικό του μέλος σε μια μεγάλη μάχη, ένας θεός με πολλά χέρια ίσως υποδεικνύει ταχύτητα, αξιοσύνη και εργατικότητα.

Στην πραγματικότητα, πλάθοντας θεούς για ένα σύμπαν πρέπει να σκεφτόμαστε περίπου όπως θα σκέπτονταν οι φυλές για τις οποίες γράφουμε. Όχι οι θεοί, αλλά οι φυλές. Οι άνθρωποι στη γη επινοήσαν θεότητες και την ιστορία της κάθε μίας από αυτές προσπαθώντας να εξηγήσουν όλα τα παράδοξα φαινόμενα που τους περιβάλανε, τι είναι η γη; Μία μεγάλη μητέρα. Άρα γεννάει. Άρα υπάρχει και κάποιος πατέρας, ο ουρανός; Τι είναι ο ήλιος; Φωτιά, χρυσάφι, δύναμη. Τι είναι η βροχή; Νερό. Καθαρισμός. Δάκρυα, θρήνος. Γιατί το φεγγάρι είναι άστατο; Κάποιος το κυνηγάει. Γιατί χιονίζει; Πεθαίνει ο θεός. Γιατί έρχεται η άνοιξη; Ξαναγεννιέται ο θεός. Η παρατήρηση της φύσης, η απορία για τη φύση, οδηγεί στα ερωτήματα. Οι απαντήσεις μπορεί να είναι επιστημονικές, αλλά σε ένα fantasy μυθιστόρημα σπάνια έχουμε φτάσει στο επίπεδο της επιστήμης. Εδώ οι απαντήσεις είναι παραμυθικές, γεμάτες από το θαυμασμό και το δέος που προκαλεί το αιώνιο. Αν απαντήσουμε σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα σαν να ήμασταν πρωτόγονοι, απαίδευτοι, με το δέος και το θαυμασμό ενός παιδιού, θα βρεθούμε, έκπληκτοι, μπροστά σε ένα ολόκληρο σύστημα θεών, μύθων και θρύλων. Άλλωστε, δια γαρ το θαυμάζειν οι άνθρωποι ήρξαντο φιλοσοφείν, όπως έγραφε και ο Αριστοτέλης στο έργο του Μετά τα Φυσικά. Πρώτα ο άνθρωπος απόρησε και θαύμασε όσα δεν μπορούσε να εξηγήσει και έπειτα τα εξήγησε, με μύθους, στην αρχή -και μετά με φιλοσοφία και επιστήμη.

Leonora Carrington, The Giantess (The Guardian of the Egg), 1947

 

 

 

Edited June 16 by Ιρμάντα

[WILLIAM]

Έχεις σκεφτεί να γράψεις ποτέ βιβλίο με όλα αυτά τα επιμορφωτικά άρθρα που μας γράφεος αγαπητή δασκάλα;

Θα διαφωνήσω σε ένα σημείο, η έννοια του Θεού περιλαμβάνει το αει ων και την αθανασία. Δεν μπορεί να πεθάνει ένας Θεός (παρά το σύνηθες σε κάποια φάντασι τελευταίως).

Για παράδειγμα η δική μας μυθολογία οι θεοί δεν πεθαίνουν, ο Κρόνος απωθεί τον Ουρανό μακριά ταυματίζοντάς τον για να γίνει εκείνος αφεντικό και ο Δίας ρίχνει τον Κρόνο στα Τάρταρα αλλά εξακολουθεί να είναι ζωντανός.

[Ιρμάντα]

On 6/21/2024 at 1:35 PM, WILLIAM said:

Έχεις σκεφτεί να γράψεις ποτέ βιβλίο με όλα αυτά τα επιμορφωτικά άρθρα που μας γράφεος αγαπητή δασκάλα;

Θα διαφωνήσω σε ένα σημείο, η έννοια του Θεού περιλαμβάνει το αει ων και την αθανασία. Δεν μπορεί να πεθάνει ένας Θεός (παρά το σύνηθες σε κάποια φάντασι τελευταίως).

Για παράδειγμα η δική μας μυθολογία οι θεοί δεν πεθαίνουν, ο Κρόνος απωθεί τον Ουρανό μακριά ταυματίζοντάς τον για να γίνει εκείνος αφεντικό και ο Δίας ρίχνει τον Κρόνο στα Τάρταρα αλλά εξακολουθεί να είναι ζωντανός.

Ναι, αυτό που λες περί αθανασίας του θεού το διαπραγματεύομαι στο πλαίσιο μυθοπλασίας. Σε ένα φανταστικό σύμπαν μπορώ να δεχτώ θνητούς θεούς. Όπως επίσης και θεούς που παύουν να υπάρχουν/ υφίστανται/ ζουν όταν οι άνθρωποι σταματούν να τους πιστεύουν. Όπως συμβαίνει στο Σπαθί της Απιστίας της Αντρέ Νόρτον.