ARTICLE Genres of fantasy – μερικά από τα είδη

[Ιρμάντα]

Τεράστιο και ενδιαφέρον θέμα αυτό που ανοίγω, θα μου πείτε. Δύσκολο να καλυφθεί σε ένα μόνο άρθρο, οπότε θα επανέλθουμε. Είδη υπάρχουν άπειρα είδη και διαρκώς δημιουργούνται άλλα. Επίσης σαν συγγραφείς δεν έχει μεγάλο νόημα να ξέρουμε πάντοτε και επακριβώς ποιο υποείδος είδους γράφουμε, αρκεί να το κάνουμε καλά -είναι βέβαιο πως ο Τερζάκης δεν είχε στο νου του τον όρο ιστορικό ή χριστιανικό fantasy όταν έγραφε την Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ, ωστόσο το κεφάλαιο με το δισκοπότηρο αναμφισβήτητα κατατάσσει το έργο στο παραπάνω είδος.

Στο παρόν άρθρο θα πούμε κάποια πράγματα για τα είδη της fantasy, φιλοδοξώντας όχι φυσικά να τα καλύψουμε όλα -κάτι τέτοιο θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο- αλλά να δώσουμε μία γενική ιδέα του τι γράφεται πλέον στο χώρο. Είναι βέβαιο πως θα υπάρξει συνέχεια του άρθρου, ή προσθήκες, στο μέλλον. Ενθαρρύνω τον οποιοδήποτε το διαβάσει να επέμβει με παραδείγματα αντιπροσωπευτικών βιβλίων, αν το επιθυμεί. Προσδεθείτε, ξεκινάμε.

·       Epic Fantasy / High Fantasy: Ιστορίες στιβαρές, κάποιες φορές με περίπλοκη μυθοπλασία. Συνήθως, πολυπρόσωπες. Κοσμογονίες, ίντριγκες μεταξύ θεών, αθάνατες ή/και αλλόκοτες φυλές, μαγεία που μπορεί να φτάνει σε επίπεδο φυλετικό ή ακόμη και κοσμικό. Υπάρχει αίσθημα αρχαιότητας και βάθος χρόνου. Συχνά καταγίνεται με μάχες μανιχαϊστικού κάποιες φορές περιεχομένου, καλοί θεοί εναντίον κακών θεών ή ηρωικές φυλές εναντίον τεράτων. Συνήθως η έκβαση τέτοιων μαχών και ιστοριών θα κρίνει την τύχη του κόσμου. Για κάποιους ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών είναι high fantasy, ή epic fantasy – κυριότερο όμως παράδειγμα high fantasy έργου είναι, κατά τη γνώμη μου, το Σιλμαρίλιον.

·       Low fantasy: όταν η fantasy ασχολείται και με κοινούς θνητούς. Κλέφτες, πονηροί, φτωχοί ή και πλούσιοι, μα και πάλι, το low fantasy εμπεριέχει χαρακτήρες με αδυναμίες και συχνά δεν κάνει καμία προσπάθεια να τους παρουσιάσει ευγενέστερους από όσο είναι. Για κάποιους το Game of Thrones είναι τέτοιο είδος -ανήκει εξίσου βέβαια και στο είδος του πολιτικού φάντασυ, που θα δούμε παρακάτω-, καθώς μοιάζει να κάνει μία διαρκή προσπάθεια απομυθοποίησης και αποδόμησης των χαρακτήρων. Οι ιστορίες έχουν σκληρότητα, ρεαλισμό, οι πόλεμοι, ακόμη και αν γίνονται για να σωθεί ο κόσμος, σκιαγραφούνται ως τέτοιοι που είναι, βίαιοι, αιματηροί, με χαμηλά κίνητρα και φρικτές συνέπειες. Στη low fantasy ο ήρωας δεν είναι απαραίτητα ηρωικός. Ή δεν είναι πάντα τέτοιος.

·       Sword and Sorcery, Ξίφος και μαγεία: Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε εδώ. Είναι η περιπέτεια ενός συνήθως κεντρικού προσώπου, ή πάντως οι ιστορίες είναι πιο ολιγοπρόσωπες από αυτές που θα συναντήσουμε, για παράδειγμα, σε ένα έργο high fantasy. Οι ιστορίες δεν είναι vast scope, έχουν ως στόχο να μας ψυχαγωγήσουν κατά κύριο λόγο και οι περιπέτειες είναι γεμάτες μαγεία, ξόρκια, τέρατα, ήρωες που νικάνε -συνήθως- αλλά πάντως ξέρουν να περάσουν καλά και να κάνουν και μας να περάσουμε καλά. Ένα άλλο γνώρισμα αυτών των ιστοριών είναι πως έχουμε την αίσθηση ότι ο κόσμος φτιάχνεται συνήθως βήμα το βήμα γύρω από τον ήρωα και την περιπέτειά του, και όχι το αντίθετο.

·       Heroic Fantasy, Ηρωική φαντασία: Μοιάζει αρκετά με το παραπάνω είδος αλλά μπορεί να κινηθεί σε πιο ευρύ πλαίσιο -και εδώ ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τον ήρωα και οι ιστορίες είναι πολυπρόσωπες. Το έργο First Law του Joe Abercrombie είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του είδους αυτού.

·       Arthurian Fantasy: Ιστορίες με τον βασιλιά Αρθούρο. Αν δεν πρωταγωνιστεί ο βασιλιάς Αρθούρος μπορεί να βρισκόμαστε, παρ’ όλα αυτά, στην αυλή του, όπου και άλλα πρόσωπα μπορεί να μας έχουν τραβήξει το συγγραφικό ενδιαφέρον. Μία ιστορία για τον Μάγο Μέρλιν, ή για την Μοργκάνα -ή αλλιώς Μοργκέιν-, ή για έναν αυλικό ανώνυμο -που θα αποκτήσει υπόσταση και επωνυμία μέσα από τη δική μας πένα- και θα παρακολουθεί τα γεγονότα τους αρθουρικού lore με μεγαλύτερη ή μικρότερη εμπλοκή.

·       Dystopian Fantasy: όπως περιγράφεται στον τίτλο, μιλάμε για μια φανταστική ιστορία όπου οι ήρωες κινούνται σε μια δυστοπία. Οι συνθήκες είναι αντίξοες, οι ήρωες είναι αντιήρωες, συνήθως έχουμε να κάνουμε με ένα σύμπαν μετά – αποκαλυπτικό όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην τριλογία Broken Empire του Martin Lawrence. Δυστοπία είναι μία συνθήκη αντίξοη, όπου ο κόσμος λειτουργεί κατά κανόνα ως δοκιμασία ή εχθρός για τους χαρακτήρες. Είναι ένας τόπος όπου η επιβίωση είναι υπό αμφισβήτηση και διόλου δεδομένη και συχνά υπάρχουν εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες για τους περισσότερους. Είναι οι ιστορίες όπου οι άνθρωποι έχουν σπάνιους και αμφίβολους φίλους και μπορεί και οι ίδιοι να μην είναι ιδιαίτερα τιμιότεροι από τους εχθρούς τους. Είναι επίσης το είδος εκείνο που περιλαμβάνει το τέλος της γης ή το τέλος κάποιας συνθήκης του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε, σαν τα βιβλία του Τζιν Γουλφ για τον Νέο Ήλιο, όπου ο γνωστός ήλιος πεθαίνει λούζοντας την Ουρθ με το τελευταίο κόκκινο φως του και ο αναγνώστης θα γίνει μάρτυρας της γέννησης του νέου ήλιου. Γενικά η δυστοπία περιλαμβάνει πολλά πράγματα. Δυστοπία είναι οι ιστορίες με τον Δικαστή Ντρεντ ή οι ιστορίες τύπου Mad Max. Και είναι τώρα ένα σωστό σημείο να διευκρινίσουμε ότι τα όρια, όπως περιγράφονται εδώ, δεν είναι πάντα απολύτως διακριτά. Ένα μυθιστόρημα ηρωικής φαντασίας μπορεί να περιέχει πολλά στοιχεία δυστοπίας, μία ιστορία με ήρωες από την αυλή του Βασιλιά Αρθούρου μπορεί να αποδοθεί ως ρομαντικό ή παγανιστικό / μυθολογικό fantasy, αναλόγως που θα δώσουμε το βάρος ή ποιος θα είναι ο αφηγητής μας. Αν για παράδειγμα γράψουμε για τον Μέρλιν και την αγαπημένη του Νίμουε το βιβλίο μας μπορεί να χαρακτηριστεί ως ρομαντικό φάντασυ. Αν γράψουμε για την παλιά θρησκεία σε αντιδιαστολή με τον χριστιανισμό, θα έχουμε ένα παγανιστικό / μυθολογικό μυθιστόρημα σαν το Ομίχλες της Άβαλον.

·       Religious fantasy: συνήθως χριστιανικού περιεχομένου. Τα Χρονικά της Νάρνια εντάσσονται εδώ, όπως και στο είδος του portal fantasy καθώς θα δούμε παρακάτω.

·       Historical fantasy, ιστορική φαντασία: Η ιστορία σας εκτυλίσσεται σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, συνήθως μεσαίωνα ή αρχαιότητα. Διαβάστε Bernard Cornwell και θα κατακτήσετε το είδος. Θα σας τα μάθει χίλιες φορές καλύτερα από όσο εγώ ποτέ θα μπορούσα.

·       Alternative fantasy, εναλλακτική ιστορία: τα περίφημα what ifs. Τι θα γινόταν αν δεν είχαμε χάσει την Κωνσταντινούπολη το 1453, αν είχαμε κερδίσει στη Μικρασιατική Εκστρατεία, αν οι Ρώσοι είχαν πάει πρώτοι στο φεγγάρι, αν οι Άραβες δεν είχαν εκδιωχθεί ποτέ από την Ισπανία και τα λοιπά. Πέρα από μία υπόθεση εργασίας φιλοσοφικού, ιστορικού, κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος, έχουμε εδώ μία εξαιρετική δυνατότητα για πρωτότυπη μυθοπλασία. Που προϋποθέτει βεβαίως ο συγγραφέας να γνωρίζει πολύ καλά τις ιστορικές περιόδους που θα χρησιμοποιήσει / παραλλάξει.

·       Military fantasy: ό,τι καταλαβαίνουμε από το όνομα, και εδώ. Έχουμε στρατό, στρατιώτες συνήθως μισθοφόρους που πορεύονται προσφέροντας το ξίφος ή την καραμπίνα τους ή τα ακόμη πιο μαγικά / ακραία όπλα τους σε όποιον πληρώνει περισσότερα. Μπορεί να έχουμε να κάνουμε με στρατιωτικές σχολές και σκληρές εκπαιδεύσεις, μπορεί να έχουμε να κάνουμε με μάχες επικές και περίτεχνα στρατηγήματα, μπορεί να μας ενδιαφέρει ο απλός και αιματηρός ανταρτοπόλεμος. Όλα αυτά θεωρούνται στρατιωτικό φάντασυ και είναι ένα είδος που παντρεύεται εξαιρετικά τόσο με τη δυστοπία όσο και με το post-apocalyptic. Ένα δείγμα του είδους είναι το έργο The Black Company του Glen Cook

·       Μυθολογική φαντασία: Οτιδήποτε έχει ως πρωτογενές υλικό του τους μύθους, όπως για παράδειγμα οι ιστορίες του Πέρσι Τζάκσον. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι σε αυτή την κατηγορία ανήκει κατά κάποιον τρόπο και το Arthurian fantasy, ή και όλες οι ιστορίες που περιέχουν μύθους, θρύλους, μυθολογίες. Ακόμη μία περίπτωση crosse over genres και εδώ.

·       Πολιτικό φάντασυ: όπου οι ίντριγκες και οι πολιτικές διαπλοκές παίζουν τον πρώτο ρόλο και η μαγεία είναι παραγκωνισμένη ή περιφρονημένη -αν υπάρχει κιόλας. Το Game of Thrones ανήκει σε αυτή την κατηγορία -όπως και σε άλλες.

·       Urban fantasy, αστική φαντασία: υπερφυσικά πλάσματα τριγυρνούν φανερά ή κρύβονται στους δρόμους της πόλης μας. Ή στο ίδιο μας το σπίτι μερικές φορές. Είμαστε ή γνωρίζουμε τα μέλη μίας μυστικής μαγικής κάστας, κυνηγάμε κακούς ή μας κυνηγούν οι αντίπαλοι. Οι ιστορίες με βρικόλακες ανήκουν συχνά σε αυτό το είδος, καθώς οι βρικόλακες μοιράζονταν ανέκαθεν τον κόσμο μας – άλλωστε, τους είμαστε απαραίτητοι για την επιβίωσή τους. Το είδος παντρεύεται θαυμάσια με το steampunk και το paranormal. Paranormal fantasy είναι περίπου το ίδιο με το urban, απλά τα υπερφυσικά πλάσματα δεν βρίσκονται πάντα σε αστικό περιβάλλον. 

·       Portal fantasy: οποιαδήποτε φανταστική ιστορία περιγράφει έναν κόσμο μαγικό, παράλληλο με τον δικό μας, στον οποίο εισέρχεται ο ήρωας είτε μέσα από τη ντουλάπα στη Νάρνια, είτε μέσα από το παλιό βιβλίο στον κόσμο της Ονειροφαντασίας στην Ιστορία Χωρίς τέλος του Μίχαελ Έντε είτε, γενικότερα, μέσα από κάποια μυστική πύλη, ή μαγικό αντικείμενο που λειτουργεί ως πύλη. Η τεχνική αυτή συναντάται επίσης στα βιβλία του Χάρι Πότερ. Βέβαια, ο Χάρι Πότερ ανήκει και σε ένα άλλο είδος πολύ πιο εμφανώς:

·       Young Adult ή ιστορία ενηλικίωσης. Είναι ο Χάρι Πότερ και όλες οι ιστορίες που αφηγούνται την πορεία ενός έφηβου ή λίγο μεγαλύτερου ατόμου που ξεκινά τη ζωή του κατόπιν συνήθως κάποιας επιλογής -όπως στους Αγώνες Πείνας, ή στο Divergent και εισέρχονται σε έναν εντελώς αλλόκοτο κόσμο, διαφορετικό από οτιδήποτε ήλπιζαν ή είχαν ποτέ τους φανταστεί. Οι ιστορίες αυτές είναι ευκολοδιάβαστες, απευθύνονται σε νεότερο κοινό και βρίθουν φαντασίας. Συνήθως μοιάζει να βασίζονται σε μία απλή ιδέα και να «ανθίζουν» κατόπιν αυτής. Είναι επίσης ιστορίες πολυσέλιδες, με πλούσιο lore και πολλούς χαρακτήρες, συνήθως εύκολα ανιχνεύσιμους ως προς τα κίνητρά τους -αν και όχι πάντα.

·       Steampunk fantasy: όλοι ξέρουμε τι σημαίνει αυτό. Η τεχνολογία βασίζεται στην ατμοκίνηση, δηλαδή όλη η τεχνολογία. Φυσικά υπάρχει και κάποια μαγεία, συνήθως. Το steampunk μοιάζει περισσότερο με μόδα, ωστόσο: η αισθητική του είναι χαρακτηριστική και αγαπητή ακόμη και σε ανθρώπους που δεν έχουν ιδέα καν περί speculative fiction.

·       Fantasy western, όπου βρισκόμαστε στην Άγρια Δύση, πραγματική, φανταστική ή εναλλακτική. Απλώς προσθέστε μαγεία. Και εξάσφαιρα. Και σαμάνους ιθαγενείς, αν θέλετε. Διαβάστε και το Dark Tower του Stephen King πριν καταπιαστείτε. Ίσως και λίγο Σόλομον Κέιν του Ρόμπερτ Χάουαρντ.

·       Μαγικός ρεαλισμός: το πιο «αποδεκτό» είδος λογοτεχνίας του φανταστικού. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ιστορίες σχετικά «πραγματικές» ή αληθοφανείς, όπου, κάποια στιγμή, κάτι φαντασιακό ή παραμυθικό παρεισφρέει, αλλάζοντας τα πάντα. Μικρό ή μεγάλο, στιγμιαίο ή μόνιμο. Ο μαγικός ρεαλισμός είναι το παραμύθι που ρέει δίπλα στην πόρτα μας. Σκηνές μαγικούς ρεαλισμού υπάρχουν άφθονες στα θεατρικά του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Διαβάστε το Σπίτι των Πνευμάτων της Ιζαμπέλ Αγιέντε ή ιστορίες του Χόρχε Λούις Μπόρχες, για να έχετε μια καλή γνώση του είδους.  

Σταματώ εδώ την κατηγοριοποίηση, αν και θα μπορούσα να συνεχίσω με το λεγόμενο φάντασυ της πυρίτιδας, ή το new weird, ή το paranormal. Σταματώ γιατί τα είδη από ένα σημείο και έπειτα εμπλέκονται πέρα από δυνατότητα αυστηρού διαχωρισμού και γεννούν νέα είδη. Συνήθως τα paranormal είναι και urban που μπορεί να είναι και steampunk ή alternative history, ενώ τα portal fantasy μπορεί να «οδηγούν» σε κόσμους οποιουδήποτε από τα παραπάνω είδη.

Edited 4 hours ago by Ιρμάντα