Edward Whittemore - Το Κουαρτέτο της Ιερουσαλήμ

[BladeRunner]

Ο Edward Whittemore (1933-1995) σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Yale και στη συνέχεια υπηρέτησε ως αξιωματικός των Πεζοναυτών στην Ιαπωνία. Για μια δεκαετία έδρασε ως πράκτορας της CIA στην Άπω Ανατολή, στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Μεταξύ άλλων διηύθυνε μια εφημερίδα στην Ελλάδα, δούλεψε σε μια βιοτεχνία υποδημάτων στην Ιταλία και εργάστηκε στην Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών της Νέας Υόρκης επί δημαρχίας Lindsay. Από το 1977 έως το 1987 έγραφε το Κουαρτέτο της Ιερουσαλήμ, ενώ μοίραζε το χρόνο του ανάμεσα στη Νέα Υόρκη και την Ιερουσαλήμ.

ΤΟ ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ:

Ο Κώδικας του Σινά (Sinai Tapestry, 1977)

Ο συγγραφέας πλάθει μια εναλλακτική εκδοχή για την Ιστορία.

Ο Κώδικας του Σινά, είναι το πρώτο από τα τέσσερα μυθιστορήματα του Κουαρτέτου της Ιερουσαλήμ, που μας δίνουν την ευκαιρία να κατανοήσουμε με μοναδικό τρόπο τη μακρόχρονη και σύνθετη ιστορία της Μέσης Ανατολής. Ο συγγραφέας πλάθει μια εναλλακτική εκδοχή για την Ιστορία, η οποία αρχίζει όταν ο Σκάντερμπεγκ Βαλενστάιν, ένας φανατικός Τραππιστής μοναχός στις αρχές του 19ου αιώνα από την Αλβανία, σκοντάφτει πάνω σε αυτό που είναι «πέραν πάσης αμφιβολίας η παλαιότερη Βίβλος στον κόσμο» και ανακαλύπτει ότι «διέψευδε κάθε θρησκευτική αλήθεια που έχει γίνει αποδεκτή».
Τι θα συνέβαινε άραγε, αναρωτιέται -με τρόπο που δεν διαφέρει πολύ από τις σύγχρονες εικασίες των μελετητών της Βίβλου- «αν ξαφνικά ο κόσμος υποψιαζόταν ότι ο Μωάμεθ μπορεί να είχε ζήσει έξι αιώνες πριν από τον Χριστό» ή «ότι οι αρετές της Μαρίας, της Φατιμά και της Ρουθ είχαν μπερδευτεί μεταξύ τους από τους μεταγενέστερους χρονικογράφους;»
Ο Βαλενστάιν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, «ο Μελχισεδέκ πρέπει να έχει την Πόλη της Ειρήνης», όπως ακριβώς «οι άνθρωποι πρέπει να έχουν την Ιερουσαλήμ τους». Ο Βαλενστάιν πιστεύει πως η πίστη πρέπει να διατηρηθεί στον κόσμο και ότι αν απουσιάζει η αιτία για την πίστη, τότε είναι καθήκον του να την παράσχει. «Η απόφαση που είχε πάρει στο κελί του», μας λέει ο Whittemore, «ήταν να παραποιήσει την αυθεντική Βίβλο».
Όμως, αυτή η παραποίηση -ό,τι έχει οδηγήσει σε αυτήν και ό,τι απορρέει από αυτήν- γίνεται μια ευφάνταστη έπαρση, που διαπνέει το βιβλίο από την αρχή ως το τέλος. Είναι ο τρόπος του Whittemore για να μας ζητήσει να σκεφτούμε τους πολλούς τρόπους μέσω των οποίων οι ψευδαισθήσεις μπορούν να γεννήσουν πραγματικότητες, μέσω των οποίων οι πραγματικότητες μπορούν να μεταμορφωθούν από τα όνειρα και -πάνω απ’ όλα- μέσω των οποίων το πραγματικό και το φανταστικό μπορούν να συνωμοτήσουν για να δημιουργήσουν τα γεγονότα και τους θρύλους που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και πεθαίνουμε.
Eίναι ένα αξιόλογο ερωτικό τραγούδι για τους Αγίους Τόπους και για τις μυριάδες ονείρων και πράξεων που, μέσα σε τέσσερις και πλέον χιλιετίες, έχουν αποτελέσει τον πυρήνα όλων όσων έχουμε καταλήξει να πιστεύουμε ότι είναι η αιτία και το αποτέλεσμα της ατομικής και συλλογικής μας μοίρας.
«Ο τόπος είναι η αρχή της μνήμης», δηλώνει ο Whittemore και μας δείχνει, επανειλημμένα, πώς η ιστορία ενός συγκεκριμένου τόπου είναι τόσο η αιτία των γεγονότων όσο και κάθε απλό πολιτικό γεγονός. Οι περιγραφές τόπων όπως η Ιεριχώ, η Δαμασκός, η Βηρυτός, η Ιερουσαλήμ και το Σινά -η δομή και οι λεπτομέρειες των κτηρίων και των αγορών, των υπόγειων θαλάμων και των υπέργειων οχυρών, των αγίων τόπων και της ερήμου- δίνονται παραστατικά και απτά. Με τις «ατελείωτες κατεδαφίσεις και ανοικοδομήσεις της Ιερουσαλήμ» αυτοί οι τόποι παίρνουν ζωή και ανασαίνουν -όπως και οι χαρακτήρες του Whittemore- σ’ ένα φανταστικό κόσμο όπου το δυνατόν προηγείται σταθερά του πιθανού και γίνονται κεντρικοί πρωταγωνιστές στην αφήγηση.

-------------------------------------------------------------------------------------

Το πόκερ της Ιερουσαλήμ (Jerusalem Poker, 1978)

Την τελευταία μέρα του Δεκεμβρίου του 1921 τρεις αινιγματικοί άνθρωποι -ο Μάρτυρας του Καΐρου, ένας γαλανομάτης από την Αφρική που έλεγχε το εμπόριο της αφροδισιακής μουμιόσκονης στη Μέση Ανατολή, ο Σάλιβαν Ο’ Μπίαρ, ένας πρώην Ιρλανδός πατριώτης και λαθρέμπορος όπλων που έκανε περιουσία πουλώντας απομιμήσεις φαλλόσχημων χριστιανικών έργων τέχνης και ο Μούνκ Ζόντι, ένας αφοσιωμένος σιωνιστής που διαπραγματεύεται μόνο συμβόλαια για καταψυγμένα ψάρια-, αρχίζουν ένα μοιραίο παιχνίδι πόκερ στην Ιερουσαλήμ, στο πίσω μέρος ενός καταστήματος με αντίκες που ανήκει σε έναν περιπλανώμενο ιππότη ηλικίας 3.000 χρόνων. Το Μεγάλο Πόκερ της Ιερουσαλήμ, όπως τελικά ονομάστηκε, θα διαρκέσει δώδεκα χρόνια και δεν θα έχει ως έπαθλο κάτι λιγότερο από τον ολοκληρωτικό έλεγχο της Ιερουσαλήμ. Χιλιάδες χαρτοπαίκτες από όλον τον κόσμο μπαίνουν στο παιχνίδι και χάνουν τεράστιες περιουσίες προσπαθώντας να κερδίσουν την Άγια Πόλη, αλλά στο τέλος δεν μένουν παρά τρεις άνδρες στο τραπέζι - οι ίδιοι που το ξεκίνησαν. Λίγο πριν ξεκινήσει η τελευταία παρτίδα ακόμη ένας παίκτης μπαίνει στο παιχνίδι: o Νούμπαρ Βαλενστάιν, κληρονόμος του ισχυρότερου παγκόσμιου καρτέλ πετρελαίου, επικεφαλής μιας αδίστακτης διεθνούς κατασκοπικής οργάνωσης και φανατικός αλχημιστής που αναζητά την αιωνιότητα. Το πεπρωμένο του καθενός και η μοίρα της ίδιας της ανθρωπότητας θα εξαρτηθούν από ένα μοίρασμα της τράπουλας.

-------------------------------------------------------------------------------------

Σκιές στο Νείλο (Nile Shadows, 1983)

Οι «Σκιές στο Νείλο» είναι ένα αριστοτεχνικό παραμύθι, ένα μυθιστόρημα για το καλό και το κακό καθώς και τις περίεργες μεταμφιέσεις τους, ένα έπος για την αγάπη, τα μυστήρια του χρόνου και την τραγωδία του πολέμου, μια μαγική οδύσσεια που καλύπτει περισσότερο από έναν αιώνα.

Μια ξάστερη νύχτα του 1942 η έκρηξη μιας χειροβομβίδας σε κάποια φτωχογειτονιά του Καΐρου σκότωσε επί τόπου έναν άντρα. Το όνομά του ήταν Στερν. Ήταν ένας μυστηριώδης διακινητής όπλων και μορφινομανής, του οποίου ο θάνατος θα έπρεπε να θεωρείται ήσσονος σημασίας εκείνες τις ζοφερές ημέρες - τις πιο μαύρες του αιώνα. Στο Μέτωπο της Ερήμου οι Γερμανοί συνέχιζαν την προέλασή τους πετυχαίνοντας τη μία νίκη μετά την άλλη και τα πανίσχυρα Afrika Corps του Ρόμελ βρίσκονταν πολύ κοντά στο να κυριεύσουν την Αίγυπτο και να αποκτήσουν τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής. Κι όμως εν μέσω όλων αυτών, η Υπηρεσία Πληροφοριών των Συμμάχων δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Στερν και φαίνεται να την απασχολεί πολύ το αίνιγμα του θανάτου του, που τελικά ίσως να αποβεί καθοριστικός για την έκβαση ολόκληρου του πολέμου. Όλο και μεγαλύτερες αλήθειες κρύβονται πίσω από το ερώτημα: για ποιον δούλευε ο Στερν; Ο φίλος του Στερν, ο Τζο Ο’ Σάλιβαν Μπίαρ, σε ένα κυνήγι για την αναζήτηση της αλήθειας, οδηγείται μέσα από τις φτωχογειτονιές του Παλιού Καΐρου σε ένα ετοιμόρροπο ξενοδοχείο, το Hotel Babylon, το οποίο κατά το παρελθόν λειτουργούσε ως οίκος ανοχής. Στο υπόγειο του ξενοδοχείου τον περιμένει ο Μπλέτσλι, ένας κατάσκοπος με κατεστραμμένο πρόσωπο. Στη ρεσεψιόν ένας γερασμένος αποτυχημένος ποιητής, ο Αχμάντ, ξεφυλλίζει τις στήλες των κοσμικών από εφημερίδες τριάντα ετών, ενώ ταυτόχρονα περιφρουρεί μια μυστική καμαρούλα. Με τη βοήθεια του Λίφι, ενός θλιμμένου κλόουν και ταχυδακτυλουργού, ο Τζο καταδύεται στο παρελθόν, κατορθώνοντας εν τέλει να αποκρυπτογραφήσει το μυστηριώδη κώδικα της ζωής του Στερν και να ξεδιαλύνει το πλέγμα των σκιών ενός χαμένου κόσμου...

-------------------------------------------------------------------------------------

Το μωσαϊκό της Ιεριχούς (Jericho Mosaic, 1987)

Ο μεγαλύτερος «άγνωστος» συγγραφέας της Αμερικής

Publishers Weekly

Από την Ιερουσαλήμ μέχρι την Ιεριχώ –κάτω, στην κοιλάδα του Ιορδάνη– η απόσταση είναι περίπου δεκαπέντε μίλια. Kι από εκεί μέχρι τα υψώματα του Μωάβ –στην Ιορδανία– άλλα δέκα. Σαν να λέμε: μια νύχτα δρόμος. Όταν οι αντίπαλοι ζουν τόσο κοντά επηρεάζουν ο ένας τον άλλο με πολύ παράξενους και απρόσμενους τρόπους.

Το 1959 ένας νεαρός, ιδεαλιστής Σύριος και επιτυχημένος επιχειρηματίας, ο Χαλίμ, εγκαταλείπει τη ζωή του στο Μπουένος Άιρες, για να επιστρέψει στην αρχαία γη, όπου γεννήθηκε, και να βοηθήσει στην προετοιμασία της Αραβικής Επανάστασης. Στη Δαμασκό, αποκτά γρήγορα τη φήμη του ανυποχώρητου οραματιστή, της «ψυχής» της παλαιστινιακής υπόθεσης. Όμως, στην πραγματικότητα, δεν είναι παρά ο Γιόσι, ένας Εβραίος που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ιράκ και τώρα δουλεύει για την Μοσάντ, με το κωδικό όνομα «Δρομέας».

Την ίδια στιγμή, στην αρχαιότερη πόλη της γης, στην Ιεριχώ, σ’ αυτή την όαση αιώνιου καλοκαιριού, στην άκρη του τεκτονικού ρήγματος που χωρίζει την Ιερουσαλήμ από τη Δαμασκό, τρεις παράξενοι σοφοί συνοδεύουν με χασίς και αράκ μια παρτίδα τάβλι, που άρχισαν πριν από σαράντα χρόνια σ’ έναν πορτοκαλεώνα, συνδέοντας τη ζωή και την Ιστορία περασμένων ή περίπου περασμένων χρόνων. Είναι ο Αμπού Μούζα, ένας πρόσχαρος Άραβας πατριάρχης που πολέμησε με τον Λώρενς της Αραβίας και τώρα καλλιεργεί εσπεριδοειδή· ο Μωυσής ο Αιθίοπας, ένας ευνούχος που αφιέρωσε το γιγάντιο σώμα και την ευαίσθητη ψυχή του στον Θεό· και ο Μπελ, ο θρυλικός μονόφθαλμος Άγγλος ερημίτης, ένας συνταξιούχος κατάσκοπος, που διέπρεψε στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Επί είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια, ο «Δρομέας» στέφει με επιτυχία το πιο φιλόδοξο σχέδιο διείσδυσης σε ξένη χώρα που συνέλαβε ποτέ η Μοσάντ, μέχρι που ξεσπά ο εμφύλιος πόλεμος στον Λίβανο και ο «Δρομέας» στρατολογείται από τον γενικό επιθεωρητή των μυστικών υπηρεσιών της Συρίας ως πληροφοριοδότης του στη Βηρυτό.

Κάιρο του ’40, Δαμασκός του ’60, Βηρυτός του ’70, Ιερουσαλήμ των τελευταίων τριών χιλιάδων χρόνων και Ιεριχώ των τελευταίων δέκα χιλιάδων χρόνων… Η ιστορία του «Δρομέα» διαδραματίζεται σε αμέτρητους καθρέφτες, συνθέτοντας μυστικά σχέδια, τις ψευδαισθήσεις και τις πραγματικότητες της Μέσης Ανατολής, όπου οι αιτίες και τα αποτελέσματα είναι τόσο περίπλοκα, ώστε συχνά το προφανές είναι το εντελώς αντίθετο του αληθινού.

 

[BladeRunner]

Ο Κώδικας του Σινά

Για αρκετά χρόνια γνώριζα την ύπαρξη του Κουαρτέτου της Ιερουσαλήμ του Έντουαρντ Γουίτμορ, ενός πρώην κατασκόπου της CIA σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Ανατολική Ασία, αλλά για κάποιο λόγο έμενα μακριά από αυτό. Μέχρι που απέκτησα και τα τέσσερα βιβλία από το Παζάρι Βιβλίου το 2022 έναντι είκοσι δυο ευρώ (!) και τώρα, τρία χρόνια μετά, αποφάσισα να τα διαβάσω στη σειρά, το ένα μετά το άλλο, ένας από τους αναγνωστικούς στόχους που έθεσα στην αρχή της χρονιάς. Λοιπόν, το "Ο Κώδικας του Σινά", πρώτο βιβλίο του Κουαρτέτου, είναι από τα πιο κουλά, τρελά και απολαυστικά βιβλία που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Ιστορία, φαντασία, περιπέτεια, συνωμοσίες, καταδικασμένοι έρωτες, παράνοια, τρελοί χαρακτήρες, τρελά σκηνικά, φοβερά τοπία, μπρος-πίσω στον χρόνο, πέρα δώθε στον χώρο, ο κακός χαμός. Το να συνοψίσει κανείς αυτά που συμβαίνουν στο βιβλίο και να παρουσιάσει εν συντομία το ποιόν των χαρακτήρων, είναι άθλος που δύσκολα μπορεί να φέρει σε πέρας με μεγάλη επιτυχία. Να πω την αλήθεια, ξεκίνησα τελείως στα τυφλά όσον αφορά την πλοκή, απλώς ήξερα ότι θα διαβάσω κάτι τρελό, κάτι μεταξύ Πίντσον και Ρόμπινς, με τα σκηνικά να εντοπίζονται στη Βικτωριανή Αγγλία, σε απομονωμένους πύργους στην Αλβανία, στη Σμύρνη κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή (τρομερό κεφάλαιο), στους Άγιους Τόπους, σε ερήμους στην Αφρική και την Αραβία, γενικά σε μέρη μαγικά που πάντα με εξιτάρουν. Κάτι σαν τις Χίλιες και Μια Νύχτες, δεν ξέρεις τι είναι αληθινό και τι φανταστικό, βάλε και λίγη παρωδία και λίγη σάτιρα και μπόλικη τρέλα, και έτοιμο το βιβλίο. Και εδώ νομίζω ότι δεν υπάρχει μέση κατάσταση, ή θα λατρέψει κανείς το βιβλίο και θα το απολαύσει γι' αυτό που είναι ή θα το παρατήσει στη μέση: Ευτυχώς εγώ ανήκω στην πρώτη κατηγορία, η γραφή και η τρέλα του Γουίτμορ είναι σαν να μου μίλησαν, οπότε ορμάω για το επόμενο βιβλίο, το "Το πόκερ της Ιερουσαλήμ".

9/10

Edited Saturday at 10:08 PM by BladeRunner

[BladeRunner]

Το Πόκερ της Ιερουσαλήμ

Δεύτερο βιβλίο του Κουαρτέτου της Ιερουσαλήμ και, αν είναι αυτό ποτέ δυνατόν, το βρήκα ακόμα πιο κουλό, τρελό και απολαυστικό από το πρώτο. Δεν θα μπω στη διαδικασία να γράψω μια περίληψη αυτών που συμβαίνουν, γιατί πολύ απλά δεν γίνεται να γράψει κανείς μια περίληψη που να βγάζει νόημα, άλλωστε το κείμενο που υπάρχει στο οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης δίνει μια (πολύ) μικρή ιδέα γι' αυτά που πρέπει να περιμένει κανείς. Το βιβλίο είναι γεμάτο με αξιοπερίεργους και ιδιόρρυθμους χαρακτήρες με τρελό παρελθόν, είναι γεμάτο από εικόνες, σκηνές και στιγμές που αναδεικνύουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τη μαγεία και την τρέλα της Ανατολής και της ερήμου, μπορεί να πει κανείς ότι διαθέτει και μια εσάνς φαντασίας και μαγικού ρεαλισμού, ανάλογα με το πώς βλέπει και αντιλαμβάνεται κάποιος τα πράγματα. Και χιούμορ, πολύ χιούμορ, λίγο μαύρο, λίγο κυνικό, λίγο σατιρικό απέναντι στην Ιστορία αλλά και τον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών (βλέπε τη διεθνή κατασκοπική οργάνωση του τρελάρα Νουμπάρ Βαλενστάιν), αλλά και με αρκετή σοβαρότητα και λίγο ωμό ρεαλισμό όπου χρειάζεται. Μιλάμε για ένα περίεργο μείγμα ιστορικού και κατασκοπευτικού μυθιστορήματος, ερωτικής ιστορίας, μαγικού ρεαλισμού, μυστικισμού και φαντασίας, που δεν χωράει σε μια μονάχα κατηγορία, που πολύ απλά δεν γίνεται να του βάλει κανείς μια συγκεκριμένη ταμπέλα. Προφανώς, ούτε και αυτό το βιβλίο είναι για όλα τα γούστα, πάντως ευτυχώς η γραφή και η όλη τρέλα του συγγραφέα ταίριαξαν τα μάλα με τα δικά μου γούστα. Συνεχίζω ακάθεκτος με το τρίτο βιβλίο!

9.5/10