Κακές ελληνικές μεταφράσεις

[nikosal]

Ότι πολλές ελληνικές μεταφράσεις εφ είναι κακές το ξέρουμε όλοι και έχει πολλές φορές αναφερθεί σε διάφορα μηνύματα. Χωρίς να έχω εμπειρία στη δουλειά του μεταφραστή (έχω βέβαια στη... δουλειά του αναγνώστη) σημειώνω ότι υπάρχουν δυο ειδών προβλήματα: Κακές αποδόσεις ξένων φράσεων, μια εδώ, μια εκεί. Και, ακόμα χειρότερα, κακή απόδοση του κειμένου συνολικά, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι δυσανάγνωστο. Μπορεί δηλαδή ο μεταφραστής να μην έχει αποδώσει λανθασμένα εκφράσεις κλπ. αλλά να έχει χειριστεί άσχημα την ελληνική γλώσσα και να έχει -έτσι- καταστρέψει την ατμόσφαιρα. Αυτή η δεύτερη κατηγορία κακών μεταφράσεων με ενοχλεί περισσότερο και είναι και πιο συνηθισμένη. Για αυτό και τα τελευταία δέκα χρόνια διαβάζω κυρίως στο πρωτότυπο, όταν αυτό είναι τα αγγλικά. Φυσικά υπάρχουν και πολλές καλές μεταφράσεις στα ελληνικά, από ανθρώπους που και το αντικείμενο κατέχουν και αίμα έχουν χύσει να κάνουν σωστά τη δουλειά τους.

 

Ποιος φταίει για τις κακές μεταφράσεις; Ο εκδότης ή ο μεταφραστής; Νομίζω ότι κάποτε, πριν 25 - 30 χρόνια, όταν ο Κάκτος έβγαλε μαζικά εφ είχε απίστευτα κακές μεταφράσεις, αν και ανάμεσά τους είχε και κάποιες καλές (πχ. την Κυβεριάδα). Δεν θέλω να μηδενίσω τη δουλειά του Κάκτου, στο κάτω κάτω από τον Κάκτο και τον Εξάντα εκείνη την εποχή (το 1980 κ.ε.) μάθαμε την εφ. Αλλά τώρα, όταν πιάνω να διαβάσω ξανά κανένα από τα παλιά βιβλία εκνευρίζομαι αφάνταστα με την ποιότητα της μετάφρασης. Με πιάνει τρόμος μάλιστα ότι ενδέχεται στις ανατυπώσεις του ο Κάκτος να πουλά ακόμα τις ίδιες μεταφράσεις (ωστόσο δεν το γνωρίζω γιατί δεν έχω αγοράσει Κάκτο εδώ και πολλά χρόνια. Ας πει κανένας άλλος αν ξέρει). Ποιος φταίει λοιπόν; Πιστεύω ο εκδότης που προσλάμβανε νέα και παντελώς άπειρα παιδιά (τουλάχιστον τη δεκαετία του '80), τα πλήρωνε φραγκοδίφραγκα και δεν ξοδευόταν να βάλει κάποιον αξιόπιστο επιμελητή να ρίξει μια ματιά στο κείμενο. Ο συγκεκριμένος μάλιστα εμφανίζεται και σε συνεντεύξεις να διαμαρτύρεται που η πολιτεία δεν έχει αναγνωρίσει το έργο του κλπ. τα αφήνω όμως αυτά, γιατί δεν είναι ο Χατζόπουλος το θέμα μου. Μάλιστα πολλά από τα παιδιά αυτά δεν αποκλείεται στη συνέχεια να έγιναν επαγγελματίες και καλοί μεταφραστές. Το κακό βέβαια είναι ότι ακόμα και τώρα (για να μην τα ρίχνουμε όλα στον Κάκτο του 1980) κυκλοφορούν βιβλία εφ με μέτριες ή κακές μεταφράσεις (η χειρότερη μάλιστα που έχω δει στη ζωή μου κυκλοφόρησε την τρέχουσα δεκαετία, θα μιλήσω για αυτήν κάποια άλλη στιγμή).

 

Όλα αυτά μου ήρθαν στο νου καθώς το πρωί σήμερα κατέβασα από το ράφι να διαβάσω ξανά το 2010 του Κλαρκ, Οδύσσεια δύο. Κάκτος 1983, μετάφραση Χ. Ξενούλη. Σελ. 30: (αναφέρεται στη χαλασμένη κεραία) "... βρισκόταν σε τέλεια καλή κατάσταση". Ούτε καν απλά ελληνικά δηλαδή. Υποθέτω (δεν έχω το πρωτότυπο) προσπαθεί να αποδώσει το "perfectly good condition". Και παρακάτω, σελ. 32: "Αυτό το μυστήριο ήταν για να ανησυχούν άλλοι". Αναφέρεται στον Τσάντρα και πιθανότατα προσπαθεί και πάλι να αποδώσει λέξη προς λέξη κάτι, που καταστρέφεται από αυτό το "ήταν". Μάλλον ήθελε να πει κάτι σαν "Αυτό όμως το μυστήριο απασχολούσε άλλους" ή "ας το έλυναν άλλοι".

 

Τι γνώμη έχετε για τις ελληνικές μεταφράσεις εφ;

Πού νομίζετε ότι οφείλεται το πρόβλημα;

Μπορείτε να αναφέρετε παραδείγματα κακών μεταφράσεων για να τις αποφύγουμε; Αν μάλιστα κάναμε και τους εκδότες να τις μαζέψουν πίσω, τόσο το καλύτερο.

Και---

Μια και αυτό θα είχε πλάκα, μπορείτε να αναφέρετε συγκεκριμένα εδάφια (όπως τα δύο παραπάνω) στα οποία οι μεταφραστές να έχουν σκοτώσει την ελληνική γλώσσα ή αυτό που ήθελε να πει ο συγγραφέας;

[Nienor]

Αυτό είναι ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον και ωραίο θέμα, το οποίο εδώ που το τοποθέτησες με περιορίζει αφάνταστα. Έχω να πω με παραδείγματα και για βιβλία τρόμου και για φαντασίας, όμως εδώ μιλάμε μόνο για εφ και οι γνώσεις μου είναι πολύ περιορισμένες.

 

Πάντως, όλα μου τα χρόνια είμαι από εκείνους τους ανθρώπους που ψάνχουν για καλές μεταφράσεις με το τουφέκι διότι η αγγλική γλώσσα δε μου αρέσει (και τις άλλες τις αγνοώ εντελώς οπότε δε θα μπορούσα να διαβάσω σε αυτές). Έχω περάσει αρκετές ώρες σε μεγάλα βιβλιοπωλεία να συγκρίνω τα αγγλικά κείμενα με δύο διαφορετικά ελληνικά και να προσπαθώ να απομνημονεύσω το όνομα του μεταφραστή (ή του κακού ή του κακού ή και των δύο) ώστε να μπορώ να το αναγνωρίσω όταν δε θα έχω και το αγγλικό για να συγκρίνω.

 

Έχω κατατάξει τις κακές μεταφράσεις στο μυαλό μου σε δύο είδη. Η πρώτη είναι όταν καλές ξένες εκφράσεις αποδίδονται στα ελληνικά με λανθασμένη ελληνική σύνταξη και η δεύτερη όταν προσπαθώντας να γράψουν τη μετάφραση με σωστά ελληνικά χάνουν μέρη από το νόημα του κειμένου. Θεωρώ πως η μετάφραση γενικά είναι μια πολύ δύσκολη δουλειά κι ότι εάν το κείμενο έχει κάτι το ιδιαίτερο (για παράδειγμα αργκώ ή ιδιωματισμό) αυτή γίνεται ακόμα δυσκολότερη. Ένα παραδειγμα που έχω για το πρώτο είδος είναι από τον κάκτο, το 1984 του Όργουελ, σε μετάφραση Ν.Μπαρτη (δεν ξέρω που είναι ο τόνος διότι είναι με κεφαλαία) γιατί μπορώ να φανταστώ τι έλεγε στα αγγλικά και το γύρισαν με λάθος τρόπο στα ελληνικά διαβάζοντας μόνο το ελληνικό κείμενο. Για το δεύτερο δεν έχω κάποιο καλό παράδειγμα εφ.

[trillian]

Oi μεταφράσεις του Κάκτου είναι οι χειρότερες που έχω δει! Ένα μαργαριτάρι που θυμάμαι - νομίζω είναι από την Οδύσσεια 2 αν θυμάμαι καλά - λέει το εξης : "θα συναντηθούμε στις οκτακόσιες ώρες¨. Προφανώς, ακριβης μετάφραση του eight hundred hours . Έχουμε πει φυσικα για την άθλια μετάφραση της Γαλαξιακής αυτοκρατορίας, κυρίως στα ονόματα, αλλά όχι μόνο. Αλλά δεν είναι μόνο η Γαλαξιακή, ό,τι έχω διαβάσει απο Κάκτο έχει άθλιες μεταφράσεις...Και ως ενα βαθμό, θα μπορούσα να το αποδώσω απλά στο ότι πρόκειται για παλιές μεταφράσεις (γιατί η γλώσσα κινείται ως γνωστόν), αλλά πρόκειται για τόσο χάλια που τελικά δεν οφείλεται σ εκεί μόνο. Ίσως απλά τότε δεν τα δινανε καν σε επαγγελματίες μεταφραστες....

[RaspK]

Οι χειρότερες μεταφράσεις, κατ' εμέ, λόγω της ειρωνίας, είναι αυτές που επιτυγχάνουν να μεταφέρουν το νόημα, όχι, όμως, και την όποια αίσθηση. Π.χ. αυτή του Fahrenheit 451 με αφήνει τελείως αδιάφορο, ενώ θυμάμαι πόσο μ' έλκυε το αγγλικό κείμενο!

 

Άθλιες... υπάρχουν πάρα πολλές.

[heiron]

Χα,ναι...το Φαρεναιτ 451 δεν ηταν κακη-κακη μεταφραση.Ηταν σχετικα οκ αλλα το υφος που εβγαζε ηταν...καπως.

 

Του Κακτου δεν μπορω να καταλαβω ακομη πως ηταν ολες τοσο κακες.ΟΚ,φθηνες και προχειρες,αλλα οταν την ιδια περιπου περιοδο οι μετριοτατες εκδοσεις Ωρορα ειχαν πολυ καλες μεταφρασεις,δεν μπορω να δικαιολογησω τον Κακτο.Μαλιστα διαβαζω τωρα ενα βιβλιο του Κακτου("Ο υπερανθρωπος") που μπορει ανετα να παρει το στεμμα της Γαλαξιακης Αυτοκρατοριας ως το πιο κακομεταφρασμενο βιβλιο που εχω διαβασει ως τωρα.Δεν θελω να κατηγορησω τον κυριο Ρικακη για τη δουλεια του.Μπορει οι συνθηκες στις οποιες την εκανε να μην ηταν σωστες.Μπορει να ηταν παιδι τοτε,μπορει να επρεπε να το παραδωσει πολυ πολυ συντομα...Επισης αν τυχον η μεταφραση ειναι κακη,υπαρχουν και οι επιμελητες!

Οι μεταφρασεις των αρχαιων του Κακτου ειναι καπως καλυτερες αν και δεν διαβαζω τα αρχαια απο εκει.

Επισης και καποια πιο καινουργια βιβλια των εκδοσεων αυτων ειναι μια χαρα,να μη νομιζουν οτι σταζουμε χολη γενικως.

 

Καλες μεταφρασεις ειναι πχ του Κυριου του Φωτος-γενικα ο Αιολος ειναι καλος σε αυτον τον τομεα με Μαστακουρη(ο οποιος συμμαζεψε τη μεταφραση και στο Μεσσια του Ντιουν των εκδοσεων space) και σια.

[Darkchilde]

Διαβάζω ελάχιστα σε ελληνική μετάφραση, εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Τα περισσότερα βιβλία SFF στην αρχή τα διάβασα στα ιταλικά. Την πρώτη τριλογία της Γαλαξιακής Αυτοκρατορίας, Τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, Το Έπος της Γαιοθάλασσας και αρκετά άλλα τα πρωτοδιάβασα σε ιταλική μετάφραση!

 

Τα μόνα που έχω διαβάσει σε ελληνική μετάφραση ήταν κάποιο prequel της Γαλαξιακής Αυτοκρατορίας από τον Κάκτο, και αναγκάστηκα να ξαναπάρω το βιβλίο στα Αγγλικά για να μπορέσω να το διαβάσω όπως πρέπει... Το άλλο ήταν το Solaris του Stanislav Lem. Δεν θυμάμαι από ποιόν εκδοτικό οίκο, πάντως όχι από Κάκτο.

 

Για μεταφράσεις αγοράζω μόνο όταν δεν γνωρίζω την γλώσσα, και αρκετές φορές προτιμώ την αγγλική ή ιταλική μετάφραση από την ελληνική.

[THE ANDROID]

Ποιά είναι η γνώμη σας για τις μεταφράσεις των εκδόσεων Anubis ?

Edited December 4, 2006 by THE ANDROID

[sadorinius]

To Lost in Translation (ταινία, καμμία σχέση με εφ, σορρυ) δεν είναι: πράγματα, νοήματα, λέξεις που χάνονται κατά τη μετάφραση (άλλωστε είχε και σχετική σκηνή στο έργο) και δεν αναφέρεται σε ανθρώπους που είναι 'χαμένοι στη μετάφραση'

[trillian]

Για την Ανουμπις γενικά δεν έχω κανένα παράπονο, έχω διαβάσει αρκετά βιβλία απο κει και δε μου έχει χτυπήσει κάτι άσχημο. Μάλιστα, θα έλεγα οτι στον Μάρτιν ιδιαιτερα - που το έχω πιο πρόσφατο - έχουν κάνει πάρα πολύ καλή δουλειά.

Το Σολάρις νομιζω ήταν εκδόσεις Παρσεκ, και απ οσο θυμάμαι είχε καλή μετάφραση. (αν και παει κανα δυο χρόνια νομιζω που το διάβασα)

[EpicLord]

Οντως η μετάφραση της Anubis στα βιβλία του Martin είναι αρκετά καλή.

[Neveryon]

Ότι πολλές ελληνικές μεταφράσεις εφ είναι κακές το ξέρουμε όλοι και έχει πολλές φορές αναφερθεί σε διάφορα μηνύματα...

 

Αγαπητέ nicosal, it's a big can of worms that you've opened over here

 

Οι μεταφράσεις στην Ελλάδα και ιδιαίτερα σε «ειδικούς» τομείς όπως η ΕΦ, είναι πράγματι μια πονεμένη ιστορία. Η αίσθηση που έχω γενικά είναι πως η μεταφρασμένη ΕΦ αποτελεί κάποιου είδους …τιμωρία για όλους εκείνους που δεν μπόρεσαν για τον ένα ή τον άλλο λόγο να μάθουν Αγγλικά στο επίπεδο που απαιτείται για να διαβάζουν τα πρωτότυπα. Και είναι σίγουρα ένας από τους πολλούς λόγους που η ΕΦ έχει τόσο μικρή διάδοση στη χώρα μας.

 

Δε νομίζω ότι χρειάζεται να ψάξουμε πολύ για τις «πηγές της κακοδαιμονίας». Αυτό που λείπει βασικά είναι τα λεφτά. Με τα σημερινά δεδομένα, το να είσαι μεταφραστής απλά-απλά δεν είναι επάγγελμα. Στην καλύτερη περίπτωση είναι χόμπι, αγάπη για το αντικείμενο, μεράκι (όλα αυτά πολύ καλά στοιχεία αλλά δυστυχώς εξαιρετικά βραχύβια) και στη χειρότερη, υποβαθμισμένο πάρεργο.

 

Ας δούμε κάποια «σκληρά» δεδομένα: Ένα τυπικό βιβλίο ΕΦ που έχει γύρω στις 350 σελίδες, θα αποδώσει στον μεταφραστή με τις τρέχουσες τιμές της αγοράς γύρω στα 1300-1500€* μεικτά. Αν αφαιρεθούν φόροι και ασφαλιστικές κρατήσεις (γι’ αυτούς τουλάχιστο που δουλεύουν νόμιμα και όχι «μαύρα»), τα καθαρά λεφτά που θα μείνουν είναι της τάξης των 700-900€. Κι αυτό για δουλειά τουλάχιστο δύο μηνών – αν θέλουμε να έχουμε ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα.

Θα έλεγε κανείς ότι έστω κι αυτά τα 350-450€ το μήνα δεν είναι κι άσχημα, αλλά αυτό θα ίσχυε αν υπήρχε μια συνεχής ροή δουλειάς. Δυστυχώς όμως, είναι ελάχιστοι οι εκδοτικοί οίκοι που έχουν αυτή τη δυνατότητα (ή την πολιτική αν θέλετε), οπότε εκείνο που γίνεται στην πράξη είναι πως μεταφράζεις τρία τέτοια βιβλία τη χρονιά και είσαι κι ευχαριστημένος. Το οποίο σημαίνει, αν κάνουμε τις αναγωγές μας, ότι η συνολική σου δουλειά αποδίδει περίπου …200€ το μήνα. Μιλάμε για αστείες ιστορίες δηλαδή.

 

Και φυσικά, τα ίδια που ισχύουν για τις πληρωμές των μεταφραστών, ισχύουν και για τους διορθωτές και τους επιμελητές. Είναι αξίωμα στο χώρο, ότι για να ζήσεις σαν επιμελητής θα πρέπει να βγάλεις μεγάλη «μάζα» δουλειάς, το οποίο σημαίνει μοιραία ότι αφιερώνεις τον ελάχιστο δυνατό χρόνο στο κάθε βιβλίο που περνάει απ’ τα χέρια σου. Με άλλα λόγια, ένας καλός επιμελητής μπορεί να κάνει μια καλή μετάφραση ακόμα καλύτερη, αλλά δε μπορεί να «επισκευάσει» μια κακή μετάφραση – ακόμα και να το ‘θελε, δεν έχει την πολυτέλεια (χρονικά και οικονομικά) να το κάνει. Οπότε, αφήνει την κακή μετάφραση να περάσει. Το πολύ-πολύ, θα ενημερώσει τους εκδότες. Και εκείνοι, κατά πάσα πιθανότητα, θ’ αδιαφορήσουν.

 

Είναι γνωστό πως πέρα από ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν υπήρξαν ποτέ στο χώρο των εκδόσεων κάποιοι άνθρωποι που να γνωρίζουν πραγματικά το είδος και να ενδιαφέρονται γι’ αυτό. Άνθρωποι που να δουλέψουν με μακροπρόθεσμους στόχους, φροντίζοντας να παρουσιάσουν μια πλήρη σειρά τίτλων, να παρακολουθήσουν τις νέες εξελίξεις όσο και να καλύψουν τη γκάμα των κλασικών έργων που έχουν κυκλοφορήσει στο παρελθόν. Έτσι, είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο ένας εκδότης να βγάζει 2-3 τίτλους και επειδή δεν έγινε πλούσιος απ’ αυτούς μέσα σε μια βδομάδα, να εγκαταλείπει τελείως το είδος και να βγάζει στη συνέχεια βιβλία …μαγείας ή αστρολογίας, ή κάτι τέτοιο. (Και μάλιστα, να τα θεωρεί φυσική συνέχεια για τη γκάμα του, στο στιλ «έτσι κι αλλιώς, παραμύθια είναι όλα τούτα»). Και μετά από τέσσερα-πέντε χρόνια να επανέρχεται και να ξαναβγάζει άλλους δυο τίτλους και ούτω καθεξής. Είναι ευνόητο λοιπόν ότι τέτοιου είδους άνθρωποι ελάχιστα ενδιαφέρονται για την ποιότητα της μετάφρασης που "αγοράζουν" και απλά θα επιδιώξουν να έχουν τη φτηνότερη δυνατή. Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις, δεν έχουν καν τη δυνατότητα να κρίνουν αν αυτό που παίρνουν είναι καλό ή κακό: Δεν το ξέρουν το είδος, δεν τους ενδιαφέρει, δεν τους αφορά.

 

Οφείλω κι εγώ να πω – και όχι για να ευλογήσω τα γένια μου – ότι η Anubis, αν και πάσχει σίγουρα από διάφορες πάγιες παθήσεις του όλου Ελληνικού εκδοτικού κυκλώματος, αποτελεί την πιο αξιόλογη προσπάθεια στο χώρο της φαντασίας (κυρίως) και της επιστημονικής φαντασίας (κατά δεύτερο λόγο) που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια. Κι αυτό γιατί βρέθηκαν εκεί δυο-τρεις άνθρωποι που ξέρουν το είδος, που το αγαπούν και το σέβονται.

 

 

* Ναι, υπάρχουν ένας ή δύο οίκοι που δίνουν κάπως περισσότερα. Αλλά εκεί πάλι, ισχύουν άλλα δεδομένα, με "ημέτερους", με στεγανά κοκ (το τι ακριβώς παίζει σε τέτοιες μεριές, το αφήνω στην εξ' ορισμού γόνιμη φαντασία σας...)

[trillian]

Μη μου τα λέτε αυτά τώρα που αποφάσισα να μπω στο χώρο, θα με αποθαρρύνετε .

Πάντως, όντως, τα παραπάνω ισχύουν. Και είναι κρίμα...Θέλει λίγη αφοσίωση το θέμα. Αλλά δυστυχως, για να γίνει κάτι, πρέπει να βρεθουν άτομα που να έχουν και την αφοσιωση, και τις γνώσεις, και το κεφάλαιο - κι αυτό είναι δύσκολο .

[PiKei]

Στα περισσότερα από όσα αναφέρει ο Neveryon θα συμφωνήσω. Θέλω μόνο να βάλω έναν επιπλέον προβληματισμό. Δυστυχώς ή ευτυχώς η μετάφραση είναι μια διαδικασία δυναμική, που σου επιβάλλει να κάνεις επιλογές. Και σχοινοβατει ανάμεσα σε εξωτερικές (χρόνοι παράδοσης, πλήθος λέξεων, αποφάσεις του εκδότη, κλπ) αλλά και εσωτερικές πιέσεις (γνώση και ταλέντο, συγκεκριμένη διάθεση και φάση της ζωής του μεταφραστή). Κατά την γνώμη μου ο μεταφραστής - όταν δεν είναι απατεώνας, οπότε και δεν μας απασχολεί σ' αυτό το topic - είναι απλώς o "ιδανικός αναγνώστης" του συγγραφέα. Γιατί "σκάβει" και προσπαθεί να βρει τα "πως και τα γιατί" του βιβλίου που μεταφράζει, πιο πολύ από τον απλό αναγνώστη που αντιμετωπίζει το αποτέλεσμα σαν κάτι που "σκανάρει" ή στην καλύτερη περίπτωση διαβάζει τρεις φορές για να αντιληφθεί όλα του τα επίπεδα. Δεν έχω την αίσθηση ότι ένας έντιμος μεταφραστής δεν καταλαβαίνει πως τελικά "αποδίδει" το βιβλίο που θα έπρεπε να "μεταφράσει", λόγω αυτών των επιλογών που είναι υποχρεωμένος να κάνει. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι από το πρωτότυπο, πάντα, θα χρειαστεί κάτι να "ρίξει" στην πορεία της διαδικασίας για να "βοηθήσει" αντίστοιχα κάτι άλλο. Θα είναι αυτό η κατανόηση; Το ύφος; Ο ρυθμός του κειμένου; Η ατμόσφαιρα;

Πάντως κάτι θα είναι, κι ο ίδιος πρέπει να το αποφασίσει και να το πραγματώσει, αφού δεν μπορεί να βάζει παρενθέσεις με τέσσερις ή πέντε λέξεις και πεντακόσιους αστερίσκους στο βιβλίο που τελικά παραδίδει για τύπωμα.

 

Το αν θα το κάνει με το νυστέρι ή με το τσεκούρι, με "έρωτα" ή "άθλιο κρεβάτωμα", είναι το μόνο που διαχωρίζει κατά την γνώμη μου τον καλό απ΄ τον κακό μεταφραστη.

 

Ένα επιπλέον πράγμα που θέλω να επισημάνω είναι πως οι μεταφράσεις "γερνάνε" πιο γρήγορα από τα πρωτότυπα. Νέες λέξεις πολιτογραφούνται κάθε τόσο στην Ελληνική. Και όταν τις συναντάς σήμερα σε ένα βιβλίο του 80 ή του 90, δεν θυμάσαι πως τότε δεν υπήρχαν στην γλώσσα μας κι έτσι ο μεταφραστής έπρεπε να τις "παραφράσει" να τις "γλωσσοποιήσει" ή να τις αποδώσει περιφραστικά.

 

Σε κάθε περίπτωση, το πρωτότυπο είναι το πρωτότυπο. Ότι κι αν κάνει ο-η συγγραφέας εκεί, είναι δικαίωμά του-της. Κι όποιος μπορεί να το διαβάζει, φυσικά και είναι καλύτερα να το διαβάζει στην πρωτότυπη μορφή του. Αλλά η μετάφραση δεν είναι ποτέ μετάφραση, στην καλύτερη στιγμή της μπορεί μόνο να "προσεγγίσει" με τον έντιμο τρόπο του "ιδανικού αναγνώστη" και να "φωτίσει" το κείμενο. Η μετάφραση είναι μια "ανάγνωση" του πρωτοτύπου. Και κατά την γνώμη μου, κάποιες -ελάχιστες- φορές μπορεί να αποδειχθεί καλύτερη απ' αυτό.

 

Πριν πνίξουμε τον τελευταίο μεταφραστή με τα άντερα του τελευταίου εκδότη, πράγμα που θα ήταν ευχής έργο γιατί θα σήμαινε πως δεν τους έχουμε ανάγκη πια, ας μεταφράσουμε χωρίς την πολυτέλεια της εκ των προτέρων αντιπαραβολής, μια τυχαία ήδη μεταφρασμένη σελίδα. Κι ας τις συγκρίνουμε μετά. Κι αν έχουμε συνολικά καλύτερο αποτέλεσμα από αυτόν που την έκανε, τότε ναι, ας διεκδικήσουμε να του "φάμε" την δουλειά.

 

Αυτό θα μπορούσε να κάνει τις μεταφράσεις - αλλά και τις απόψεις μας γι αυτές - σίγουρα καλύτερες.

[trillian]

Λοιπόν, αυτή είναι μια ωραία ιδέα, και μάλιστα μια που θα μπορούσαμε να την εφαρμόσουμε - ως άσκηση ας πούμε μετάφρασης.

Πάντως, έχεις δίκιο στα παραπάνω. Όντως πολλές φορές χρειάζεται απόδοση και όχι μόνο μετάφραση. Να βρεις ποιο στοιχείο είναι αυτό που χαρακτηρίζει το εκάστοτε βιβλίο και να προσπαθήσεις να το αποδώσεις όσο γίνεται καλύτερα.

Πάντα κάτι θα χάνεται στη μετάφραση. Και όντως, η γλώσσα εξελίσσεται, και οι μεταφράσεις μαζί της. Αλλά υπάρχουν και σημεία όπου το βλέπεις ότι δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια για ένα καλό αποτέλεσμα - δηλαδή...Στη Γαλαξιακή αυτοκρατορία αλλάξανε ας πουμε τα ονόματα όλα στα τελευταία δύο βιβλια της σειράς! Ακόμα κι αν ήταν "λάθος" η προηγούμενη απόδοση, το μπέρδεμα που δημιουργήθηκε ήταν χειρότερο. Μουλάρι - Μιουλ, Τρέβιζ - Τρεβάιζι, Θεμέλιο - Ϊδρυμα, Ντανηήλ - Ντάνιελ, Μπάλεη - Μπέλεϋ και άλλα πολλά.

Υποθέτω εκεί έγιναν λάθη από όλους - και απο εκδότες, και απο μεταφραστες και απο επιμελητές. Πάντως, η αλήθεια έιναι ότι οι νεότερες εκδόσεις δεν έχουν τέτοια κραυγαλέα λάθη (όχι ότι δεν πετυχαίνεις μερικά που και που, αλλά δεν είναι ούτε τόσο συχνά, ούτε τόσο κραυγαλέα).

[PiKei]

Το παράδειγμα που αναφέρεις είναι δυστυχώς εκπληκτικά εύστοχο. Προσωπική μου γνώμη είναι πως δεν γίνεται να μεταφράσεις σειρά, χωρίς ενιαία επιμέλεια. Χωρίς - αν είσαι πραγματικά υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσεις πολλούς μεταφραστές - έναν τελικό αποδέκτη επιμελητή που εκ των προτέρων να έχει αποφασίσει πως αποδίδονται τα στοιχεία που διατρέχουν όλην την σειρά και να τα έχει ορίσει από την αρχή ως προαπαιτούμενα σε όλες τις μεταφράσεις. Ο αναγνώστης δεν χρωστάει τίποτα και τελικά μια ενιαία επιμέλεια κοστίζει λιγότερο και στον εκδότη. Είναι καλύτερα να έχεις ενιαία, έστω και λάθος, απόδοση των βασικών πραγμάτων, παρά πολλές και διαφορετικές.

Πολλά πράγματα θα ήταν καλύτερα αν συμφωνούσαμε όλοι στα αυτονόητα. Και ψάχναμε μετά για τα παραπάνω...

[Neveryon]

Το παράδειγμα που αναφέρεις είναι δυστυχώς εκπληκτικά εύστοχο. Προσωπική μου γνώμη είναι πως δεν γίνεται να μεταφράσεις σειρά, χωρίς ενιαία επιμέλεια...

 

Ενιαίο συντονισμό όλων των εμπλεκομένων, θα έλεγα. Για παράδειγμα στην Anubis εκείνο που γίνεται με τις σειρές (Dune, έργα του Martin κοκ) είναι ότι δημιουργείται σταδιακά ένα "γλωσσάρι" με τους ειδικούς όρους και τα ονόματα της σειράς, που περνάνε από τον ένα μεταφραστή στον επόμενο και συμπληρώνονται ανάλογα. Εξυπακούεται ότι υπάρχουν κάποιες συζητήσεις με τους επιμελητές για κάποια ονόματα, όρους, κτλ, αλλά σε γενικές γραμμές, όι μεταφραστές είναι που δημιουργούν τις αποδόσεις των όρων που συναντάνε "καθ' οδόν". Αν δυο βιβλία δουλεύονται παράλληλα, απλά ο ένας μεταφραστής στέλνει στον άλλο κάθε τόσο το ενημερωμένο γλωσσάρι του. Γενικά πάντως, το σύστημα αν και πολύ απλό φαίνεται να δουλεύει μια χαρά μέχρι σήμερα.

 

(Και μια trivial πληροφορία: Το γλωσσάρι του Dune που έχω στα χέρια μου έχει πάνω από 1400 καταχωρήσεις, ενώ το γλωσσάρι του G.R.Martin έχει φτάσει αισίως τις 620!)

[Nihilio]

Ποιά είναι η γνώμη σας για τις μεταφράσεις των εκδόσεων Anubis ?

 

Οι παλιότερες δουλιές τους (κυρίως σε εκδόσεις Forgotten Realms ή Dragonlance) ήταν πολύ κακές και περίγελος για τους αναγνώστες. Ακολουθούσαν την λογική του ελάχιστου κόστους με ότι αυτό συνεπάγεται.

Το Dune που είχα διαβάσει ήταν όμως αρκετά καλή δουλειά (μόνο ένα καραμπινάτο λάθος κατάφερα να βρω) ενώ και στα κόμικ που βγάζουν οι μεταφράσεις είναι ανέλπιστα καλές.

[trillian]

Επίσης, τα βιβλια της Bell - κυρίως του Κινγκ που διαβάζω, αλλά και άλλα - έχουν πολύ καλες μεταφράσεις. Βρίσκεις κι εκεί βέβαια λαθάκια, αλλά αξιοσημείωτα λίγα.

Γενικά, ξεφύγαμε λιγο απο το θέμα, αλλά προσπαθώ να βρω *σύγχρονες* εκδόσεις που να με έχει ενοχλήσει πολύ η μετάφραση και δε μου ρχεται καμία στο νου...Πολλά σημεία εδώ κι εκει, σίγουρα, αλλά όχι τόσο που να "κακοχαρακτηρίσει" έναν ολόκληρο οικο... (ή ένα ολόκληρο βιβλίο). Κι όμως...όλο και κάτι δε θα υπάρχει; :tongue:

[THE ANDROID]

Οι παλιότερες δουλιές τους (κυρίως σε εκδόσεις Forgotten Realms ή Dragonlance) ήταν πολύ κακές και περίγελος για τους αναγνώστες. Ακολουθούσαν την λογική του ελάχιστου κόστους με ότι αυτό συνεπάγεται.

 

 

Όταν λες παλιές για πόσο παλιά μιλάς ακριβώς ? Γιατί και τώρα ακόμα κάποια από τα βιβλία τους ακολουθούν αυτή τη λογική του ελάχιστου κόστους, αλλά και σε άλλους εκδοτικούς οίκους συμβαίνει βέβαια αυτό όχι μόνο στις συγκεκριμένες για τις οποίες γίνεται λόγος. {(Μήπως τελικά ισχύει οτί όσες εκδόσεις βιβλίων διατίθενται σε χάμηλο κόστος εχούν επιμεληθεί λιγότερο καλά απο τους συγγραφείς/εκδότες τους ? Διότι οφείλω να ομολογήσω ότι σαν αναγνώστης το έχω αναρωτηθεί πολλές φορές)}.

Edited December 7, 2006 by THE ANDROID

[Nihilio]

Dark Elf trilogy και Dragonlance legends είναι κάποιοι τίτλοι που μου έρχονται στο μυαλό. Ειδικά το δεύτερο βιβλίο των Legends είναι από τις πιο κακές μεταφράσεις που έχω διαβάσει (ο μεταφραστής του πρώτου και του τρίτου βιβλίου έχει κάνει καλύτερη δουλειά)

[Oberon]

Aυτό που έχω ακούσει και συζητήσει με μεταφραστές τόσο βιβλίων όσο και κόμικς, και το έχω βιώσει κιόλας σαν καθηγητής ξένων γλωσσών είναι πως συχνά στις μεταφράσεις το πρόβλημα δεν είναι πόσο καλά αντιλαμβάνεται και χειρίζεται ο μεταφραστής τη γλώσσα από την οποία μεταφράζει, ούτε ακριβώς και η γνώση του αντικειμένου του προς μετάφραση βιβλίου.

Είναι η γνώση της Ελληνικής γλώσσας και ο χειρισμός της, που είναι κάτι διαφορετικό τελείως, το οποίο συχνά παίρνουμε σαν δεδομένο ενώ δεν θα έπρεπε.

Θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου κριτήριο για να δωθεί σε κάποιον μια μετάφραση να είναι η άνεσή και καλή χρήση του και στις δύο γλώσσες και σαν δεύτερο κριτήριο η σχέση του με το αντικείμενο, το είδος το οποίο καλείται να μεταφράσει. Επίσης η όχι σαφής αντίληψη της διαφοράς και της αναγακιότητας επιλογής ανάμεσα στη "μετάφραση" και την "απόδοση" είναι ένα επιπρόσθετο πρόβλημα.

Σίγουρα πάντως ακόμα και φιλόλογοι κάνουν τραγικά λάθη στη χρήση της ίδιας της Ελληνικής γλώσσας.

Edited December 7, 2006 by Dain

[Pixie]

Επιασα τα DRAGONLANCE CHRONICLES μου από την αρχή (κάνω οικονομία μέχρι τις γιορτές), και δεν μπορώ να πω ότι είναι κάκη μετάφραση. Τελείωσα το πρώτο βιβλίο-ξανά, και το πιο καραμπαμπάμ λάθος που θυμάμαι είναι το "Είστε και οι δυο λάθος" (You are both wrong), αντί του Κάνετε και οι δυο λάθος.

 

Υποθέτω ότι μερικά πράγματα ξεφεύγουν από το μάτι.

[Mort13]

Θα προτιμήσω μια μετάφραση που έχει γραμματικά ή ορθογραφικά λάθη αλλά είναι μέσα στο πνεύμα του βιβλίου από μια "τέλεια" μετάφραση που μπορεί να έχει γίνει ακόμα κι από καθηγητή Πανεπιστημίου αλλά όμως δείχνει ότι δεν κατάλαβε ή δεν τον ενδιαφέρει τι μετέφρασε. Άλλωστε το γραμματικό ή ορθογραφικό λάθος θα το πιάσεις αμέσως. Μπορεί να χτυπάει άσχημα στο μάτι αλλά δεν επηρεάζει την εξέλιξη του διαβάσματος. Ένα διαφορετικό νόημα όμως μπορεί να το πιάσεις πολύ αργά ή και καθολού με αποτέλεσμα να μην δεις όλες τις πλευρές του βιβλίου.

 

Γενικά εκνευρίζομαι πολύ όταν ανακαλύπτω λάθη που δείχνουν ότι ο μεταφραστής δεν "μπήκε" στην ιστορία ως αναγνώστης και απλά μεταφράζει μηχανικά. Πχ, ρωτάει ένας χαρακτήρας έναν άλλο "Did he leave his records?" το οποίο μεταφράζεται "Μήπως άφησε τους δίσκους του;" Εντάξει, να δεχτώ ότι στην πρώτη ανάγνωση ο μεταφραστής πίστεψε ότι εννοούσαν δίσκους βινυλίου. Όταν όμως μετά από 5 παραγράφους μόνο γίνεται εντελώς κατανοητό ότι είπαν records με την έννοια των αρχείων, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί να μην γυρίσει πίσω και να διορθώσει το λάθος του. Αν αυτό το πιάνω εγώ που διαβάζω για πρώτη φορά το βιβλίο και χωρίς να έχω το πρωτότυπο κείμενο μπροστά μου, γιατί δεν το κατάλαβε ο μεταφραστής που το διάβασε 2 και 3 φορές για να κάνει την δουλειά του;

 

Είναι δυνατόν να φωνάζει ο Legolas "A scout!" και να μου το μεταφράζεις "Ένας πρόσκοπος!"; Σιγά μην ήταν και λυκόπουλο... Ταινία με τέρατα, στρατιές και σπαθιά μεταφράζεις, όχι τις περιπέτειες των Μικρών Εξερευνητών...

[RaspK]

Κοίτα, τί να πεις, τότε, στην επική φράση: «Είναι σε μια μορφή του Έλβις, αλλά δεν μπορώ να το διαβάσω...» από το 1ο ή το 2ο trailer της Συντροφιάς του Δαχτυλιδιού, ή το επικό: «Ας φτιάξουμε τοστ.» που λέει γνωστός χαρακτήρας παλιάς σαπουνόπερας σηκώνοντας το ποτήρι σαμπάνιας;

[Neveryon]

Πολλές φορές όμως, ο δύστυχος ο μεταφραστής – που εξ’ ορισμού, δε γίνεται να μεταφράζει πάντα μόνο ότι του αρέσει – έχει ν’ αντιμετωπίσει πρωτότυπα κακογραμμένα, με λάθη, ασάφειες και ανακρίβειες καραμπινάτες. Εκεί τι γίνεται; Έχεις δικαίωμα να διορθώσεις το πρωτότυπο, ή πρέπει να σεβαστείς "το πνεύμα και το γράμμα" του συγγραφέα;

 

Ας πούμε, σ’ ένα βιβλίο του Frank Herbert (το Children of Dune), σε κάποιο σημείο ένας παππούς αναφέρεται ξαφνικά σαν… θείος κι ένας ανιψιός σαν ξάδελφος. Αφού λοιπόν έφαγα ένα ολόκληρο απόγευμα φτιάχνοντας το καταραμένο το γενεαλογικό δέντρο των Κορίνο και πείσθηκα τελικά ότι δεν είχα πάθει εγώ αλτσχάιμερ αλλά ήταν απλά ένα (ακόμα) λάθος του Herbert, αποφάσισα να τ’ αλλάξω. Από τότε, δεν έχει έρθει ο συχωρεμένος ο Frank να μου στοιχειώσει τον ύπνο για την αυθαιρεσία μου, οπότε κατάλαβα πως μάλλον καλό του έκανα Άσε δε που απόφυγα και τα σχόλια κάποιων, του στιλ "μα τι μεταφράσεις είναι αυτές; Δεν καταλάβαινε ο ηλίθιος τι διάβαζε;" Πώς, αμέ; Καταλάβαινε, καταλάβαινε…