ARTICLE Genres of horror – μερικά από τα είδη

[Ιρμάντα]

Dead Ringers, David Cronenberg, 1988.

 

Στο προηγούμενο άρθρο εδώ διαπραγματευτήκαμε τα είδη της fantasy, με αρκετή λεπτομέρεια. Τώρα θα παραθέσουμε κάποια είδη τρόμου, παλιά, νέα, μοντέρνα, γοητευτικά ή / και αποτρόπαια.

Ιστορίες με πλάσματα. Σε αυτή την κατηγορία θα εντάξουμε τις ιστορίες με βρικόλακες, τις ιστορίες με λυκανθρώπους και τις ιστορίες με ζόμπι, καθώς και τις ιστορίες όπου τα πλάσματα είτε συνδυάζουν ιδιότητες είτε διασταυρώνονται στο ίδιο σύμπαν, άλλοτε συμμαχώντας και άλλοτε σε αντίθετα στρατόπεδα. Μπορείτε να πλάσετε βρικόλακες με εκλεπτυσμένα γούστα και σπάνια ομορφιά, μπορείτε να πλάσετε άνοες βρικόλακες με μηδενική συνείδηση εαυτού που να μην διαφέρουν από τα ζόμπι, όπως συμβαίνει στη σειρά The Strain, μπορείτε να έχετε λυκανθρώπους και βρικόλακες να συνεργάζονται είτε να πολεμούν για την αμφίβολη κυριαρχία στον κόσμο των πλασμάτων της νύχτας. Δημιουργήστε συμμαχίες, φατρίες, δυναστείες, μηχανορραφίες, μία βαμπιρική σαπουνόπερα, γιατί όχι. Επεξεργαστείτε ρομάντζα μεταξύ των ειδών, απέθαντοι και θνητοί ή διαφορετικές φυλές απέθαντων. Άραγε, τα ζόμπι ερωτεύονται; Είναι προφανές ότι αυτές οι ιστορίες, μολονότι ασκούν ιδιαίτερη έλξη στους αναγνώστες -και στους συγγραφείς- είναι δύσκολο να τις διαχειριστεί κάποιος με κάποια πρωτοτυπία. Πραγματικά, τι καινούριο μπορεί να γραφτεί για βρικόλακες; Ή για λυκανθρώπους; Ή για ζόμπι; Είναι οι καλοί οι βρικόλακές σας, έχουν ψυχή, λύνουν μυστήρια; Πιάνουν φονιάδες; Το φως τους ενοχλεί; Το είδος μοιάζει κορεσμένο, ωστόσο αυτό δεν αποθαρρύνει συγγραφείς, κυρίως νέους, από το να πειραματίζονται. Είναι πλάσματα που αντλούν από λαϊκές παραδόσεις και σαν τέτοια αποτελούν πλέον κοινό κτήμα της δημιουργίας τρόμου.

Γοτθικός τρόμος. Το Κάστρο του Οτράντο είναι μία από τις πιο χαρακτηριστικές ιστορίες του είδους. Ο γοτθικός τρόμος παραπέμπει σε κάστρα, αχανείς διαδρόμους, μυστικά κρυμμένα στα υπόγεια και στις παρελθούσες αμαρτίες των αρχαίων γενεών. Σε ένα γοτθικό μυθιστόρημα ο τρόμος είναι υπόθεση κληρονομική, οικογενειακή. Οι αρχαίες τραγωδίες, όσο και αν φαίνεται περίεργο, αποτελούν στην πραγματικότητα γοτθικές ιστορίες. Στις γοτθικές ιστορίες υπάρχει πάντα κάποιο αρχαίο μυστικό / σφάλμα / ατόπημα / έγκλημα του οποίο το αποτέλεσμα επηρεάζει την παροντική κανονικότητα. Ένα νεαρό πρόσωπο, συνήθως γυναίκα, θα βρεθεί αντιμέτωπο με τις επιρροές αυτές. Ένα αθώο πρόσωπο, ένα άτομο ανίδεο αλλά ίσως όχι ολότελα άμοιρο των ευθυνών, καθώς μπορεί να έχει εξ αίματος συγγένεια με την παλιότερη γενιά. Τυπική σκηνή άλλωστε γοτθικής ιστορίας είναι η γυναίκα με το κηροπήγιο που εξερευνά σκοτεινά δωμάτια και μυστικές κρύπτες. Μπορεί να είναι φακός στο χέρι της ηρωίδας σας, ή ένα smartphone, ή ακόμη και μία μαγική πυγολαμπίδα. Μπορεί να είναι παλιό κελάρι, γεμάτο κρασιά και άλλα ύποπτα μείγματα. Μπορεί επίσης να ταιριάξετε μία γοτθική σκηνή, μία εικόνα ανάλογης αισθητικής δηλαδή σε ένα εντελώς μη φανταστικό περιβάλλον. Η Τζέην Έιρ είναι γοτθικό μυθιστόρημα, για παράδειγμα. Το γοτθικό μυθιστόρημα εξάλλου συχνά εμπεριέχει κάποιο ρομάντζο. Άλλα γνωστά μυθιστορήματα του είδους: Φρανκενστάιν, Το Όνομα Του Ρόδου, Ο Καλόγερος.

Ιστορίες με φαντάσματα. Εξαιρετικά ευρύ το φάσμα και εδώ. Πρακτικά οτιδήποτε εμπεριέχει φαντάσματα εντάσσεται σε αυτές τις ιστορίες. Είτε φάντασμα ανθρώπου, είτε ζώου, είτε οποιουδήποτε άλλου είδους. Τα φαντάσματά σας μπορεί να είναι όσο γοητευτικά, τρομακτικά, επικίνδυνα, κωμικά μπορείτε να φανταστείτε. Μπορεί να συνδυάζουν όλες τις παραπάνω ιδιότητες. Μπορεί να ξορκίζονται ή να είναι αντίπαλοι του ήρωά σας, μπορεί ο ήρωάς σας να είναι φάντασμα. Μπορεί να είναι σύμμαχοι με τον κεντρικό χαρακτήρα, ένας αγαθός καθοδηγητής, ή μπορεί να αποτελούν τη βασικότερη κατάρα του. Μπορεί να είναι νεκρός ο αγαπημένος του ήρωά σας και με τρόπο αμφίβολο εξακολουθεί να συντροφεύει το εν ζωή ταίρι του, μπορεί να είναι μία ψυχή που γυρεύει δικαίωση, ταφή, εκδίκηση. Σε αυτή την κατηγορία περίπου ανήκουν και οι -

-ιστορίες με στοιχειώματα. Έχουν άμεση σχέση με τις ιστορίες φαντασμάτων. Συνήθως αυτό που στοιχειώνει έναν τόπο ή ένα κτίσμα είναι κάποιο φάντασμα. Εκτός αν είναι κάτι άλλο, κάποιος δαίμονας ή μία υπερφυσική οντότητα για παράδειγμα, ή η σωρευμένη μνήμη τρομακτικών και ανομολόγητων πράξεων. Και σε αυτή την περίπτωση μπορεί να προτιμήσετε τη λύση του εξορκισμού, ή μία λύση συμβιβαστική όπου το στοίχειωμα καθίσταται σχετικά αβλαβές – ή ακόμη και ένα  κακό τέλος, όπου ο ήρωάς σας χάνεται στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει το υπερφυσικό.

Ιστορίες κοσμικού τρόμου. Εδώ εντάσσεται ο Λάβκραφτ και οι συν αυτώ. Ο εχθρός είναι κοσμικός, κάτι εξωγήινο, αρχέγονο, ανίκητο, ακατανόητο, απερίγραπτο σχεδόν. Στις αυθεντικές ιστορίες κοσμικού τρόμου, όπως τις μαστόρευε ο Λάβκραφτ, το πρόσωπο έχει ελάχιστη σημασία. Το πρόσωπο μπορεί να είναι οποιοσδήποτε. Στην πραγματικότητα το πρόσωπο είναι ο άνθρωπος ως οντότητα, η ανθρώπινη φυλή. Στον αντίποδα βρίσκεται το εξω-ανθρώπινο. Το αλλότριο. Εχθρός σε ιστορίες σαν Τα Βουνά της Τρέλας δεν φαίνεται ποτέ και δεν κατανοείται, μονάχα υπονοείται από τα σημεία του: τερατώδεις κατασκευές, μη ευκλείδειες γεωμετρίες, μεγέθη δυσθεώρητα. Μια άλλη τυπική ιστορία κοσμικού τρόμου είναι το Σπίτι της Αβύσσου του Γουίλιαμ Χόουπ Χάντσον. Γενικά ο κοσμικός τρόμος συνιστά μια ιστορία όπου η συνθήκη της κανονικότητας διαρρηγνύεται με τρόπο εντελώς ανεξήγητο και που δεν υπάρχει δυνατότητα επανόρθωσης της ρήξης από το ανθρώπινο είδος.

Ιστορίες παραφυσικού τρόμου. Εδώ έχουν θέση όλες οι ιστορίες με δαίμονες, με δαιμονικές σφραγίδες, εξορκισμούς και δαιμονισμένους, με παραποιημένα θρησκευτικά σύμβολα, με μαγεία, κατάρες και καταραμένα αντικείμενα, καταραμένα μοναστήρια και όλα τα συναφή. Συνήθως ο ήρωας προσπαθεί να εξορκίσει το κακό, ή να φτάσει σε μία απάντηση σχετικά με όσα παράξενα αντιμετωπίζει. Μπορεί να είναι άθεος ή ένθεος, μπορεί να πιστεύει ή όχι στο παραφυσικό, μπορεί να προσπαθεί να εκλογικεύσει με επιστημονικές εξηγήσεις όσα του τυχαίνουν. Συνήθως πείθεται κατά τη διάρκεια της ιστορίας και καταφεύγει σε κάποιον γνώστη των υπερφυσικών πραγμάτων – στου οποίου τις προειδοποιήσεις πιθανό να κώφευε αρχικά. Ιστορίες όπως Ο Εξορκιστής, Η Προφητεία ή η ταινία Insidious ανήκουν εδώ.

Ιστορίες ψυχολογικού τρόμου. Συνήθως εδώ θα βρούμε ιστορίες όπου η κατάθλιψη μπορεί να είναι ο μεγαλύτερος δαίμονας, ή οι τύψεις, ή – πάλι- τα θαμμένα μυστικά. Δεν είναι απαραίτητο εδώ να έχουμε περιπτώσεις ψυχοπαθών δολοφόνων – μπορεί, αλλά δεν είναι απαραίτητο. Στο είδος αυτό εντάσσονται οι παραισθήσεις, η παράνοια, οι ιστορίες όπου ο μόνος εχθρός του ήρωά σας είναι ο εαυτός του, η διανοητική του διαύγεια, η ψυχολογική του κατάρρευση. Μπορεί να έχετε one man shows όπου η προσωπικότητα κάποιου να είναι πλήρως κατακερματισμένη. Μπορεί να έχετε περιπτώσεις εγκλεισμού, όπου η παράνοια και το παραισθησιακό εμπλέκονται με το πραγματικό. Μπορεί ο ήρωάς σας να κατατρύχεται από μία δαιμονική οντότητα όπου μόνο στο τέλος της ιστορίας θα καταλάβουμε ότι υπάρχει μόνο στο μυαλό του.

Ιστορίες με μανιακούς δολοφόνους / ψυχοπαθείς γιατρούς / τρελούς επιστήμονες. Ο ήρωάς σας αντιμετωπίζει κίνδυνο για τη ζωή του ή τη σωματική του ακεραιότητα στα χέρια κάποιου ψυχοπαθή, κοινωνιοπαθή, κανίβαλου, ή στα χέρια ενός επιστήμονα που θέλει να πειραματιστεί κάνοντας εγχειρήσεις χωρίς αναισθησία ή κατασκευάζοντας την ανθρώπινη σαρανταποδαρούσα. Αίμα, γκροτέσκο, εκρήξεις μανίας -ή σκέτες εκρήξεις-, σκηνές που ανακατεύουν το στομάχι κάποιες φορές. Όσο πιο δεξιοτέχνης είναι κανείς, τόσο πιο περιγραφικός ή αποτρόπαιος γίνεται. Μάστορες του είδους ο Μάστερτον, ο Κέτσαμ, κάποιες φορές και ο Στήβεν Κινγκ. Στην πραγματικότητα, όπως συμβαίνει και στις ιστορίες με βρικόλακες, κάθε συγγραφέας ή δημιουργός μπαίνει στον πειρασμό να πειραματιστεί με το είδος του gore / splatter έστω και για λίγο. Ιστορίες σαν το Saw έχουν εδώ την τιμητική τους.

Ιστορίες σωματικού τρόμου. Άμεση συνάφεια με το προηγούμενο είδος έχει ο σωματικός τρόμος. Εδώ έχουμε περιπτώσεις που το ίδιο το σώμα του ήρωα αρχίζει ανεξήγητα -ή πάντως με κάποια αλλόκοτη εξήγηση- να συμπεριφέρεται αλλοπρόσαλλα και αφύσικα. Μπορεί να δημιουργεί περιττά όργανα, μπορεί  να συγχωνεύεται με το σώμα ενός άλλου προσώπου, ή μία άλλης οντότητας, ή ενός μηχανισμού. Αν αυτό είναι αληθινή κατάσταση ή προϊόν παραίσθησης, βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του συγγραφέα να το αποφασίσει. Πολύ καλά παραδείγματα body horror αποτελούν οι ταινίες του David Cronenberg Videodrome, Dead Ringers, EXistenZ, Crimes of the Future.

Ιστορίες ε.φ./ τρόμου. Δυο λέξεις: Event Horizon. Έχει άμεση σχέση με τον κοσμικό τρόμο αλλά συνήθως είναι ιστορίες που συμβαίνουν μέσα σε κάποιο διαστημόπλοιο ενώ οι ήρωες έρχονται σε επαφή / αντιπαράθεση με έναν τελείως άγνωστο, εξωγήινο εχθρό, με κάποιο χρονικό παράδοξο ή με μια άλλη διάσταση. Το Alien είναι επίσης ένα ανάλογο παράδειγμα μίξης τρόμου και επιστημονικής φαντασίας.

Ιστορίες φολκλορικού τρόμου. Ιστορίες όπου ο τρόμος απαντάται στην επαρχία και οι λαϊκοί μύθοι και οι δοξασίες μετατρέπονται σε εφιάλτες. Ιστορίες όπου η επαρχία ή ίδια μπορεί να γίνει εφιαλτική, με τον περιορισμό και τη στενοκεφαλιά των κατοίκων της. Ιστορίες όπου τα σταυροδρόμια είναι πύλες για άλλους κόσμους και όπου οι συνετοί άνθρωποι αποφεύγουν να απαντάνε όταν μια άγνωστη φωνή προφέρει το όνομά τους. Ιστορίες όπου οι γυναίκες πρέπει να λιβανίζουν συγκεκριμένες μέρες τα σπίτια τους για να μην τους βρει κακό. Ιστορίες όπου κανείς δεν κόβει τα μαλλιά ή τα νύχια του Τετάρτες και Παρασκευές και όπου οι γυναίκες δεν κάνει να βγαίνουν από το σπίτι ασαράντιστες. Ακόμη και ιστορίες τύπου barn horror, στην βαρβαρική, εντάσσονται κατά κάποιον τρόπο εδώ. Σε τέτοιες ιστορίες οι ήρωες βρίσκονται αιχμάλωτοι στα χέρια και στις ορέξεις παρανοϊκών οικοδεσποτών, πάλι στην επαρχία.  Μπορεί να θέλουν να τους προσηλυτίσουν, να τους καταβροχθίσουν, να τους θυσιάσουν σε κάποιο ξεχασμένο θεό των δασών, ή απλά να τους εντάξουν στον μικρόκοσμο της ενδογαμίας τους παρά τη θέλησή τους.  

Ιστορίες τύπου Cabin in the Woods. Δηλαδή όχι ακριβώς τύπου Cabin in the Woods, καθώς η συγκεκριμένη ιστορία είναι μια «κρυμμένη» ιστορία κοσμικού, λαβκραφτικού τρόμου – καταλαβαίνετε όμως τι θέλω να πω. Ιστορίες όπου οι ήρωές σας καταφεύγουν σε κάποιο σπίτι για λίγο – όπως φαντάζονται – ή πηγαίνουν κάπου για ένα ευχάριστο διήμερο -όπως επίσης φαντάζονται. Το συγκεκριμένο είδος αν το φέρουμε στα ελληνικά δεδομένα έχει άμεση σχέση με το ακριβώς προηγούμενο, αυτό του φολκλορικού τρόμου: ένα ζευγάρι νοικιάζει ένα διαμέρισμα σε κάποιο χωρίο, όπου φήμες για κάποιο αλλόκοτο στοιχειό ή φαινόμενο απλά τους διασκεδάζουν – στην αρχή. Μετά από λίγο η κατάσταση παύει να είναι το ίδιο διασκεδαστική.

Ιστορίες θρησκευτικού τρόμου. Δεν μιλάμε για ιστορίες με εξορκισμούς και δαιμόνια εδώ, αλλά για ιστορίες με αιρέσεις, με παρανοϊκούς ιερείς, με cults, όπου οι πιστοί αυτοκτονούν ή σκοτώνουν ή κακοποιούν ή τελούν ανθρωποφαγία, ή όλα τα παραπάνω. Ο ήρωάς σας αναζητά κάποιο πρόσωπο που πιθανώς παρασύρθηκε σε μία τέτοια αίρεση, ή είναι ο ίδιος μέλος μιας αίρεσης, από την οποία προσπαθεί να ξεφύγει. Μπορεί να εμπεριέχει υπερφυσικό στοιχείο η πλοκή σας αλλά μπορεί και όχι.

Φυσικά σπάνια θα βρείτε, όπως και στη fantasy, μία ιστορία που να ανήκει αμιγώς σε ένα μόνο είδος.