Μεταφράσεις

[Isis]

Με αφορμή την πρώτη μου μετάφραση σε ένα ποίημα του T.S.Eliot, βρέθηκα μπροστά στο εξής δίλημμα:

 

Τι μετάφραση θα είναι αυτή; Ελεύθερα καθοδηγούμενη ή πιστή;

 

Πού θα έβαζα το βάρος; Στα νοήματα και τα συναισθήματα ή στις λέξεις;

 

Προτίμησα να εμβαθύνω στο συναίσθημα και να αποδώσω σε ελεύθερη μετάφραση το κείμενο, χάνοντας αρκετά στην ακρίβεια των λέξεων.

 

Θα ήθελα πολύ να μιλήσουμε για μεταφράσεις.

Για τι δική σας άποψη, για τις μεταφράσεις στην "αγορά", για το κατά πόσο συλλαμβάνουν οι μετραφραστές τα νοήματα των συγγραφέων και το ποια θεωρείται επιτυχημένη μετάφραση εν γένει...

[Canopus]

Δεν το θεωρώ καθόλου εύκολη δουλειά καταρχάς. Έχω σταματήσει εδώ και καιρό να διαβάζω βιβλία στα ελληνικά λόγω των μεταφράσεων. Όποτε έχω την δυνατότητα διαβάζω την original εκδοχή. Νομίζω υπάρχουν λίγα βιβλία που έχουν καλή μετάφραση και συνήθως φαίνεται από την ροή του κειμένου.

 

Μια πιστή μεταφορά δεν είναι απαραίτητα και σωστή. Ακρίβεια στην μετάφραση των λέξεων νομίζω δεν είναι εφικτή πλήρως και μερικές φορές χαλάει την ομορφιά του κειμένου.

 

Καλό θα ήταν να έχεις άριστη γνώση κ των ελληνικών αλλά κ της γλώσσας που πρόκειται να μεταφράσεις! Και βέβαια η εμπειρία βοηθάει.

 

Το βάρος πρέπει να πέσει στο νόημα κυρίως οπότε επιλέγεις το τρόπο που θα σού δώσει το καλύτερο αποτέλεσμα κάθε φορά!

[Βάρδος]

Πάνω-κάτω, αυτά που λέει η Canopus με εκφράζουν. Κι εγώ προτιμώ ένα πρωτότυπο κείμενο από τη μετάφραση, πάντα, όσο καλή κι αν είναι.

 

Πιστεύω ότι, σε μια μετάφραση, δεν είναι τόσο σημαντική η ακρίβεια όσο η σωστή μεταφορά από τη μία γλώσσα στην άλλη. Τώρα, βέβαια, αυτό που είναι "σωστή μεταφορά" για τον έναν πιθανώς να μην είναι "σωστή μεταφορά" για τον άλλο. Κι εκεί είναι που ξεκινάει το μέγα μπάχαλο της υπόθεσης. Πάντως, το βέβαιο είναι πως υπάρχουν λέξεις, ορολογίες, και φράσεις που δεν μεταφράζονται από τη μία γλώσσα στην άλλη, και τότε πρέπει να σκεφτείς κάτι αντίστοιχο, κάτι που αποδίδει το νόημα σωστά.

 

Σημαντικότερο θεωρώ να ξέρεις καλά ελληνικά όταν κάνεις μια μετάφραση. Σε βοηθάει πολύ περισσότερο απ'το να ξέρεις, ας πούμε, άριστα αγγλικά. Γιατί το τελικό κείμενο στα ελληνικά θα είναι, και πρέπει ο Έλληνας που θα το διαβάζει να καταλαβαίνει άνετα τι γράφει και ο λόγος να ρέει. Σε πολλά βιβλία, δυστυχώς, μπορείς να καταλάβεις τι γράφουν μόνο αν κάνεις έναν παραλληλισμό με τα αγγλικά, κι αυτό είναι άσχημο.

 

Edit: Βέβαια, εδώ αισθάνομαι την ανάγκη να πω ότι υπάρχει και το άλλο άκρο. Υπάρχουν άνθρωποι που θα σου πουν ότι σχεδόν το οτιδήποτε είναι "αγγλισμός". Ακόμα και κάτι που βγάζει απόλυτο και ξεκάθαρο νόημα στα ελληνικά. Έτσι μπορεί να σου πει κάποιος ότι το "Ανασήκωσε τους ώμους του" είναι αγγλισμός του "He shrugged". Αλλά δεν είναι, γιατί βγάζει τέλειο νόημα στα ελληνικά, και δε σηκώνουν τους ώμους τους μόνο οι Αγγλοί' τους σηκώνουν κι οι Έλληνες. Αντιθέτως, αν έγραφες "Ξέρω καλύτερα από αυτό" για να πεις "I know better than that" θα ήταν αγγλισμός, γιατί, πολύ απλά, στα ελληνικά δεν το λες και δεν βγάζει νόημα.

[heiron]

Καλα,η μεταφραση ποιησης ειναι...γ@&%#@ε τα!Αν πας να μεταφρασεις κατα λεξη,χαλαει το ποιημα.Αν πας να κανεις ελευθερη μεταφραση...γραφεις δικο σου ποιημα!Σκ*τα δηλαδη... Ποιηση δεν διαβαζω αλλα αμα κατσει διαβαζω στη γλωσσα του ποιητη.

Τα πεζα μεταφραζονται αρκετα πιο ευκολα αλλα οπως ειπαν και τα παιδια υπαρχουν πολλες παγιδες που αποφευγονται πολυ δυσκολα.Εχω την εντυπωση οτι τα βιβλια φανταστικου περιεχομανου ειναι ελαφρως πιο δυσκολα απο τα αλλα.Στις περιπτωσεις που δεν εχουμε αντιστοιχη εκφραση στα ελληνικα,το βαρος πεφτει στο μεταφραστη να αυτοσχεδιασει.Ετσι χανονται πολλα στη μεταφρση-οπως καποια λογοπαιγνια ας πουμε.

Παραδειγμα με τιτλο: "Childhood's end"

Το αριστουργημα του Κλαρκ μεταφραστηκε ως "Επικυριαρχοι" αν και υπηρχε υποτιτλος "Το τελος της παιδικης ηλικιας".Λογικα απερριψαν το δευτερο επειδη ηταν λιγο κακοηχο.Επισης χανεται η διπλη σημασια της λεξης αφου σημαινει και το συνολο των παιδιων,την "παιδικοτητα"...

Δεν εχω διαβασει καποιο βιβλιο και στις δυο γλωσσες ωστε να κρινω μεταφρασεις.Παντως μου χτυπησε ασχημα η μεταφραση του Foundation series που δεν μπορουσαν να συμφωνησουν πως θα μεταφραζουν καποια ονοματα-ουτε καν το "foundation".Καλη εντυπωση μου εδωσε η μεταφραση των εκδοσεων space του Μεσσια του Ντιουν,οπου βεβαια επεσε και ενα μικρο ξεμπροστιασμα στον μεταφραστη του Ντιουν(αφου ο Θωμας ειπε πως ειναι η σωστη προφορα των ονοματων,ενω στο Ντιουν ηταν γραμμενα αλλιως).

Βεβαια,τι καθομαι και λεω για αλλους συγγραφεις και μεταφραστες...Εδω δικο μου εργο πηγα να μεταφρασω απο τα αγγλικα και εχανε στη μεταφραση...Ενδιαφερον θα εχει η αποψη του ΠιτσιΡικου που τα συνηθιζει κατι τετοια.

[Nienna]

Δύσκολο πράγμα η μετάφραση, ειδικά αν οι δύο γλώσσες που εμπλέκονται στην όλη διαδικασία δεν είναι κοντινοί συγγενείς. Οι γλώσσες είναι γεμάτες από ιδιωματισμούς, από πράγματα μοναδικά που βγάζουν νόημα μόνο για τους ανθρώπους των οποίων τις ανάγκες γεννήθηκαν για να καλύψουν. Σπάνια διαβάζει κανείς καλές μεταφράσεις, η μετάφραση λογοτεχνικών κειμένων είναι τέχνη από μόνη της, οφείλεις να ξαναγράψεις ουσιαστικά ένα βιβλίο ή ένα ποίημα, όχι απλά να μεταφράζεις λεξούλα λεξούλα, αυτό το κάνει και ένα ηλεκτρονικό λεξικό. Πρέπει να μπεις βαθιά μέσα στο κείμενο, να το νοιώσεις, να το κατανοήσεις, να το αγαπήσεις αν έχεις την πολυτέλεια. Ειδικά στην ποίηση τα πράγματα δυσκολεύουν, έχει κανείς το δίλλημα που ανέφερε η Ίσιδα.

 

Εγώ συνήθως κάνω αποδόσεις, ό,τι έχω μεταφράσει ως τώρα εκτός του τελευταίου (του ποιήματος του T.S. Eliot που μεταφράζουμε στο εργαστήρι) δεν το έχω μεταφράσει κατά γράμμα. Το ποίημα που αναφέρω το μετέφρασα κατά τη γνώμη μου πολύ στεγνά, χωρίς να κάνω τον κόπο να το αγαπήσω πρώτα, κι αυτό ήταν το λάθος μου. Η μετάφραση της Ίσιδος με άγγιξε περισσότερο, γιατί μετέφερε σχεδόν ατόφιο το συναίσθημα.

 

Ακόμα πιο δύσκολο δε είναι να μεταφράζει κανείς στίχους με σκοπό να κρατήσει και το νόημα αλλά και το μέτρο, για να μπορεί κανείς να τραγουδήσει το μεταφρασμένο κομμάτι κρατώντας τη μουσική απαράλλακτη. Κάτι τέτοιο έκανε ο Θρώγκος με την Αλφονσίνα, και το πέτυχε εντυπωσιακά.

 

Όσο μπορώ αποφεύγω να διαβάζω μεταφρασμένα βιβλία, κάποτε ελπίζω να ξέρω περισσότερες γλώσσες και να διαβάζω περισσότερα πράγματα στο πρωτότυπο. Η γλώσσα έχει άμεση σχέση με τη σκέψη, είναι πολύ σημαντικό να βλέπω μέσω της γλώσσας τους συνειρμούς του συγγραφέα, κάποιοι απ' αυτούς στ' αλήθεια χάνονται στη μετάφραση.

Edited October 29, 2005 by Nienna

[Nienor]

Το βάρος πρέπει να πέσει στο νόημα κυρίως οπότε επιλέγεις το τρόπο που θα σού δώσει το καλύτερο αποτέλεσμα κάθε φορά!

Συμφωνώ απολύτως με αυτό.

 

Υπάρχουν κι Έλληνες μεταφραστές που κάνουν καλή δουλειά, αλλά είναι μετρημένοι στα δάχτυλα και πρέπει να τους ψάχνεις με το τουφέκι. Εμένα όμως μαρέσει να διαβάζω βιβλία στα Ελληνικά. Μ'αρέσει πολύ περισσότερο από τι να τα διαβάζω στα Αγγλικά.

 

Όσο για την ποίηση, εντάξει. Μια καλή μετάφραση είναι πάντα μια καλή μετάφραση, αλλά το πρωτότυπο είναι αλλιώς. Ακόμα κι όταν είναι σε γλώσσα που ούτε να διαβάσεις μπορείς ούτε και να καταλάβεις.

 

Ενώ λοιπόν συμφωνώ στο ότι πρέπει να δίνεται σημασία στο νόημα και όχι στις λέξεις αυτούσιες, συνήθως όταν αγοράζω ποίηση, παίρνω εκείνες τις εκδόσεις που έχουν στη μία σελ. το πρωτότυπο και στην άλλη μια μετάφραση (την οποία προτιμώ να είναι λέξη προς λέξη). Είναι λίγο αντιφατικό, αλλά μια καλή μετάφραση τη διαβάζω σαν ποίηση εκ νέου κι όχι σαν μετάφραση ποιήματος απλά.

Edited October 29, 2005 by Nienor

[brave]

Κοίτα,

Άλλο το πεζό και άλλο η ποίηση. Ένα πεζό (ειδικά άν είναι μεγάλο βιβλίο) δεν το διαβάζω στα Αγγλικά με τίποτα αν υπάρχει μεταφρασμένο, γιατί, αν και πιστεύω πως κατέχω τη γλώσσα αρκετά, δεν μπορώ να μπώ στο "πνεύμα" του.

Κάποιες "ιδιωτικές" μεταφράσεις που έχω κάνει σε e-books, είναι στην τελική δικές μου ιστορίες, κι όχι αυτό που ήθελε να πει ο συγγραφέας στη δική του γλώσσα, όμως στο πεζ'ο κείμενο αυτό δεν είναι μεγάλο πρόβλημα.

Ποίηση δεν πολυδιαβάζω, αλλά αν κάτσω να διαβάσω κάτι, δε θα το προτιμούσα μεταφρασμένο με τίποτα, αφου εκεί αν κάνεις μετάφραση λέξεων θα βγεί χάλια... αν πάλι προσπαθήσεια να αποδώσεις σε ελεύθεη μετάφραση το πνεύμα του ποιήματος, τότε το αποτέλεσμα θα είναι αποκλειστικά αυτό που κατάλαβες εσύ...

Μάλλον αδύνατη τη βλέπω τη μετάφραση ενός ποιήματος. (θυμάμαι κάποτε που εξηγούσα σε ένα Γερμανό φίλο μου, τί λέει λέξη πρός λέξη ο Εθνικός μας Υμνος.... βγήκε αρκετά επικό, όμως καμία σχέση με το προτότυπο)...

[tec-goblin]

Σε τεχνικά κείμενα πρέπει να μεταφράσεις το νόημα αλλά ακριβώς. Πρέπει να επεξηγήσεις εκεί όπου η κατά λέξη μετάφραση μπορεί να μπερδέψει, αλλά γενικά να μην απομακρύνεσαι - συχνά μπορεί να νομίζεις ότι είπες το ίδιο πράγμα με άλλο τρόπο, όμως να έχεις πει κάτι άλλο (αυτό ισχύει και για τους κανόνες σε rpg).

 

Στη λογοτεχνεία, νομίζω ότι σε ενδιαφέρει μόνο το νόημα και η απόδοση του ύφους. Ακόμα κι αν μετακινήσεις ολόκληρη πρόταση μπορείς συχνά να κρατάς τα παραπάνω. Αυτό που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάς είναι σε ποιους απευθύνεται το πρωτότυπο και σε ποιους το αντίγραφο. Δεν αντέχω να βλέπω το πρωτότυπο να λέει "slashdot" και το αντίγραφο "δημοφιλή σελίδα". Όσοι περίπου θα καταλάβουν το slashdot στην Αγγλία θα το καταλάβουν και στην Ελλάδα επί του συνόλου των κομιξόφιλων. Στους νέους η διείσδυση του internet είναι παρόμοια.

(Φυσικά, όποιος το μεταφράσει "καθετοτελεία" θα τουφεκιστεί...)

 

Στην ποίηση... Είναι πακέτο. Όπως είπε και ο heiron, καταλήγεις να γράφεις δικό σου ποίημα. Έχω καταφέρει να μεταφράσω πάντως τραγούδια από τα ελληνικά στα αγγλικά (ή ήταν το ανάποδο; δεν θυμάμαι, γιατί και το πρωτότυπο εγώ το είχα γράψει ) και να κρατήσω και το μέτρο παντού εκτός από το ρεφραίν. Η μετάφραση ήταν σχεδόν κατά λέξη. Ήταν τρομερό. Αλλά στη γενική περίπτωση δεν είναι καθόλου εύκολο.

[Atrelegis]

Καλύτερα να ανγοείς τα τεχνικά χάρη του κειμένου. Αυτό που εννοώ είναι ότι είναι ΠΟΛΥ προτιμότερο να δώσεις ένα κείμενο που, ναιο μεν αλλάζει η σύνταξη, αλλά φέρνει το ίδιο νόημα, παρά να νοιαστείς για το τεχνικό.

 

Παράδειγμα αποτελεί ο Μαστακούρης, που κάνει ευσυνήδειτα τη δουλειά του. Δεν δίναι ΑΚΡΙΒΕΙΣ μεταφράσεισ, αλλά είναι απόλυτα ικανοποιητικές και όχι κοτσανοειέίς σαν του Άνουβη.

 

Καλύτερα να μην μεταφράζεις ποιήματα. Γιατί; Το ποίημα έχει δικό του νόημα και μερικά εχουν άλλο νόημα ανά αναγνώστη. Μεταφράζοντας ΕΣΥ ορίζεις το δικό σου νόημα και έτσι το επιβάλλεις στον επίδοξο αναγνώστη!

[darky]

Όταν μεταφράζεις λογοτεχνία πάνω από οτιδήποτε άλλο(γνώση γλώσσας, λογοτεχνική ικανότητα, γνώση μεθόδων και ότι άλλο που μπορείς εν τέλει να μάθεις) υπάρχει μια απαραίτητη προϋπόθεση που τελικά θα κρίνει και το αποτέλεσμα της μετάφρασης. Να γουστάρεις το πρωτότυπο.

 

Πάρτε και ένα απόσπασμα από τον πρόλογο της μεταφρασμένης Ιλιάδας από Καζαντζάκη-Κακρίδη

 

Η μετάφραση είναι πάντα μια συνθηκολόγηση' υποκειμενικές και αντικειμενικές δυσκολίες σε εμποδίζουν να καλύψεις με τη μετάφραση σου απόλυτα το πρωτότυπο. Μα όταν συνθηκολογείς υστέρα από τόσον αγώνα, να μην προδώσεις ένα έργο πού πολύ αγάπησες, έχεις το δικαίωμα, νομίζουμε, να μην ντρέπεσαι για το αποτέλεσμα του αγώνα σου.

 

 

Προσωπικά είμαι 100% υπέρ του να μεταφράζεται η λογοτεχνία. Κιας υπάρχει διαφορά στην τιμή θα προτιμήσω πάντα το μεταφρασμένο κιας είναι πιο ακριβό. Και μερικές φορές που η μετάφραση είναι πραγματικά άθλια ε... εντάξει δε θα κλάψω και πάνω από χυμένο γάλα!

[heiron]

"δε θα κλάψω και πάνω από χυμένο γάλα"

Μηπως το παραπανω ποστ γραφτηκε στα αγγλικα και μεταφραστηκε;

Χε,χε...

Ναι,δεν ειναι κακο να γινονται μεταφρασεις.Αντιθετως ειναι πολυ καλο.Απλα τωρα καποιοι προτιμουν να διαβαζουν βιβλια στη γλωσσα τους γιατι ειναι ευκολο μεσω ιντερνετ η ορισμενων βιβλιοπωλειων.

Συνηθως οι μεταφραστες αγαπουν αυτο που κανουν-δεν ειναι δημοσιοι υπαλληλιλισκοι-και λατρευουν τα εργα που μεταφραζουν.Υπαρχουν και εξαιρεσεις βεβαια...που συνηθως οδηγουν σε ασχημες μεταφρασεις.

Ενα πλεονεκτημα που εχει η αποδοση του νοηματος και του υφους εναντι της επι λεξη μεταφρασης ειναι οτι θα αρεσει πιο πολυ στον αανγνωστη που-κατα κανονα-δεν εχει διαβασει το πρωτοτυπο.