Περί υστεροφημίας και πνευματικών δικαιωμάτων

[Vikar]

O logoc peri pveumatikwv dikaiwmatwv. Poia eivai n apoyn sac gia to 8ema; Sebeste ta dikaiwmata twv allwv suggrafewv; Katoxurwvete ta dika sac; Gia poio logo;

 

Peite oti blepete kapoia mera seva periodiko mia istoria dikia sac, pou tnv eixate parousiasei sto foroum, xwric va avafereste ka8olou. Pwc 8a viw8ate; Ti 8a kavate;

 

 

Aformn gia to parov 8ema sta8nke to parakatw ar8ro:

Aντηχησεις

Mε αφορμή ένα νόμο

 

Tης Aμαντας Mιχαλοπουλου

 

Aντίθετα από τη μουσική βιομηχανία που προστατεύει με νύχια και με δόντια τα πνευματικά της δικαιώματα, οι άνθρωποι του βιβλίου και των εικαστικών στην Eλλάδα δεν ορίζουν το έργο τους. Aκούσια καλούνται να παραχωρήσουν την άδειά τους για την αναπαραγωγή και τη χρήση του στους εκδότες και στη σχολική διδασκαλία. Tώρα που συμπορευόμαστε και επισήμως με την ευρωπαϊκή οδηγία και τα σχολικά συγγράμματα γίνονται προϊόν διαγωνισμού μεταξύ εκδοτικών οίκων, οι συγγραφείς (ανάλογα με τα συμβόλαια που συνάπτουν) και οι εικαστικοί (που δεν έχουν τέτοιου είδους συμβόλαια – με ποιον, άλλωστε;) θα είναι οι νέοι ευεργέτες του πολιτισμού, αμισθί φυσικά, επειδή θεωρούνται γενναιόδωροι (ή ανίσχυροι;) εκ θέσεως.

 

Στη νέα, πρωτάκουστη νομοθετική ρύθμιση (άρθρο 22 του Nόμου 3328) αναφέρεται ότι «επιτρέπεται χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή η αναπαραγωγή έργων του λόγου, των εικαστικών τεχνών ή πάσης φύσεως εικονιστικού, φωτογραφικού, ηχητικού ή οπτικοακουστικού υλικού σε εκπαιδευτικά βιβλία, διαδικτυακές εφαρμογές, κινηματογραφικές εφαρμογές, CD Rom, DVD που χρησιμοποιούνται ως εγκεκριμένο μέσο διδασκαλίας».

 

Tο παρασκήνιο της υπόθεσης είναι ότι οι εκδοτικοί οίκοι που επιλέγησαν μετά την προκήρυξη διαγωνισμού διεκδίκησαν χρήματα από το YΠΠO για την αμοιβή των εικαστικών, αλλά τα χρήματα αυτά ουδέποτε δόθηκαν. Oπότε έπρεπε εκ των υστέρων η νομοθεσία να καλύψει την άρνηση θεσμικής υποστήριξης. Kι έτσι επινοήθηκε μια νομοθεσία άκρως ταπεινωτική για τους δημιουργούς, που ασφαλώς δεν ισχύει στην υπόλοιπη Eυρώπη. Kι εδώ δεν μιλάμε μόνο για καταστρατήγηση πνευματικών δικαιωμάτων, για χρήματα, δηλαδή, αλλά και για παντελή αδυναμία αντίδρασης μπροστά στη χρήση του έργου. O συνδυασμός κειμένων και εικόνων αφορά τους επιμελητές, διόλου τους δημιουργούς. Bήματα προς τα πίσω ολοταχώς.

 

Aλλά ας θίξουμε για άλλη μια φορά το θέμα- ταμπού της αμοιβής. H αίσθηση που απορρέει από τη συζήτηση γύρω από τα δικαιώματα του δημιουργού στη χώρα μας (εικαστικού, είτε συγγραφέα) είναι ότι περιφέρεται ασώματος, χωρίς ανάγκες και χωρίς δικαιώματα. Aυτή η παλιομοδίτικη αντίληψη του καλλιτέχνη χομπίστα επιζεί χάρη σε πολλούς αναχρονιστικούς θεσμούς. Για τους συγγραφείς έχουμε τις δωρεάν αναγνώσεις σε βιβλιοπωλεία που υποτίθεται ότι αποτελούν προβολή του έργου και ως εκ τούτου δεν προβλέπεται αμοιβή, όπως στην υπόλοιπη Eυρώπη – στην οποία προσπαθούμε να μοιάσουμε ακολουθώντας τις κοινοτικές οδηγίες.

 

Για τους εικαστικούς, όμως, η κατάσταση είναι ακόμη πιο δραματική. Στη συστηματική αναπαραγωγή των έργων τους σε περιοδικά, εφημερίδες (τώρα και σε εκπαιδευτικά βιβλία) οι εικαστικοί καλλιτέχνες είναι τυχεροί αν αναγράφεται το όνομά τους και ο τίτλος του έργου. Aυτό είναι το καλύτερο που μπορεί να τους συμβεί. Mερικές φορές οι φωτογράφοι ή οι καλλιτέχνες του βίντεο, λόγω του μέσου που χρησιμοποιούν, μνημονεύονται περίπου ως φωτορεπόρτερ, σε άρθρα περιοδικών, δημιουργώντας την παραπλανητική εντύπωση ότι «συνεργάστηκαν» με τα περιοδικά για έργα που έχουν παραχθεί με απολύτως καλλιτεχνικούς όρους. Eπιπλέον, όλο και πιο συχνά διαφημιστικές εταιρείες, πολυεθνικές, ακόμη και καταστήματα επίπλων προσεγγίζουν καλλιτέχνες για την αναπαραγωγή του έργου τους δωρεάν. Yπόσχονται ότι θα τους προσφέρουν δημοσιότητα, επειδή το στερεότυπο του νάρκισσου καλλιτέχνη που θέλει να βλέπει παντού αναπαραγωγές του έργου του και να τρέφεται με κοπανιστό αέρα επιζεί στη σύγχρονη Eλλάδα.

 

O νέος νόμος (ό,τι πιο υποτιμητικό για τους δημιουργούς απεργάστηκαν τα τελευταία χρόνια τα υπουργεία Πολιτισμού και Παιδείας) λειτουργεί στην ίδια κατεύθυνση. Eπικυρώνει περίτρανα την εκμηδένιση των δημιουργών, την επίσημη κυκλοφορία του έργου τους χωρίς την άδειά τους. Σίγουρα θα ακούσουμε ξανά το εξευτελιστικό επιχείρημα περί προβολής του έργου, λες και οι καλλιτέχνες είναι πιο μαθητές από τους μαθητές που θα χρησιμοποιήσουν τα νέα σχολικά εγχειρίδια. Kαι ζουν, ως παράξενοι χομπίστες, μαζεύοντας μπράβο στις σχολικές επιδείξεις.

 

© 2005 H KAΘHMEPINH All rights reserved

 

 

Snmeiwsn:

Gia ta pveumatika dikaiwmata exei givei ndn parev8etika logoc sto foroum, kuriwc sta parakatw 8emata (aposo eya3a):

- FictionPress.com, tou RaspK FOG

- Η πρώτη συνάντηση του Εφιαλτικού Συνδρόμου, tou Avergou Xarou

[RaspK]

Σ' ευχαριστώ για την εδώ προβολή του άρθρου, γιατί δεν το είχα διαβάσει και μ' απασχολεί...

 

Όπως παρέθεσα και στη σχετική συζήτηση που είχε γίνει στο προαναφερθέν θέμα, θεωρώ ουσιώδες το να κατοχυρώνεται με οιοδήποτε τρόπο το έργο του εκάστοτε συγγραφέα· όπως ο μουσικός παράγει έργο και περιμένει κάτι από αυτό (αναγνώριση, απύχηση ή ό,τι άλλο), το ίδιο ισχύει και για κάθε άλλο καλλιτέχνη τη σήμερον...

 

Δυστυχώς, όμως, το παρόν και το μέλλον δε διαγράφονται το ίδιο πρόσφιλα στους καλλιτέχνες όσο το παρελθόν... Οι κυρίως αναγνωρισμένοι τεχνίτες στο χώρο τους είναι οι μουσικοί, κι αυτοί, γενικά, δεν έχουν πάντα ικανές απολαβές, με αποτέλεσμα να γίνονται έρμαια των δισκογραφικών εταιριών.

 

Που πάμε;

[Vikar]

Νά και κάτι που ξέθαψα ανέλπιστα σε κάτι παλιά αρχεία. Ο λόγος στον κο Τζέφερσον, από το 19ο αιώνα:

Αν η φύση έχει κάνει ένα πράγμα λιγότερο επιδεκτικό από όλα τα άλλα στο δικαίωμα αποκλειστικής ιδιοκτησίας, αυτό είναι η ενέργεια της σκέψης, αυτό που αποκαλείται ιδέα. Κάθε άνθρωπος μπορεί να την κατέχει ολοκληρωτικά όσο την κρατά για τον εαυτό του. από τη στιγμή όμως που αποκαλύπτεται γίνεται κοινό κτήμα όλων και όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος δεν μπορεί να αποδιώξει αυτή την ιδιοκτησία. Ο περίεργος χαρακτήρας της "ιδέας" είναι πως κανείς δεν κατέχει λιγότερη, αφού όλοι κατέχουν το σύνολό της (…). Η φύση έκανε τις ιδέες σαν τη φωτιά, επεκτάσιμες σε όλο το χώρο, χωρίς να χάνουν τη δύναμή τους σε κανένα σημείο, και σαν τον αέρα τον οποίο αναπνέουμε και ο οποίος είναι αδύνατο να γίνει αποκλειστική ιδιοκτησία κανενός. Οι εφευρέσεις λοιπόν δεν μπορούν από τη φύση τους να γίνουν ιδιοκτησία κανενός.

 

NEW millenium - Κυριακή 21 Μαΐου 2000

Προσωπικά δεν μένω στο ότι κλείνει το απόσπασμα αναφερόμενος σε 'εφευρέσεις'. Προφανώς και κάθε καλλιτέχνημα έχει εξίσου να κάνει με ιδέες.

 

Πόσο ναντέχει ένα τέτοιο επιχείρημα άραγε σήμερα; Τέλος πάντων.

[BunnyDee]

Δεν καταλαβα καλα... το θεμα αφορα καποια νομοθεσια που επιτρεπει σε ενα δημιουργημα να χρησιμοποιηθει εντος χωρου διδασκαλιας περαν πνευματικης ιδιοκτησιας ετσι;

Δεν ειμαι ακριβως σιγουρη πως ηταν ο νομος στην Ελλαδα ως τωρα και γιατι, αλλα εδω στη Βρετανια απ οσο ξερω ισχυει (επιτυχεστατα και χωρις να "μειωνεται" κανενας δημιουργος) ηδη. Ξερω για παραδειγμα οτι οταν προκειται για μια ταινια πχ που φτιαχνουμε ως εργασια για καποιο μαθημα, δεν ειναι αναγκη καν να πληρωσουμε κατι η να παρουμε αδεια για να συμπεριλαβουμε / αναφερουμε σ αυτην καποιο εργο η καποιο εμπορικο προιον. Και τα προγραμματα κλπ που χρησιμοποιουνται στα εργαστηρια υπολογιστων ειναι ειδικες πανεπιστημιακες εκδοσεις τους, και απ οσο ξερω το ιδιο ισχυει για samples που χρησιμοποιουν οσοι σπουδαζουν μουσικη, γραμματοσειρες και εικονες που χρησιμοποιουν οσοι σπουδαζουν design κλπ.

 

Το θεωρω λογικο προσωπικα, ειδικα εφοσον συμπεριλαμβανεται στην αφιλοκερδη χρηση του δημιουργηματος, και δεν θα επρεπε να πληρωνεται ο ιδιοκτητης των πνευματικων δικαιωματων κατ εμε για κατι τετοιο - υποτιθεται οτι πρεπει να μαθεις, και πληρωνεις ηδη καποια λεφτα για βιβλια, εξοπλισμο κλπ - και διδακτρα αν εισαι αγγλος η εκτος ΕΕ. Γιατι να πρεπει να πληρωσεις σαν επιχειρηματιας για κατι, εφοσον θα το χρησιμοποιησεις αφιλοκερδως, απλα για μαθησιακους λογους; Και τι εχει να χασει ο δημιουργος απ αυτο; Λεφτα; Ε, ουκ λαβεις απο τους μη εχοντας...

 

Οσο για τον Jefferson, ασε, πολλα απο οσα ειπε ειναι "περασμενα ξεχασμενα" στον τομεα της πνευματικης ιδιοκτησιας και των εμπορικων της προεκτασεων πλεον... Ολοκληρη διακηρυξη της ανεξαρτησιας εχουν φτυσει καταμουτρα οι ιδιοι οι Αμερικανοι, και χρησιμοποιειται ως πολυ μεγαλο επιχειρημα της "anti-copyright" παραταξης ("το εμποριο σκοτωνει τη μουσικη", Wired magazine κλπ πρωτοστατες της μεριας αυτης) αλλα εχουν πολυ δρομο ακομα λογω ελλειψης χρηματικων πορων και ορισμενου προδεδικασμενου πολλες μα πολλες φορες ηδη που "ακυρωνουν" σχεδον τα επιχειρηματα της πλευρας που θελει "οι ιδεες και η δημιουργια να ανηκουν σε ολους". Προσωπικα ειναι και ο βασικοτερος λογος η συμφωνια μου με αυτη την σχολη σκεψης που βριζω τον Harlan Ellison ενω μ αρεσει απιστευτα ο τροπος που γραφει

 

Ειναι περιπλοκο θεμα βεβαια, και συζητιεται παρα μα παρα πολυ τα τελευταια χρονια σε ενα σωρο τομεις που αφορα, αλλα προσωπικα, ενω δεν παιρνω ακραια θεση σ αυτο, δε θεωρω με τιποτα μα με τιποτα "αδικη" προς κανεναν δημιουργο την παραπανω νομοθεσια που αναφερει το αρθρο (και μαλιστα, οπως πολλα αντιστοιχα αρθρα σε αντιστοιχες εφημεριδες, το θεωρω γραμμενο απιστευτα λαοπλανα και αντιδρασιογονα χωρις ουσιαστικο λογο η αντικειμενικοτητα - και θεωρω και ψευδες, αν καταλαβα καλα, οτι δεν υπαρχει αναλογη νομοθεσια αλλου οπως αναφερει, απλα πρεπει να κανουν αντιδραση αντι για αντιπολιτευση...).