Η πολύτιμη τρίτη ματιά της επιμέλειας ή ο στενός κορσές της;

[Μάρβιν ΑΑΠ]

Αν λέγαμε πως η γραφή είναι η πρώτη ματιά που βλέπει το λογοτέχνημα και πως οι έμπιστοι φίλοι ή γνώριμοι είναι η δεύτερη ματιά της ανάγνωσης, που θα πει μια γνώμη προτού εκδοθεί, η επιμέλεια θα ήταν η τρίτη ματιά που μεσολαβεί επαγγελματικά μέχρι την έκδοσή του και το ταξίδι του προς το κοινό. Πώς φαντάζεστε ότι είναι η ματιά αυτή και πώς θα θέλατε να μοιάζει; Μέχρι πού θα δεχόσασταν να παρεμβαίνει στο έργο που μόλις γράψατε ή διαβάσατε;

 

Η απορία είναι ειλικρινής. Προσωπικά μπαλαντζάρω ανάμεσα σε δύο γνώμες: από την μία θα ήθελα οι παρεμβάσεις να περιορίζονται σε ορθογραφικές και τυπογραφικές αβλεψίες, να είναι όσο το δυνατόν λιγότερες, για να κρίνεται όσο το δυνατόν πιο άμεσα τι θέλει να πει ο ποιητής. Από την άλλη πλευρά, γιατί να μη βελτιώνεται το βιβλίο από την καλοπροαίρετη κριτική, προτού φτάσει στα χέρια των αναγνωστών; Και γιατί αυτό να μην εξυπηρετεί ό,τι θέλει να πει ο ποιητής;

 

Θα προσπαθούσα να πιστέψω ότι είναι ζήτημα ορίων. Πώς όμως γίνεται η οριοθέτηση αυτή, που δεν μοιάζει καθόλου με τη χάραξη μιας γεωμετρικής ευθείας;

[Count Baltar]

Αν λέγαμε πως η γραφή είναι η πρώτη ματιά που βλέπει το λογοτέχνημα και πως οι έμπιστοι φίλοι ή γνώριμοι είναι η δεύτερη ματιά της ανάγνωσης, που θα πει μια γνώμη προτού εκδοθεί, η επιμέλεια θα ήταν η τρίτη ματιά που μεσολαβεί επαγγελματικά μέχρι την έκδοσή του και το ταξίδι του προς το κοινό. Πώς φαντάζεστε ότι είναι η ματιά αυτή και πώς θα θέλατε να μοιάζει; Μέχρι πού θα δεχόσασταν να παρεμβαίνει στο έργο που μόλις γράψατε ή διαβάσατε;

 

Η απορία είναι ειλικρινής. Προσωπικά μπαλαντζάρω ανάμεσα σε δύο γνώμες: από την μία θα ήθελα οι παρεμβάσεις να περιορίζονται σε ορθογραφικές και τυπογραφικές αβλεψίες, να είναι όσο το δυνατόν λιγότερες, για να κρίνεται όσο το δυνατόν πιο άμεσα τι θέλει να πει ο ποιητής. Από την άλλη πλευρά, γιατί να μη βελτιώνεται το βιβλίο από την καλοπροαίρετη κριτική, προτού φτάσει στα χέρια των αναγνωστών; Και γιατί αυτό να μην εξυπηρετεί ό,τι θέλει να πει ο ποιητής;

 

Θα προσπαθούσα να πιστέψω ότι είναι ζήτημα ορίων. Πώς όμως γίνεται η οριοθέτηση αυτή, που δεν μοιάζει καθόλου με τη χάραξη μιας γεωμετρικής ευθείας;

 

Πιστεύω ότι αν ο επιμελητής είναι καλοπροαίρετος και όχι στριμμένο άντερο ή κολλημένος, τότε μόνο καλό μπορεί να προκύψει. Δεν είναι μόνο τα ορθογραφικά και τα τυπογραφικά. Πολλές φορές υπάρχουν εννοιολογικά λάθη (να λέει ο συγγραφέας "αεροδιάδρομος" ενώ θέλει να πει "διάδρομος προσγείωσης"), άλλες πάλι αβλεψίες που έχουν να κάνουν με την πλοκή (έχω διαβάσει σε βίβλίο γνωστού Αμερικανού συγγραφέα "he came out of the house and walked east, towards the setting sun" -- και δεν ήταν ΕΦ βιβλίο σε κάναν πλανήτη με 3 και 4 ήλιους, crime novel ήταν!). Τέλος, ο επιμελητής μπορεί πιο εύκολα να κάνει αυτό που δύσκολα θα κάνει ο συγγραφέας: να κόψει κομμάτια που βαραίνουν το βιβλίο, φρενάρουν την πλοκή, χαλάνε το κλίμα, αλλά επειδή είναι "παιδιά" του δημιουργού δύσκολα εκείνος θα τα σκοτώσει.

[DinoHajiyorgi]

Κατ’αρχήν να υπογραμμίσουμε πως μιλάμε για συμβολικές ματιές, έτσι; Όταν θα παραδώσω το έργο μου στον εκδότη και αυτό ως αποδεκτό προχωρήσει στην επαγγελματική επιμέλεια του οίκου, θα έχω περάσει το γραπτό μου ο ίδιος από χίλιες ματιές. Χίλιες ματιές και χίλιες σκέψεις. Γι αυτό και δέχομαι διορθώσεις σε ορθογραφικές και τυπογραφικές αβλεψίες, τσινάω όμως όταν αφορά ονομασίες χαρακτήρων, σειρά σκηνών, χρήση κάποιων λέξεων ή και ζητήματα πλοκής.

 

Στις τελευταίες περιπτώσεις όμως θεωρώ χρήσιμη την επικοινωνία και τον διάλογο ανάμεσα σε επιμελητή και συγγραφέα. Δεν θα επιμένω σε όλες τις ονομασίες το ίδιο π.χ., και αν ο επιμελητής μπερδεύεται σε κάποιο κεφάλαιο ή δεν καταλαβαίνει κάτι σημαντικό στην πλοκή, τότε παίζεται να παλέψω να διορθώσω κάτι που πιθανό να μου είχε διαφύγει. Η οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή πρέπει οπωσδήποτε να προέρχεται από τα ίδια μου τα χέρια. Αυτό θα έλειπε, να το αφήσω στα χέρια ξένων.

 

Όπως το έγραψα και αλλού, σπούδασα κινηματογράφο στην Αμερική, όπου γυρίζαμε τα ταινιάκια με δικά μας έξοδα, ο τελικός λόγος όμως ανήκε πάντα στον θεατή. Ανάλογα με τα σχόλια που ακούγαμε στη τάξη, ξαναμοντάραμε τα έργα μας, αφαιρούσαμε ή μικραίναμε σκηνές ή ξαναγυρνούσαμε από την αρχή κάποιες από αυτές. Ξανά και πάλι μέχρι να μείνουν οι περισσότεροι ικανοποιημένοι.

[dolph]

Από την στιγμή που το γραπτό καταλήγει να είναι ένα εμπορικό προϊόν, τότε ο επιμελητής είναι επιβεβλημένος.

Και η αλήθεια είναι ότι στο μεγαλύτερο ποσοστό μόνο καλό μπορεί να κάνει σε ένα γραπτό.

 

Όσοι δεν θέλουν να "περιποιηθεί" ιδιαίτερα το κείμενό τους ο επιμελητής, ας φροντίσουν να το παραδώσουν όσο γίνεται πιό ολοκληρωμένο :-)

[Nienor]

Εγώ θα ήθελα να τονίσω απλά το εξής: Ο μόνος τόπος όπου η διόρθωση των ορθογραφικών, συντακτικών και τυπογραφικών λαθών ονομάζεται επιμέλεια είναι ο πλανήτης Ελλάδα...

 

Το βιβλίο πριν να φτάσει να εκδοθεί περνάει τουλάχιστον από δύο ανθρώπους. Ο ένας από αυτούς είναι ο διορθωτής, ο οποίος και διορθώνει όλα τα παραπάνω -και νομίζω είναι εκτός συζήτησης το αν είναι απαραίτητος ή όχι, ε?- και ο άλλος είναι ο επιμελητής ο οποίος κανονικά δεν ασχολείται με τίποτα από τα παραπάνω. Άρα, καταλήγω στο ότι η αρχική ερώτηση του τόπικ είναι αν θέλουμε το βιβλίο να περάσει ΚΑΙ επιμέλεια εκτός από διόρθωση ή αν θα θέλαμε να μείνει μόνο στη διόρθωση.

 

Η δική μου απάντηση είναι ότι φυσικά και θέλω να περάσει και επιμέλεια. Όταν ένας οίκος αποφασίζει να σε εκδόσει, ειδικά αν είσαι νέος συγγραφέας, πιστεύω πως οφείλει και να σε προστατέψει -φυσικά προστατεύοντας και τα συμφέροντα του οίκου αφού τελικά συγγραφέας και οίκος θέλουν να διαβαστεί και να πουληθεί το βιβλίο από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώοπους. Αυτό γίνεται με έμπειρους επιμελητές που ασχολούνται με το ρυθμό του έργου σου, με τις τυχόν διαφορές στο ύφος της γραφής και την αναγκαιότητά τους, με την εναλλαγή των κεφαλαίων και άλλα πολλά. Το ότι αυτό το επάγγελμα -πρακτικά- δεν υπάρχει στη χώρα μας, εμένα προσωπικά με λυπεί. Θεωρώ πως είναι απαραίτητο και πως ο συγγραφέας δεν "οφείλει" να έχει δει τα πάντα στο έργο του μόνος του.

[Μάρβιν ΑΑΠ]

Δηλαδή, δεν γράφει κανείς για να διαβαστεί το γινάτι του;

[Nienor]

Δηλαδή, δεν γράφει κανείς για να διαβαστεί το γινάτι του; unsure.gif

Χμμμ??? Όλοι γράφουμε για να διαβαστούν αυτά που γράφουμε. Τι σχέση έχει το ένα με το άλλο?

[Nihilio]

Δηλαδή, δεν γράφει κανείς για να διαβαστεί το γινάτι του;

Είπε κανένας το αντίθετο; Τώρα, αν ο συγγραφέας είναι τόσο σίγουρος για τη μεγαλοφυία του που πιστεύει ότι ένας επιμελητής θα του είναι όχι μόνο περιττός, αλλά ότι και θα αλλιώσει το όραμά του, τα θέλει και τα παθαίνει.

[mman]

Πιστεύω ότι αν ο επιμελητής είναι καλοπροαίρετος και όχι στριμμένο άντερο ή κολλημένος, τότε μόνο καλό μπορεί να προκύψει. Δεν είναι μόνο τα ορθογραφικά και τα τυπογραφικά. Πολλές φορές υπάρχουν εννοιολογικά λάθη (να λέει ο συγγραφέας "αεροδιάδρομος" ενώ θέλει να πει "διάδρομος προσγείωσης"), άλλες πάλι αβλεψίες που έχουν να κάνουν με την πλοκή (έχω διαβάσει σε βίβλίο γνωστού Αμερικανού συγγραφέα "he came out of the house and walked east, towards the setting sun" -- και δεν ήταν ΕΦ βιβλίο σε κάναν πλανήτη με 3 και 4 ήλιους, crime novel ήταν!). Τέλος, ο επιμελητής μπορεί πιο εύκολα να κάνει αυτό που δύσκολα θα κάνει ο συγγραφέας: να κόψει κομμάτια που βαραίνουν το βιβλίο, φρενάρουν την πλοκή, χαλάνε το κλίμα, αλλά επειδή είναι "παιδιά" του δημιουργού δύσκολα εκείνος θα τα σκοτώσει.

Ακριβώς. Επειδή μάλιστα είχα και έχω την τύχη να δέχομαι εξαιρετική επιμέλεια, θέλω ο διορθωτής-επιμελητής να επεμβαίνει πολύ.

Τυπογραφικά, ορθογραφικά, εκφραστικά, εννοιολογικά, ιστορικά, λογικά και πραγματολογικά λάθη, προβλήματα ρυθμού, χαρακτήρων, πλοκής, τα πάντα. Όταν βγαίνουμε απ' το σπίτι μας δεν κοιταζόμαστε μια τελευταία φορά στον καθρέφτη του ασανσέρ; Ε, ο επιμελητής είναι ο τελευταίος μας καθρέφτης πριν το τυπογραφείο και το ραντεβού μας με τον αναγνώστη.

Εννοείται φυσικά ότι, όπως εκείνος δεν κατάπιε αμάσητο όλο το έργο μου έτσι κι εγώ δεν θα κάνω δεκτές όλες τις προτάσεις του.

Αλλά γενικά το γράψιμο, εκτός από όλα τ' άλλα, είναι ένας αγώνας ενάντια στο λάθος. Ο συγγραφέας είναι από τη φύση του γραψίματος καταδικασμένος να έχει συνεχείς μικρές (και καμιά φορά μεγάλες) ήττες. Ένας συνεργάτης που θα σώσει τις πιο πολλές απ' αυτές είναι μια ανεκτίμητη βοήθεια.

[Naroualis]

Ξεκινώ με τη διαπίστωση της Νίενορ ότι στην Ελλάδα ο διορθωτής ονομάζεται λαναθσμένα επιμελητής και δηλώνω ευθύς εξαρχής ότι ο διορθωτής είναι απολύτως απαραίτητος, για να μην πω ότι όλοι κράζουμε μετα βδελυγμίας όσους εκδοτικούς οίκους δεν έχουν καλούς διορθωτές...

 

Φυσικά, το θέμα μας εδώ δεν είναι ο διορθωτής, έτσι; Είναι ο επιμελητής. Από την μεριά μου, είναι δύο τα δεδομένα στο θέμα "επιμελητής":

 

α) πόσο εμπιστεύομαι έναν άνθρωπο να μου πει ότι το κείμενό μου έχει αυτό κι αυτό κι αυτό το λάθος; Πόση παιδεία πρέπει να ξέρω ότι έχει ώστε να πιστέψω ότι οι επεμβάσεις του είναι καίριες και δεν ακολουθούν απλά μια προσωπική του θεώρηση των πραγμάτων καθώς και το προσωπικό του γούστο;

 

β) Πόση παιδεία έχω εγώ ο ίδιος για να δεχτώ ή να μη δεχτώ -γιατί προφανώς αυτή είναι η ουσία της επιμέλειας- τις αλλαγές που εκείνος μου προτείνει;

 

Δηλαδή από τη μία ΘΕΛΩ κάποιος να μου πει ότι ο ήρωάς μου δε μπορεί να κρατάει με το ένα χέρι το ρουμπίνι, με το άλλο χέρι να προφυλάσσεται και με το άλλο χέρι τον πυρσό για να του φωτίζει το δρόμο. Εκτός κι αν είναι Εκατόγχειρας, πάνω στη φούρια μου να στριμώξω την αληθοφάνεια δε δικαιολογούμαι να τον παρουσιάζω με τρία χέρια. Ο επιμελητής θα είναι ο ψύχραιμος και λογικός εκείνος ο άνθρωπος που θα πάρει τον πυρσό από το τρίτο χέρι του ήρωά μου και θα τον βάλει σε ένα μεταλλικό στήριγμα στον τοίχο. Ειδικά στις περιπτώσεις όπως η δική μου, ενός παρορμητικού συγγραφέα που γράφει χωρίς αρχικό πλάνο τις περισσότερες φορές, η επιμέλεια είναι πανάκεια. Τσιμπάει λάθη που στον ενθουσιασμό σου δεν πρόκειται να τα δεις ποτέ.

 

Κι από την ΑΛΛΗ όταν (μιας και το κουβεντιάζαμε πριν λίγο καιρό) επιλέγω συνειδητά να χρησιμοποιώ παύλες στους διαλόγους κι όχι εισαγωγικά, να μην τολμήσει να αγγίξει το κείμενο, διορθώνοντας κάτι που για μένα είναι καταφανής επέμβαση στον τρόπο που επιλέγω να γράφω.

 

Θεωρώ ότι ο συγγραφέας είναι εκείνος που έχει το πάνω χέρι και τον τελευταίο λόγο τόσο στο περιεχόμενο όσο και στην εμφάνιση του κειμένου. Οι προτάσεις ενός επιμελητής ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ να είναι μόνο προτάσεις. Αν κάποιος προσπαθήσει να με αναγκάσει να αλλάξω κάτι από το κείμενό μου, τότε δεν είναι επιμελητής. Είναι δικτάτορας και λογοκριτής. Κι αν ήθελα να υπόκειμαι σε λογοκρισία δε θα έγραφα λογοτεχνία, θα έγραφα αναφορές σε αστυνομικά τμήματα.

 

Η οριοθέτηση που λέει η Μάρβιν έχει άμεση σχέση με το βαθμό της αυτοπεποίθησης και της παιδείας του καθενός από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη. Όταν έχεις την αυτοπεποίθηση ως συγγραφέας να ΞΕΡΕΙΣ τι είναι αυτό που θες να πεις, δε βλέπω τίποτε μεμπτό στην αναζήτηση μιας συμβουλής και στην εφαρμογή της. Αντίστοιχα αν σαν επιμελητής έχει την αυτογνωσία να ξεχωρίζει τι είναι αντικειμενικό λάθος και τι απλά το προσωικό σου γούστο, τότε και πάλι δε θα ενοχληθείς, αν ο συγγραφέας σε αγνοήσει.

 

Χρωστάω τόσα πολλά στους ερασιτέχνες επιμελητές μου, στους beta readers*, που αναρωτιέμαι αν θα με είχατε στην ίδια υπόληψη αν είχατε διαβάσει τις πρώτες γραφές κάοιων από τα κείμενά μου.

 

*Να κι ένα επιχείρημα που προκείπτει από αυτόν τον χαρακτηρισμό. Ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι χρειάζεται beta testers πριν βγει στην αγορά. Ένα βιβλίο δε χρειάζεται beta readers πριν βγει στα ράφια;

[white_unicorn]

Χρωστάω τόσα πολλά στους ερασιτέχνες επιμελητές μου, στους beta readers*, που αναρωτιέμαι αν θα με είχατε στην ίδια υπόληψη αν είχατε διαβάσει τις πρώτες γραφές κάοιων από τα κείμενά μου.

*Να κι ένα επιχείρημα που προκείπτει από αυτόν τον χαρακτηρισμό. Ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι χρειάζεται beta testers πριν βγει στην αγορά. Ένα βιβλίο δε χρειάζεται beta readers πριν βγει στα ράφια;

 

Αν χρειάζεται? φυσικά...

Δεν θα ξεχάσω το 1ο ποστ σε τοπικ μου εδώ... (εντελώς οφφ τοπικ αλλά όποτε το θυμάμαι ευχαριστώ εκείνη την τάση μου να βάλω το 1ο κεφάλαιο εδώ...) μόλις είχα ανεβάσει τον πρόλογο και 1ο κεφάλαιο από τα 'ρόδα' που φυσικά όπου αλλού το είχα δώσει έλεγαν τι ωραίο που είναι.... και μου έρχεται η κριτική του κου DinoHajiyorgi για να με κατεβάσει από εκείνο το ροζ συννεφάκι... (πράγμα που χρειαζόμουν)

 

οπότε, αντικειμενικοί και σοβαροί επιμελητές (ερασιτέχνες ή μη) είναι απαραίτητοι και επιβάλλονται.... (αλήθεια που θα βρω κανεναν από αυτούς? έχω 13 (σχεδόν) κεφάλαια ξαναγραμμένων 'ροδων' για 'επιμέλεια' )

 

By the way to mr DinoHajiyorgi for that 1st critical critic

[month]

Φυσικά και είναι επιβεβλημένη η χρήση τόσο του επιμελητή όσο και του διορθωτή. Όποιος έχει διαβάσει κείμενό μου το ξέρει πάρα πολύ καλά.

 

Ακόμα όμως και σε άτομα που δεν είναι ασύντακτα και ανορθώγραφα, χρειάζεται. Δεν είμαστε θεοί, για μην κάνουμε λάθη. Κάποια πράγματα που έχουμε στο μυαλό μας δεν βγαίνουν το ίδιο κατανοητά και για αυτό που τα διαβάζει... Οπότε ναι θέλουμε κάποιον απο αυτούς του μπαστ*****ς που πετσοκόβουν τα μωρά μας!

 

(Harry Potter and the Deathly Hallows had no editor...)

[Μάρβιν ΑΑΠ]

Πολλές απορίες μου ξεδιάλυναν και σε πολλές σκέψεις με έβαλαν οι απαντήσεις, χωρίς να διαφωνώ. Πώς να διαφωνήσεις με όσα σφαιρικά έγραψε η Narualis ή με ό,τι είπαν ο mman, για παράδειγμα, η Nienor ή ο DinoHajiyorgi;

 

Θα ήθελα όμως να προσθέσω μερικές διευκρινήσεις:

 

Θεώρησα αυτονόητο ότι η διόρθωση είναι από τις πιο απαραίτητες, υπεύθυνες και σημαντικές δουλειές στην παραγωγή ενός βιβλίου.

Επίσης, απ’ όσο ξέρω, η διόρθωση και η επιμέλεια στη λογοτεχνία συνήθως συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο (άλλο η επιστημονική επιμέλεια ή η φιλολογική επιμελημένη έκδοση, που απαιτούν συγκεκριμένη εξειδίκευση και έχουν ολότελα διαφορετικές προϋποθέσεις).

Οπότε, αν δεν έχει συμφωνηθεί εξαρχής ρητά κάτι άλλο (αλλά και τότε μερικές φορές), συνήθως πρόκειται για την ίδια διαδικασία και το ενδιαφέρον ζήτημα είναι η δυναμική που δημιουργείται στο πλαίσιό της. Αν λοιπόν πούμε ότι οι περιπτώσεις όπου διορθώνονται ιδιωματισμοί ή αμφιλεγόμενες γλωσσικές επιλογές είναι είτε ολότελα περιθωριακές είτε ανήκουν στην κατηγορία του «στριμμένου άντερου», που λέει κι ο Count Baltar, κι εφόσον την υποθέτουμε κι αυτήν ολιγομελή, από την όλη διαδικασία το πιο κομβικό ζήτημα είναι αν και κυρίως πώς θα θέλαμε να γίνεται επιμέλεια σε ένα λογοτέχνημα που έχει ήδη κριθεί άξιο για δημοσίευση.

 

Ως προς αυτά λοιπόν, συμφωνώ κι εγώ ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να έχει αντίκρισμα η συγγραφική υπογραφή είναι να ισχύει η διαδρομή συγγραφέας-επιμελητής/τρια-συγγραφέας. Η διαδρομή αυτή, κατά τη γνώμη μου, σημαίνει ακριβώς ότι ο/η συγγραφέας έχει αναλάβει την ευθύνη για προσωπικές απόψεις και προτιμήσεις, ενώ ο/η εκδότης/τρια ανέλαβε το επιχειρηματικό ρίσκο τη στιγμή που πήρε την απόφαση να το εκδόσει το κείμενο.

 

Όμως αρκούν αυτά;

 

Με προβληματίζει κατά βάση το εξής (κι εδώ κολλάει το γινάτι ή ο καημός , αν θέλετε): σε μεγάλο βαθμό η επιμέλεια ως διαδικασία έχει συνήθως το χαρακτηριστικό να μετράει το λογοτέχνημα με το γνώμονα των ήδη αναγνωρισμένων, των δόκιμων κανόνων. Το οικείο είναι εκ των πραγμάτων πιο ευνόητο. Δεν χτυπάει στο μάτι. Και λέγοντας οικείο δεν εννοώ τετριμμένο, βαρετό, κοινότοπο, μπλιαχ ή κάτι τέτοιο. Εννοώ απλά γνωστό, εύκολα αναγνωρίσιμο, κυριολεκτικά ευανάγνωστο ή και καθιερωμένο.

 

Θα ήθελα λοιπόν κατά τη διαδικασία της επιμέλειας να μη δημιουργείται, ασυναίσθητα έστω, μια δυναμική εθελοντικής συμμόρφωσης της γραφής προς το κύρος του δοκιμασμένου, όπου κόβονται τα φτερά στα πετάγματα του νου αντί να δυναμώνουν. Θα ήθελα να μένουν οι πειραματισμοί, όσοι εκφραστικοί τρόποι είναι λίγο πιο περίεργοι, δεν χωρούν εύκολα στους γνωστούς κανόνες, λένε ιστορίες που δυσκολευόμαστε να ακούσουμε ή και να κατανοήσουμε.

 

Δεν πιστεύω ότι ένα κείμενο βελτιώνεται, όσο πιο πολύ διορθώνεται. Υπάρχει ένα όριο, νομίζω, πέρα από το οποίο οι διορθώσεις εκ των πραγμάτων του στερούν τη φρεσκάδα και την αμεσότητά του. Ούτε πιστεύω ότι είναι κανείς απαραίτητα ψώνιο ή πρέπει να είναι ιδιοφυία, όταν δεν θέλει να αλλάξει το κείμενο που έχει ήδη εγκριθεί για δημοσίευση.

 

Όσο για την εμπορικότητα, αν πούμε ότι η έκδοση βιβλίων έχει μια μικρή διαφορά από την μπακαλική, πολύ θα ήθελα να τη γνωρίζω τη σίγουρη τη μαντική που ξέρει εξαρχής τι είναι (πιο) εμπορικό και τι όχι. Όλοι μας έχουμε υπόψη μας περιπτώσεις πολύ πετυχημένων εμπορικά βιβλίων που έφαγαν πολλές φορές πόρτα, από έμπειρους αναγνώστες, προτού βγουν στα βιβλιοπωλεία.

Με δυο λόγια, θέλω να ελπίζω ότι η εκδοτική διαδικασία θα διασφαλίζει το κέντρισμα που δίνει στη σκέψη το ανοίκειο.

 

Αυτά, κι ελπίζω να μη σας κούρασα με το μπίρι-μπίρι.

[DinoHajiyorgi]

Αυτά, κι ελπίζω να μη σας κούρασα με το μπίρι-μπίρι.

 

Γκουχ, κύριε Μάρβιν ΑΑΠ, είναι "μπούρου-μπούρου". "Αυτά, κι ελπίζω να μην σας κούρασα με το μπούρου-μπούρου."

[mman]

Γκουχ, κύριε Μάρβιν ΑΑΠ, είναι "μπούρου-μπούρου". "Αυτά, κι ελπίζω να μην σας κούρασα με το μπούρου-μπούρου."

Ή είμαστε σε topic που αφορά την επιμέλεια ή όχι!

[Μάρβιν ΑΑΠ]

Χμ... Κυρία, παρακαλώ. Κι επίσης, για μένα και για αρκετούς ακόμη που γνωρίζω «μπούρου-μπούρου»=πολυλογία, ενώ «μπίρι-μπίρι»=γκρίνια και τα συναφή. Λοιπόν;

[DinoHajiyorgi]

Χμ... Κυρία, παρακαλώ.

 

Χμμ...Το "Μάρβιν" είναι αρσενικό όνομα. Εκτός κι αν ο χαρακτήρας σας βρίσκεται σε ψυχολογική σύγχιση ταυτότητας φύλου, σας προτείνουμε άμεση αλλαγή του ονόματος του! ... Της! ... Σας!

Edited August 12, 2009 by DinoHajiyorgi

[Μάρβιν ΑΑΠ]

Το Μάρβιν ίσως. Το «Μάρβιν ΑΑΠ» όμως αναφέρεται σε συγκεκριμένο γνωστό χαρακτήρα της εφ, από τους αγαπημένους μου εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Η πραγματικότητα μερικές φορές είναι αλλιώτικη από αυτό που φανταζόμαστε με την πρώτη και με τη δεύτερη και με την τρίτη ματιά. Λυπάμαι που σπαμάρουμε το θέμα τελείως. Μπορούμε να επιστρέψουμε σ’ αυτό; Όσο για τα υπόλοιπα, ας συζητηθούν στη θέση τους, απ’ όποιους έχουν όρεξη για κάτι τέτοιο.

[odesseo]

Το Μάρβιν ίσως. Το «Μάρβιν ΑΑΠ» όμως αναφέρεται σε συγκεκριμένο γνωστό χαρακτήρα της εφ, από τους αγαπημένους μου εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Η πραγματικότητα μερικές φορές είναι αλλιώτικη από αυτό που φανταζόμαστε με την πρώτη και με τη δεύτερη και με την τρίτη ματιά. Λυπάμαι που σπαμάρουμε το θέμα τελείως. Μπορούμε να επιστρέψουμε σ’ αυτό; Όσο για τα υπόλοιπα, ας συζητηθούν στη θέση τους, απ’ όποιους έχουν όρεξη για κάτι τέτοιο.

 

"Σπαμάρουμε το θέμα τελείως"; Μέσα σε τρία posts; Μόνο; Όχι, καλή μου Μάρβιν, το θέμα θέλει μερικά posts ακόμη για να σπαμαριστεί τελείως (γι' αυτό είπα να βοηθήσω προς αυτή την κατεύθυνση). Άλλωστε, με το να μην εξηγείς σε τι παραπέμπει το nick σου, παρά να υπεκφεύγεις με αοριστίες, δίνει τροφή σε αυτό που (ισχυρίζεσαι ότι) θέλεις να αποφύγεις ;)

Στο θέμα μας τώρα: Επιμέλεια: Πολύτιμη ή στενός κορσές; Sci-Fi: Μαλακή ή σκληρή; Διήγημα ή μυθιστόρημα; Sci-Fi ή Fantasy; Κιθαρίστας ή ντράμερ; Όπως βλέπουμε, η θεματική των διλημμάτων είναι ανεξάντλητη. Κι ο καθένας γράφει τις εμπειρίες του, τις απόψεις του, τις προτιμήσεις του, όχι οπωσδήποτε με γνώση του πράγματος -ποιος χρειάζεται γνώση όταν μπορεί να έχει άποψη;- με αποτέλεσμα να δημιουργούνται topics από τα οποία δεν βγαίνει κανένα αποτέλεσμα -μα, δεν είναι αποτέλεσμα να κατατίθενται απόψεις;- παρά μόνο κατατίθενται απόψεις, πολύτιμο τεκμήριο για το μελλοντικό ερευνητή που θα θελήσει να ανασυστήσει το πλαίσιο στο οποίο επικεντρώνονται (και ενίοτε εξαντλούνται) οι συζητήσεις των μελών μιας ομάδας που έχει ως στόχο (εκπεφρασμένο ή όχι) να αναδείξει εναλλακτικές λογοτεχνικές διαδρομές με όχημα τη φαντασία. (Αυτό ήταν για να ξεθυμάνω).

Σχετικά με το εν λόγω topic (επιτέλους!): Ο διορθωτής διορθώνει αυτά που διέφυγαν της προσοχής του συγγραφέα. Αν δεν το κάνει, τότε κάνει άσχημα τη δουλειά του. Και όπως σε κάθε δουλειά, έτσι και σε αυτή υπάρχουν άτομα που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Πώς ο συγγραφέας μπορεί να το αποφύγει αυτό; Με το να διαβάσει πενήντα φορές το κείμενό του πριν το παραδώσει στον εκδότη, ώστε να διορθώσει ο ίδιος παροράματα και ασυνταξίες, αστοχίες (όπως τα τρία χέρια που λέει κι η Narualis) και να απαιτήσει να δει το διορθωμένο πριν να φύγει για το τυπογραφείο. Εάν δεν του δίνεται αυτή η δυνατότητα, πρέπει να απαιτεί να επικοινωνεί με το διορθωτή κατά τη διάρκεια της διόρθωσης. Εάν δεν του δίνεται ούτε αυτή η δυνατότητα, τότε ας κάνει το σταυρό του.

Ο επιμελητής κάνει κι αυτός διορθώσεις, αλλά πιο λεπτές: διορθώνει πράγματα που ανήκουν στη σφαίρα του δι-υποκειμενικού. Ο συγγραφέας είναι ένα υποκείμενο, ο επιμελητής ένα άλλο. Ο συγγραφέας δεν υποχρεούται να γνωρίζει όσα ο επιμελητής. Αλλά ο επιμελητής δεν επιτρέπεται να γνωρίζει τόσα μόνο, όσα ο συγγραφέας. (Οφείλει να) γνωρίζει περισσότερα πράγματα, καθώς (οφείλει να) λαμβάνει υπόψη του περισσότερους παράγοντες σχετικά με το προϊόν (ποιο προϊόν; Εδώ μιλάμε για τα πνευματικά παιδιά μας!) που θα εκδοθεί (α, εντάξει τότε). Και το προϊόν είναι κάτι το οποίο υπήρχε ανέκαθεν εκεί, πολύ προτού αποφασίσω εγώ να γράψω. Υπάρχει ένα τεράστιο κεφάλαιο πριν από μένα, που ο (σωστός) επιμελητής (οφείλει να) κατέχει σε κάποιο βαθμό και που εγώ δεν κατέχω. Αν το κατέχω (μπράβο μου!), τότε αυτό θα φαίνεται στο κείμενό μου - και ο επιμελητής θα το δει και θα το σεβαστεί. Αν δεν το κατέχω, εμπιστεύομαι αυτούς που είναι εκεί για αυτήν τη δουλειά. Και κάνω το σταυρό μου να την κάνουν καλά.

Υπάρχουν συγγραφείς που θέλουν από τους διορθωτές/επιμελητές τους να κάνουν αυτό που δεν μπορούν ή δεν θέλουν ή δεν ξέρουν να κάνουν οι ίδιοι. Υπάρχουν συγγραφείς που δεν θέλουν από τους διορθωτές/επιμελητές τους να κάνουν τίποτε προτού οι τελευταίοι τούς συμβουλευτούν. Το τι θα κάνει τελικά ο διορθωτής/επιμελητής εξαρτάται από αυτό που κρατά στα χέρια του. (Free tip: Φροντίστε να είναι τόσο καλό, ώστε να αντικατοπτρίζει τη στάση σας και να τη δικαιολογεί.)

 

Τέλος του spam! (από μένα τουλάχιστον)

[DinoHajiyorgi]

Πολύ πιθανό να επαναλάβω πράγματα που έχω πει, πρέπει όμως να διευκρινίσω κάτι. Το παρόν σκεπτικό προέκυψε από αλλού, βάζω όμως την άποψη εδώ για να μη σπαμάρω.

 

Όπως έλεγα πρόσφατα και σε έναν φίλο, ένα από τα αγαπημένα μου θέματα ήταν και είναι η Υπατία της Αλεξάνδριας. Συνήθιζα να αγοράζω κάθε βιβλίο σχετικά με εκείνη και μελετούσα τα γεγονότα σχετικά με την πόλη και την εποχή της, με τη φιλοδοξία να γράψω μια μέρα ένα τηλεοπτικό ή κινηματογραφικό σενάριο. Το κυρίως ενδιαφέρον μου ήταν ο άδικος θάνατος της, το έγκλημα και οι εξωφρενικές αιτίες που το δημιούργησαν. Ήξερα όμως, όπως και ξέρω, πως αυτό ήταν ένα σενάριο που δεν θα μπορούσα να το γράψω μόνος μου.

 

Οπωσδήποτε θα είχα ανάγκη από δύο-τρεις σκηνές που αναδείκνυαν το μεγαλείο αυτής της φιλοσόφου. Χρειαζόμουν να τη δείξω να διδάσκει, και να συζητάει με κάποιον φίλο κάποιο φιλοσοφικό θέμα. Δεν έχω όμως μυαλό για κάτι τέτοιο και όλη η έρευνα που θα ήμουν διατεθειμένος να κάνω δεν θα με προετοίμαζε κατάλληλα. Εδώ θα είχα ανάγκη τη συμβολή κάποιου γνώστη της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, και της φιλοσοφίας γενικότερα. Έναν ακαδημαϊκό θα έλεγε κανείς.

 

Προσοχή όμως. Εδώ δεν στήνουμε διάλεξη. Φτιάχνουμε σινεμά. Ούτε να κοιμίσουμε τους θεατές θέλουμε, ούτε να τους κάνουμε να κόβουν τις φλέβες τους. Και το «κάν’το μου αυτό όσο πιο απλό κι εύπεπτο γίνεται» δεν μπορεί να το καταλάβει ο κάθε ακαδημαϊκός (της φιλοσοφίας ή όποιας επιστήμης.) Θα σου λέει «μα, δεν θα αναφέρεις αυτό;! Αυτό είναι θεμελιώδες!» Θυμάστε τα μαθήματα ποίησης που μας έδινε ο Ρόμπιν Γουίλιαμς στον Κύκλο των Χαμένων Ποιητών; Ε, εδώ θα χρειαζόμαστε κάτι παρόμοιο. Να κάνουμε την φιλοσοφία γοητευτική και ελκυστική. Να θέλουμε όλοι να ήμασταν μαθητές της Υπατίας. Ο οποιοσδήποτε θεατής να ταυτιστεί με τη μαγεία της φιλοσοφίας και να νιώσει το σύγκρυο στα γεμάτα φθόνο βλέμματα των αμόρφωτων χριστιανών έξω από τη σχολή.

 

Θέλουμε έναν σούπερ ακαδημαϊκό, ακομπλεξάριστο, που θα μπορεί να κατεβάσει τις πιο θεμελιώδεις αρχές της φιλοσοφίας στο εύπεπτο ποπ μιας τσιχλόφουσκας. Που να καταλαβαίνει το σινεμά. Μαντεύετε βέβαια πως κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολο. Εδώ μιλάμε για άλλη τέχνη.

 

Και για να το φέρω στα δικά μας, εννοείται πως όταν γράφω επιστημονική φαντασία θέλω κάποιον να μου το κοιτάξει και να μου προτείνει διορθώσεις. Πρόσφατα σε κάποιο διήγημα άλλαξα κάποιους μετεωρίτες σε αστεροειδείς –ή αντίστροφα- βάση υποδείξεων ενός φίλου στο φόρουμ. Και πολλούς φίλους εδώ μέσα θα αισθανόμουν άνετα να τους έχω επιμελητές των γραπτών μου. Η συμβολή τους θα μου πρόσθετε σιγουριά. Θα χρειαζόντουσαν όμως πρώτα αρκετές εκρηκτικές ζυμώσεις, να μάθουμε δηλαδή να μιλούμε ο ένας τη γλώσσα του άλλου. Γιατί είπαμε, είναι άλλη τέχνη. Κι εφόσον πρωτίστως με εκνευρίζετε, αυτό σημαίνει πως δεν μιλάτε τη γλώσσα μου.

 

Να ξεκαθαρίσω πως δεν με ενδιαφέρουν καθόλου, μα καθόλου, οι ψυχαναγκαστικές εμμονές του καθενός. «Εμένα δεν μ’αρέσει το μαύρο χρώμα», «εκείνη η φράση αμερικανίζει» (έτσι μιλάμε πια, πώς να το κάνουμε) «γιατί αυτόν τον λένε έτσι» «μακαρονάδα κι όχι σπαγγέτι» και πάει λέγοντας. Θέλω ο επιμελητής μου να μιλάει χολυγουντιανά.

 

«Κοίτα, εδώ έγραψες “νετρόνια”. Καταλαβαίνω γιατί το έγραψες. Ήθελες να βάλεις μια επιστημονικοφανή μπουρδολέξη και σου ήρθαν τα νετρόνια. Δύο όμως θεατές-αναγνώστες σου με επιστημονική κατάρτιση να το δουν αυτό, θα πουν “όπα!” Σου έχω όμως μερικές εναλλακτικές μπουρδολέξεις, που δείχνουν και πολύ πιο cool από τα νετρόνια. Θα τους κάνεις να ψάχνονται.» Αυτό ποιος μπορεί να το πει; Όποιος μου το πει αυτό με έχει κερδίσει σαν επιμελητής. Και όχι, δεν μπορείτε να το κάνετε όλοι.

[Blondbrained]

Εγώ πάντως θα ήθελα έναν επιμελητή σαν τον Ντίνο, κι αναφέρομαι συγκεκριμένα σ'αυτόν, γιατί ήταν το άτομο που επίσης με κατέβασε από το συννεφάκι, και τελικά με ΕΜΑΘΕ πολλά πράγματα μέσα σε δύο ποστ του, άρα με έκανε καλύτερη συγγραφέα, εφόσον αποφασίσω να κάνω πράξη τις συμβουλές του εννοείται.

Τέτοιοι 'επιμελητές' είναι όχι μόνο επιθυμητοί αλλά και απαραίτητοι, και παρόλο που το πάνω χέρι ΘΕΛΩ να το έχω εγώ, και να πάρω εγώ την απόφαση για το αν θ'αλλάξει κάτι ή όχι, προφανώς επειδή κι ο καλύτερος επιμελητής δεν μπορεί να είναι στο κεφάλι του δημιουργού για να ξέρει τι στην ευχή ήθελε να πει με κάτι, δεν είναι κανείς τέλειος για να πω πως όλες οι επιλογές μου είναι σωστές.

 

Θέλω την επιμέλειά σας κε Ντίνο μας

[Solonor]

Ντίνο, εννοείς φυσικά πως θα ήθελες ο επιμελητής να μάθει τη δική σου γλώσσα. Όπως επίσης αναφέρεσαι στις δικές σου ψυχαναγκαστικές εμμονές ενάντια στη κριτική.

Όσο για τις εκρηκτικές ζυμώσεις, αλήθεια ποιος θα ήταν διατεθιμένος να περάσει από μια τέτοια διαδικασία για να σου πει τη γνώμη του για ένα διήγημά σου; Εγώ πάντως όχι!

[DinoHajiyorgi]

Ντίνο, εννοείς φυσικά πως θα ήθελες ο επιμελητής να μάθει τη δική σου γλώσσα. Όπως επίσης αναφέρεσαι στις δικές σου ψυχαναγκαστικές εμμονές ενάντια στη κριτική.

Όσο για τις εκρηκτικές ζυμώσεις, αλήθεια ποιος θα ήταν διατεθιμένος να περάσει από μια τέτοια διαδικασία για να σου πει τη γνώμη του για ένα διήγημά σου; Εγώ πάντως όχι!

 

Ναι, συμφωνώ σε αυτό που λες. (Τις έχω κι εγώ τις εμμονές.)

 

Όσο για το δεύτερο...τις ζυμώσεις αυτές τις έχει περάσει με επιτυχία ο Electroscribe! Μπορεί κάπου να θέλει να με στραγγαλίσει, αλλά εγώ θα του έδινα να μου τσεκάρει κείμενο για ιστορικότητα ή επιστημονική αληθοφάνια.

[Martin Ocelotl]

για το σχόλιο #20

Κοίτα να δεις που μου αρέσει το σκεπτικό σου κύριε Χατζηγιώργη. Δεν πανικοβάλλομαι από την κακοδιαχειρηση των επιστημονικών όρων μιας και κατανοώ την δυσχέρεια της ορθής χρήσης τους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν την αναζητάω... Από την άλλη έχω ακούσει ότι όταν φτιάχνεις μεγάλα οικοδομήματα, χρειάζεσαι πολλά μικρά δομικά στηρίγματα, έτσι που όταν ένα από αυτά αστοχήσει να μην συμπαρασύρει τα πάντα σε κατάρρευση.

 

Αυτό δυστυχώς δεν ισχύει στις επιστήμες, φανταστικές ή όχι.

πχ : 1+1=2+2=5+4=9+3=12+8=20... και οτι άλλο θέλεις να προσθέσεις, να αφαιρέσεις, να πολαπλασιάσεις ή να διαιρέσεις,έστω αν είναι ολόσωστο απο δω και μετά, θα είναι Λάθος. Γιατι το αποτέλεσμα θα ειναι λάθος, γιατι το σκεπτικό που θα υποστηριχτει απο αυτή την πράξη θα είναι λάθος, γιατί το επιχειρηματολόγιο θα είναι λάθος, γιατί όσο και να το παστώσεις με αληθοφάνεια θα είναι λάθος, γιατί ένα λάθος είναι αρκετό να σου χαλάσει τη μέρα και ενίοτε τη δουλειά.

 

Για αν μη τα πολυλογώ, έχω να σου αντιπροτείνω πέντε ή έξη υποκατάστατα του νετρονίου (ανάλογα με το τι θες να κάνεις με δαύτα) και το θεωρητικό υπόβαθρο που θα πιάσει πολλούς φυσικούς στον ύπνο. Έχω πει και αλλού ότι είμαι διατεθειμένος να βοηθήσω όποιον μου το ζητήσει, όποτε μου το ζητήσει, αρκεί να μην είναι ο επόμενος Μπίν Λάντεν.

Edited August 29, 2009 by Martin_D.

[heiron]

Εγώ σου έχω μερικές επιστημονικές μπουρδολέξεις αμα θες.

 

Προσωπικά επειδή δεν γράφω και πολύ και επειδή βαριέμαι να κάνω διάφορα,πόσο μάλλον να διροθώνω κάτι που μου αρέσει όπως είναι είμαι υπέρ της επιμέλειας.Φυσικά ο επιμελητής πρέπει να κάνει σωστή δουλειά,αλλα είναι σα να λέμε μια ομάδα να μη χρειάζεται σκάουτερ,φυσιοθεραπευτές,γυμναστές κτλ επειδή μπορεί πχ ένας σκάουτερ να έχει κάνει βλακείες.Δεν φταίει η ιδιοτητα αλλά το άτομο για οποιοδήποτε λάθος.

Εμένα και οι μικρές διορθωσούλες σε διήγημά μου με χαλάνε αλλά λογικά αμα βγάλω-lol-μυθιστόρημα δεν θα με πειράζουν μερικές διαφορετικές φράσεις εδώ κι εκεί εφόσον αποδίδεται η ιστορία και το ύφος σωστά.

 

Από γνωστούς πετυχημένους συγγραφείς μου έρχονται δυο διαμετρικά αντίθετα παραδείγματα.Ο Μούρκοκ,ειδικά τον καιρό που ξεπετούσε τα βιβλία του σε χρόνο dt,δεν πολυδιόρθωνε ο ίδιος.Τελείωνε,το έδινε στον επιμελητή και του είχε εμπιστοσύνη.Δεν ξαναδιάβαζε καν την τελική έκδοση.Ο Κινγκ από την άλλη από τη στιγμή που έγινε σουπερ μπεστ σέλλινγκ ασκεί βέτο σε σημαντικές αλλαγές από τον επιμελητή.Νομίζω αυτλες είναι 2 ακρέες περιπτώσεις και το καλύτερο είναι μια μέση λύση,η συνεργασία συγγραφέα-επιμελητή όσο είναι αυτό δυνατό.