Λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία

[BladeRunner]

Εδμούντο Δεσνόες - Μνήμες υπανάπτυξης (Memorias del subdesarrollo, 1965)

Πριν δυο μέρες διάβασα το "33 στροφές" του Κανέκ Σάντσες Γκεβάρα και τώρα ξαναπιάνω βιβλίο σχετικά με την Κούβα, αν και αυτό γράφτηκε τη δεκαετία του '60 και έχει να κάνει με τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, με τον μεσήλικα αστό αφηγητή της ιστορίας να μην είναι και στα καλύτερά του, βλέποντας όλες αυτές τις τρομακτικές αλλαγές γύρω του, έχοντας αντικρουόμενα αισθήματα για την Επανάσταση και βλέποντας την οικογένειά του και τους περισσότερους φίλους του να έχουν φύγει από την Κούβα και αυτός να έχει περιπέσει σε μια αδιαφορία, σε έναν υπαρξιακό λήθαργο, με τη λίγη οργή που νιώθει να τον ξυπνάει πού και πού, μέχρι που έρχεται και η Κρίση των Πυραύλων και αρχίζει να νιώθει τον κίνδυνο για την ίδια του την ύπαρξη και να καταλαβαίνει τη θνητότητά του. Ωραίο βιβλιαράκι, εξαιρετικά καλογραμμένο και σε μεγάλο βαθμό ενδιαφέρον, θίγει διάφορα ζητήματα, προσωπικά δεν με συντάραξε κιόλας, πάντως σίγουρα μου άφησε καλές εντυπώσεις. Υ.Γ. Το βιβλίο αυτό αποτελεί τη βάση για μια κατά τα φαινόμενα αριστουργηματική ταινία με τον ίδιο τίτλο, την οποία έχω σκοπό να δω κάποια στιγμή στο κοντινό μέλλον.

8/10

[Spyrex]

Το Λεωφορείο - Εugenia Almeida

Μόλις το τελείωσα ετούτο και γράφω κατευθείαν την κριτική μου γιατί θέλω να τη γράψω όσο είμαι ακόμα τσιτωμένος και εκνευρισμένος. 

Βρισκόμαστε στην Αργεντινή (σύμφωνα με τη δημοφιλέστερη κριτική στο goodreads, είμαστε στη δεκαετία του 1970) σε ένα χωριουδάκι κι ακολουθούμε κυρίως α) μία οικογένεια που αποτελείται από ένα ζευγάρι και την αδερφή του άντρα, ο οποίος είναι και δικηγόρος, β) έναν ξενοδόχο ο οποίος έχει το ξενοδοχείο του απέναντι από τη στάση του λεωφορείου, και γ) έναν νεαρό ο οποίος κάθε μέρα περνάει τη μια μεριά του χωριού για να πάει στην άλλη με το ποδήλατό του.

Από την μία πλευρά του χωριού, ο δικηγόρος είχε γίνει τρομερά δημοφιλής (πλέον έχει μετακομίσει στην από δω μεριά), δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην τον ξέρει και να μην τον σέβεται από την εκεί μεριά. Όμως, όταν περιμένει στη στάση του λεωφορείου με την αδερφή του, ώστε η τελευταία να επιστρέψει στην πόλη της, και το λεωφορείο, το οποίο έρχεται από την εκεί μεριά, δεν σταματάει στη στάση ενώ είχε σηκώσει το χέρι του, ο δικηγόρος δεν δύναται να το πιστέψει. Δεν γίνεται να μην τον έχει αναγνωρίσει ο οδηγός, γιατί είναι γνωστός στην από κει μεριά. Τον αναγνώρισε, και δεν σταμάτησε, αυτό είναι που τον τσαντίζει περισσότερο. Το θέμα όμως είναι ότι αυτό είναι και το μοναδικό σημείο που μου έμεινε από την περιγραφή της οικογένειας αυτής. Δεν ξέρω γιατί υπάρχει φλας μπακ για το πώς γνώρισε τη γυναίκα του ο δικηγόρος, γιατί η αδερφή του δεν θέλει να μένει με τους θείους της και γιατί ο δικηγόρος μισεί την γυναίκα του. Ειδικά στα κεφάλαια που βλέπουμε πόσο και γιατί τη μισεί, είχα τρομερό ενδιαφέρον να δω πώς θα καταλήξει η πλοκή. Αλλά όσο εγώ ήμουν στην τσίτα, η συγγραφέας μειδιούσε γιατί είχε άλλα σχέδια. Δεν εστίασε άλλο στην οικογένεια, αλλά στο πώς το κυνήγι αναρχικών από το δικτατορικό καθεστώς επηρεάζει για τέσσερις ημέρες το μικρό αυτό χωριουδάκι. 

Το γράψιμο είναι μέτριο κατά τη γνώμη μου. Ναι μεν έχει μικρές προτάσεις, αλλά οι περιγραφές και τα σκηνικά με μπέρδεψαν κατά σημεία σε σημείο να πηγαίνει πίσω μερικές αράδες και να ξαναδιαβάζω τα ίδια για να καταλάβω το σκηνικό. 

Αισθάνομαι ότι πρέπει να πω και θετικά, γιατί η γενική εικόνα είναι ότι πέρασα καλά, τρία αστεράκια του έβαλα στο goodreads. Φεύγει γρήγορα, είναι μικρό βιβλίο, και είναι πάντα ενδιαφέρον να μαθαίνεις για πολιτικά καθεστώτα εκτός Ευρώπης και δη του 20ου αιώνα. 

[BladeRunner]

Αλεχάντρο Σάμπρα - Τρόποι να γυρίζεις σπίτι (Formas de volver a casa, 2011)

Τρίτο βιβλίο του Αλεχάντρο Σάμπρα που διαβάζω μετά το πολύ καλό και ιδιαίτερο "Τεστ δεξιοτήτων" που διάβασα τον Μάρτιο του 2018 και το συμπαθητικό αλλά όχι και τόσο του γούστου μου "Μπονσάι" που διάβασα τον Ιανουάριο του 2019, και μπορώ να πω ότι ήταν και αυτό εξαιρετικά καλογραμμένο, ενδιαφέρον και ιδιαίτερο. Ο Σάμπρα στο συγκεκριμένο βιβλίο έχει αυτό το κάτι στη γραφή και τον τρόπο που παρουσιάζει τους χαρακτήρες και την ιστορία του που με τραβάει ολίγον τι, που με βάζει σε σκέψεις, η αλήθεια είναι ότι κατάφερε να με καθηλώσει από την αρχή μέχρι το τέλος με το όλο στιλ αφήγησης, έστω κι αν στο τέλος ένιωσα λίγο ότι κάτι έλειπε, κάτι απροσδιόριστο. Γενικά, μου άφησε καλή αίσθηση σαν βιβλίο, πολύ ευχαρίστως θα διάβαζα και άλλα έργα του.

7.5/10

[Steel Guardian]

Juan Rulfo - Pedro Paramo/Πέδρο Πάραμο (Εκδόσεις Πατάκης)
Νομίζω ότι αυτό το βιβλίο, σε κάποιο βαθμό, με δίχασε. Για να λέμε τα πράγματα όπως είναι, δεν χωράει καμία αμφιβολία για την λογοτεχνική ποιότητα (και ιστορική σημασία του βιβλίου). Είναι πολύ καλογραμμένο, έχει (παρά την μικρή του έκταση) πάρα πολλές δυνατές σκηνές, και ιδέες κτλ. Έχει τρομερή ατμόσφαιρα, πολύ ιδιαίτερη φωνή/ύφος. Γενικά δεν του λείπει κάτι.
Απλά νομίζω ότι δεν το κατάλαβα στον βαθμό που θα ήθελα. Είμαι σίγουρος ότι κάποια πράγματα μου ξεφύγανε/δεν τα αντιλήφθηκα. Κάποια λόγω της κάπως συνειρμικής δομής και γραφής, κάποια λόγω της έλλειψης γνώσεων που έχω γύρω από την ιστορία του Μεξικού.
Ακόμα κι έτσι όμως η ανάγνωση του βιβλίου ήταν απολαυστική και η αξία του αδιαπραγμάτευτη. Πιστεύω ότι θα το ξαναδιαβάσω κάποια στιγμή στο μέλλον και ίσως τότε να μπορέσω να καταλάβω ακόμα περισσότερα απ' όλα όσα έχει να προσφέρει.

[BladeRunner]

Χόρχε Ιμπαργκουενγκόιτια - Οι νεκρές (Las muertas, 1977)

Το "Οι νεκρές", που είναι και το πιο γνωστό βιβλίο του Χόρχε Ιμπαργκουενγκόιτια (μα, τι επίθετο είναι αυτό!), κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες στα ελληνικά, από τις υπέροχες εκδόσεις Carnivora, και επέλεξα αυτό ως πρώτη επαφή με το έργο του συγγραφέα, αν και εδώ και χρόνια έχω στη συλλογή μου τα δυο άλλα του βιβλία που κυκλοφορούν στα ελληνικά ("Δυο εγκλήματα" και "Αυγουστιάτικες καταιγίδες"). Λοιπόν, πρόκειται για ένα καλτ διαμάντι, για ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, που με μοναδικό τρόπο αναδεικνύει τη σαπίλα και τη διαφθορά της Μεξικάνικης κοινωνίας της δεκαετίας του '60. Τρελό, κωμικοτραγικό, κυνικό, καυστικό, προβοκατόρικο, από την αρχή μέχρι το τέλος είναι ένα ταξίδι στην τρέλα και την παράνοια, με τη δομή της ιστορίας να είναι αρκετά μοντέρνα και τη γραφή να είναι χειμαρρώδης και διεισδυτική, με μια κάπως αποστασιοποιημένη ματιά απέναντι στα ανθρώπινα πάθη και τα γραφειοκρατικά λάθη. Ναι, πολύ το απόλαυσα τούτο βιβλίο, δίκαια έχει τη φήμη που έχει, δίκαια είναι πλέον κλασικό στο είδος του. Και υποτίθεται ότι βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, αν και ίσως ο συγγραφέας το πήγε και λίγο πιο μακριά, για να αναδείξει κάποια πράγματα. Μπράβο στις εκδόσεις Carnivora που το έφεραν στην Ελλάδα, με τη μετάφραση να είναι ολοζώντανη και πολύ προσεγμένη.

9/10

[BladeRunner]

Οσβάλντο Σοριάνο - Ποτέ πια βάσανα και λησμονιά (No habrá más penas ni olvido, 1974)

Δεύτερο βιβλίο του Οσβάλντο Σοριάνο που διαβάζω, μετά το συμπαθητικό αλλά και ολίγον τι προβληματικό "Θλιμμένος, τελευταίος και μόνος" που διάβασα τον Απρίλιο του 2020, και μπορώ να πω ότι αυτό το βιβλίο μου άρεσε σαφώς περισσότερο. Ο Σοριάνο θίγει με δεικτικό τρόπο, κατάμαυρο χιούμορ και ανελέητη σάτιρα την πολιτική κατάσταση της Αργεντινής της δεκαετίας του '70 και την όλη παράνοια κατά τη διάρκεια του λεγόμενου Βρώμικου Πολέμου. Είναι μια μικρή νουβέλα με πολλή τρέλα και βία, με καυστικούς διαλόγους και λιτές περιγραφές, που διαβάζεται σε μια καθισιά και καταφέρνει να μεταφέρει το κλίμα της εποχής. Πολύ μου άρεσε μέσα στην τρέλα του, αν και φυσικά το όλο θέμα που άγγιξε ο συγγραφέας μόνο για γέλια δεν είναι. Ωραίο βιβλιαράκι, κρίμα που δεν κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία πια.

8/10

[BladeRunner]

Ντανιέλ Φερέιρα - Ταξίδια μέσα σε μια σταγόνα αίμα (Viaje al interior de una gota de sangre, 2011)

Το βιβλίο μου είχε κινήσει αρκετά την προσοχή όταν κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη πριν τρία χρόνια, αλλά τελικά το άφησα για αργότερα. Για καλό έγινε αυτό, γιατί το βρήκα μισοτιμής πριν λίγες εβδομάδες. Και δεν άργησα να το πιάσω στα χέρια μου, τώρα που αυτές τις μέρες διαβάζω σύντομα μυθιστορήματα από μη Αγγλόφωνους συγγραφείς: Λοιπόν, πολύ δυνατό βιβλίο, τόσο λόγω της ίδιας ιστορίας (ένα δίχως νόημα μακελειό σε ένα μικρό χωριό κοντά στη ζούγκλα της Κολομβίας, κατά τη διάρκεια μιας γιορτής), όσο και λόγω του τρόπου που παρουσιάστηκε αυτή, μέσα από τα μάτια και τις σκέψεις διαφόρων χαρακτήρων, οι ζωές των οποίων συνέκλιναν στο τραγικό γεγονός που συγκλόνισε το χωριό. Έντονη αφήγηση, ασθματική και αγχωτική, με έκανε να διαβάσω το βιβλίο σχεδόν δυνατά, αν μη τι άλλο το έζησα στο φουλ, και στο τέλος ένιωσα ένα κενό, για όλη αυτή την ακατανόητη βία που υπάρχει γύρω μας, για όλες αυτές τις καθημερινές τραγωδίες. Το πέμπτο αστεράκι θα ήταν υπερβολικό (γι' αυτό και δεν του το βάζω), αλλά και μόνο που το σκέφτηκα δείχνει πόσο μου άρεσε τούτο το βιβλίο. Αξίζει μια ανάγνωση.

8.5/10

[Steel Guardian]

Mariana Enriquez - Los Peligros de Fumar en la Cama/The Dangers of Smoking in Bed/Οι Κίνδυνοι του να Καπνίζεις στο Κρεβάτι (Εκδόσεις Πατάκης)

Για την συλλογή Όσα Χάσαμε στις Φλόγες της Enriquez είχα γράψει τα εξίς:

Quote

Μια πολύ δυνατή συλλογή διηγημάτων. Οι διάφορες ιστορίες ακροβατούν μεταξύ μαγικού ρεαλισμού, κανονικού ρεαλισμού και τρόμου. Όλες όμως είναι από λίγο (σπανίως) έως πολύ (συνήθως) μακάβριες ή/και νοσηρές. Είναι όλες σχετικά σύντομες και έχουν κάπως ανοικτό τέλος, που αφήνει πολλά πράγματα μετέωρα ή στη φαντασία του αναγνώστη. Αν και πολλές φορές είναι αρκετά εύκολο να υποθέσει κανείς τι θα συμβεί παρακάτω ή τι είναι αυτό που η Enriquez δεν λέει, αλλά υπονοεί.
Η γραφή της είναι πάρα πολύ καλή, σε όλες της ιστορίες. Είναι σχετικά απλή, αλλά έχει μια πολύ καλή ροή και δεν λείπουν και οι ωραίες, σύντομες, μα τρομερά αποτελεσματικές περιγραφές τόσο του χώρου, όσο και διάφορων καταστάσεων.
Κάτι που, συνήθως, συμβαίνει με τις συλλογές διηγημάτων είναι ότι υπάρχουν ιστορίες που ξεχωρίζουν αρκετά από τις υπόλοιπες, τόσο με θετικό όσο και με αρνητικό τρόπο. Εδώ νομίζω ότι αυτό δεν συμβαίνει. Είναι όλες σε πολύ κοντινό επίπεδο και με αρκετά όμοιο ύφος/στυλ, με αρκετές όμως διαφοροποιήσεις ώστε να μην νιώσω ούτε στιγμή ότι η συγγραφέας επαναλαμβάνεται ή ότι διαβάζω συνέχεια τα ίδια και τα ίδια. Ίσα, ίσα θα έλεγα ότι για μια τόσο συμπαγή, από πλευράς ύφους, συλλογή διακρίνεται από αρκετή ποικιλία.
Άξιο αναφοράς, κατά τη γνώμη μου, είναι και το γεγονός ότι σε κάθε ιστορία η Enriquez κατάφερνε να με μπάσει στο κλίμα σε τρομερά σύντομο διάστημα. Λίγες μόνο προτάσεις (άντε το πολύ λίγες παράγραφοι σε κάποιες από τις ιστορίες) και ήμουν παραδομένος για τα καλά στη δύναμη της εκάστοτε ιστορίας.
Προτείνεται με κλειστά μάτια, σε όσους έχουν γερό στομάχι.

Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και για αυτή τη συλλογή. Είναι πάνω-κάτω στο ίδιο εξαιρετικό επίπεδο και δεν μπορούσα να σταματήσω να τη διαβάζω.
Σίγουρα θα διαβάσω και το μυθιστόρημα της Enriquez, Our Share of Night, σχετικά σύντομα (και ίσως ξαναδιαβάσω και την προηγούμενη συλλογή) και ελπίζω σύντομα και σε μετάφραση και υπόλοιπων έργων της.
 

[BladeRunner]

Ματέο Γκαρσία Ελισόντο - Ραντεβού με τη λαίδη (Una cita con la Lady, 2019)

Πρώτη και μοναδική μέχρι στιγμής συγγραφική προσπάθεια του Μεξικανού Ματέο Γκαρσία Ελισόντο, πρόκειται για ένα αρκετά σκοτεινό και σκληρό μυθιστόρημα που με ιδιαίτερο τρόπο αγγίζει το θέμα των ναρκωτικών και του εθισμού σε αυτά, που έχει καταστρέψει αναρίθμητους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ο ναρκομανής πρωταγωνιστής ταξιδεύει στο Σαποτάλ, με μοναδικό σκοπό να πεθάνει, παίρνοντας για τελευταία φορά μια δόση που θα τον οδηγήσει στην ανυπαρξία. Μέχρι τότε όμως, θα έρθει αντιμέτωπος με παράξενα πρόσωπα, με φαντάσματα νεκρών φίλων του (που όλοι λίγο-πολύ πέθαναν από τα ναρκωτικά), με αναμνήσεις από τη ζωή στη μεγάλη πόλη, και ούτω καθεξής. Όχι και τόσο ευχάριστο βιβλίο -η αλήθεια είναι-, αλλά διαβάζεται εύκολα χάρη στη γραφή, που είναι αρκετά λιτή και χωρίς φτιασίδια και ταυτόχρονα καθηλωτική και με τον τρόπο της υπνωτιστική. Δυνατό βιβλίο, στα όρια του τρόμου, με σκοτεινή ατμόσφαιρα και με μια κλειστοφοβική αίσθηση από την αρχή μέχρι το τέλος.

8/10

[Spyrex]

Ραγισμένοι - Alaide Ventura Medina

Αφηγήσεις ιστοριών από την παιδική ηλικία ενός κοριτσιού, που τις αναπολεί αντικρίζοντας φωτογραφίες-ενθύμια που έχει κρατήσει ο αδερφός της. Κάθε φωτογραφία και διαφορετικές αναμνήσεις. Αναμνήσεις ενός βίαιου πατέρα. Θα μπορούσε να είναι αυτοβιογραφικό, είναι τόσο «ζωντανή» η αναπαράσταση των αναμνήσεων, δεν ξέρω όμως αν είναι όντως. Το βιβλίο φεύγει πολύ γρήγορα, λόγω των πολλών μικρών κεφαλαίων και του λιτού γραψίματος της συγγραφέας. Μου άρεσε πολύ. Ευχαριστούμε και τις εκδόσεις Carnivora που μας προσφέρει τέτοια διαμαντάκια.

[Steel Guardian]

Mariana Enriquez - Nuestra Parte de Noche/Our Share of Night/Η Δική μας Πλευρά της Νύχτας (Εκδόσεις Πατάκης)
Εδώ έχουμε, προφανώς, πάρα πολλές διαφορές σε σχέση με τις (εξαιρετικές) συλλογές διηγημάτων της Enriquez, μιας και αυτό είναι ένα ογκωδέστατο, περίπλοκο και, κακά τα ψέματα, πολύ αργόσυρτο μυθιστόρημα. Παρά τις διαφορές αυτές όμως, το ύφος της Enriquez δεν έχει αλλοιωθεί και το ίδιο ισχύει και για την ποιότητα της δουλειάς της.
Μια ακόμα σημαντική αλλαγή είναι πως εδώ ο τρόμος είναι λιγότερο υπαινικτικός/πλάγιος ή στα πλαίσια του μαγικού ρεαλισμού (με μια σκοτεινή και νοσηρή απόχρωση), αλλά από πολύ νωρίς φανερός, ξεκάθαρος και υπερφυσικός. Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να θεωρήσει κανείς ότι το βιβλίο είναι γεμάτο "τρομοσκηνές" και αντίστοιχες συγκινήσεις. Είναι μια αργή, κατακερματισμένη, ιστορία, σχετικά με μία οικογένεια, την Αργεντινή τα χρόνια της δικτατορίας και λίγο μετά από αυτή, με έντονο πολιτικό χαρακτήρα, στοιχεία ιστορίας ενηλικίωσης, προβληματισμούς σχετικά με τη διαχείριση ψυχικών τραυμάτων που προκαλούνται από και προς αγαπημένα πρόσωπα και "κληρονομούνται" από το ένα στο άλλο, καθώς και μια ιστορία για σκοτεινούς θεούς, μια μυστικιστική σέχτα και τις φρικαλεότητες αυτής. Όλα αυτά δεμένα με οργανικό τρόπο, που όμως δεν είναι πάντα ξεκάθαρος από την αρχή, καθώς πολλές η ιστορία ξεδιπλώνεται και παρέχει πληροφορίες στον αναγνώστη σταδιακά, αποκαλύπτοντας αργά-αργά την πλήρη εικόνα και το πως όλα αυτά (και άλλα τόσα) συνδέονται μεταξύ τους.
Η αλήθεια είναι ότι το βιβλίο σε κάποια σημεία παραείναι αργό και πιθανότατα θα μπορούσε να είναι και κάπως πιο σύντομο. Έχει κάποια θεματάκια με τον ρυθμός του ίσως. Χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά όμως, είναι αρκετά πιθανό ότι θα έχανε μέρος από τη μεγάλη και ευρεία κλίμακα της ιστορίας, που βοηθάει να ασχοληθεί με τα πολλά και ποικίλα θέματα που θέλει και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς της.
Γενικά είναι ένα βιβλίο που, αν και με κούρασε κάποιες φορές, αξίζει 100% τον κόπο να ασχοληθεί κανείς μαζί του και πιστεύω ότι θα ανταμείψει τόσο αυτούς που έχουν γνωρίσει και εκτιμήσει την Enriquez από τα διηγήματά της, όσο και κόσμο που θα την γνωρίσει πρώτη φορά από αυτό το έργο.
Η Enriquez σίγουρα συγκαταλέγεται πλέον στους αγαπημένους μου και, ελπίζω ότι θα έχουμε (σύντομα) μεταφράσεις και εκδώσεις τόσο της καινούργιας της συλλογής, A Sunny Place for Shade People, όσο και παλιότερων έργω της.