Το Goeben και το Breslau

[Kafka]

Σχόλια: Το σύντομο αυτό διήγημα δημοσιεύθηκε πριν απο λίγο καιρό στη σελίδα του Eyelands, της οποίας είμαι συνεργάτης. Το θέμα του δεν είναι ιστορικό, αν και ο τίτλος του, και κάποια επιφανειακά σημεία, παραπέμπουν στα δύο γερμανικά πολεμικά πλοία Goeben και Breslau, που παραχωρήθηκαν στην αρχή του 1ου Παγκοσμίου πολέμου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ελπίζω να κάνει θετική εντύπωση, και θα περιμένω τα σχόλια σας αν υπάρχει διάθεση για κριτική...

 

Το Goeben και το Breslau

 

Αρχικά δε μπορούσα να καταλάβω τίποτα. Ο άγγλος φοιτητής- σπούδαζε ιστορικός- με κοιτούσε με ένα αφάνταστα θλιμμένο βλέμμα, και επαναλάμβανε πότε ποτέ, με σβησμένη φωνή, οτι «το Goeben και το Breslau πέρασαν τα Δαρδανέλλια». Δίχως τον αναμφίλεκτο τοπικό προσδιορισμό θα είχα τους λόγους μου να εικάσω οτι αναφερόταν σε κάτι άλλο, όμως τώρα φαινόταν, όσο παράδοξο και αν ήταν, οτι είχε θυμηθεί την παλιά ιστορία των δύο γερμανικών πολεμικών πλοίων, που, έχοντας προμηθευτεί με διφορούμενο ευεργέτη άνθρακα για να ταξιδέψουν ως την Κωνσταντινούπολη, τελικά επέδρασαν καθοριστικά στην διακήρυξη του πολέμου απο την πλευρά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Τριπλή Συμμαχία.

Ναι, όμως τώρα δε βρισκόμασταν στις παρυφές ενός τιτάνιου αγώνα, του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Επίσης δεν ήμασταν σε καμιά περίπτωση στη δική μου χώρα, που σε κάποιο μικρό νησί της ανθρακώθηκαν τα δύο πλοία. Αντίθετα βρισκόμασταν στην Αγγλική κομητεία του Έσσεξ, σε ένα διάδρομο μιας απο τις εστίες του φερώνυμου πανεπιστημίου. Τί συνάφεια μπορούσε να έχει η σαφέστατα τραγικά καταλυτική, αλλά τόσο απόμακρη, ιστορία του Goeben και του Breslau σε μια εκπληκτικά μεγάλη απόσταση- χωρική όσο και χρονική- απο τη μεσόγειο και εκείνα τα παλιά γεγονότα;

Δεν είχα βέβαια εκείνη την ώρα τη δυνατότητα, όπως αυτή τη στιγμή που καταγράφω τί συνέβη το περασμένο πλέον εκείνο βράδυ, να ανατρέξω σε κάποιο ιστορικό όπου εκτενώς θα περιγραφόταν ολόκληρη η παλιά ιστορία. Απο την άλλη δεν είχα ακόμα προβλέψει τί θα γινόταν να ίσχυε στο μέσα δωμάτιο της εστίας. Απασχολημένος με ένα κείμενο για το συμβολισμό, γραμμένο με τις εντολές ενός καθηγητή μου στο μάθημα της λογοτεχνίας, το μυαλό μου περιφερόταν σε εντελώς διαφορετικά μονοπάτια. Όμως αναμφίβολο ήταν πως είχα μπροστά μου έναν άνθρωπο, έναν συνομήλικό μου, που συμπεριφερόταν σα να ήταν χαμένος, κοιτούσε έτοιμος να δακρύσει, πηγαινοερχόταν ανάμεσα στην άκρη του διαδρόμου όπου στεκόμουν εγώ, και την πόρτα του στο βάθος του, και συνέχιζε κατά καιρούς να αναφέρεται στα δύο πολεμικά πλοία με την άτεγκτη φράση του.

Αρχικά αναρωτήθηκα αν υπήρχε εδώ κάποια μυστική, εξεζητημένα μεταφορική αναφορά σε έναν παχύ γερμανό που γνώριζα οτι ζούσε επίσης σε εκείνη την εστία. Η ίδια η απαράμιλλη στη συντομία όσο και την αινιγματικότητά της δήλωση του άγγλου δεν καθόριζε όμως κάποιο περιθώριο για να γίνεται η αναφορά αληθινά σε εκείνον. Ο άγγλος είχε εχθρικές σχέσεις με το γερμανό, αποδιδόμενες ίσως εν μέρει στις σπουδές του, και κατά τα άλλα και σε ένα αληθινό παρελθόν δυσκολιών στη συγκατοίκηση τους σε εκείνο το χώρο. Ο γερμανός ήταν ένας ψηλός άνθρωπος, επίσης παχύς, με ένα τραχύ ξανθό γένι και μυτερό μουστάκι. Το αντικείμενο των σπουδών του δε το έμαθα ποτέ.

Το Goeben και το Breslau πέρασαν τα Δαρδανέλλια, ήχησε και πάλι η φράση μετά απο μια μικρή ανάπαυλα. Ήταν αλήθεια πως απο το δωμάτιο του άγγλου ακουγόταν κάποιος αμφίσημος ήχος. Όμως αυτό που συλλογίστηκα στη συνέχεια, παραμένοντας μπροστά απο την πόρτα της εστίας, ήταν οτι εκείνο το βράδυ δεν ήθελα να διαπιστώσω καθόλου τί συνέβαινε σε αυτό το μέρος. Είχα γνωρίσει κάποια κοπέλα με μελαμψό δέρμα σε ένα μάθημα και θα βρισκόμουν μαζί της αν δεν είχα κατά κακή μου έμπνευση περάσει απο την εστία του Άγγλου για να του περηφανευθώ για αυτή μου την επιτυχία. Δεν ήμασταν ακριβώς φίλοι. Ήταν ένας ευσυγκίνητος, εξαιρετικά αδύνατος, νέος, που ακόμα και άλλες φορές έπαιρνε ένα ύφος όχι πολύ διαφορετικό απο εκείνο που έβλεπα τώρα, μόνο που τότε ήταν πρόσκαιρο, ή έστω ήταν εύλογο πως ήταν πρόσκαιρο αφού κάτι τον είχε ενοχλήσει- αναίτια τις περισσότερες φορές κατά τη γνώμη μου- στην εξωτερική πραγματικότητα. Ποτέ όμως άλλοτε δεν είχε βρεθεί μπροστά μου με ένα τέτοιο θεατρινισμό όπως τούτο το βράδυ.

Είναι αλήθεια οτι προσπάθησα αρκετές φορές να ψελλίσω μια δικαιολογία και να απομακρυνθώ απο την εστία. Ο άγγλος πάντα επέστρεφε με τη γνώριμη φράση του, κοιτώντας με όλο και πιο παραπονεμένα. Τελικά αποδέχτηκα πως δε θα ηρεμούσε αν δεν τον ακολουθούσα ως την πόρτα του. Τί θα γινόταν να με περιμένει εκεί; Ίσως ο γερμανός φοιτητής. Είχα πειστεί πλέον οτι αυτός υπονοούταν με την λιτή αναφορά στα δύο πολεμικά πλοία της Kriegsmarine.

Περπατώντας στο διάδρομο, απομακρυνόμενος απο την πόρτα που έδιωχνε απο όλα αυτά, είχα ένα κακόβουλο χαμόγελο συλλογιζόμενος την ασθένεια του Άγγλου. Ανοίγοντας την πόρτα αντίκρισα μια μαύρη ταπετσαρία που δεν υπήρχε εκεί όταν είχα ξαναεπισκεφτεί. Συνέβη εκείνη την ώρα, ίσως με τον αέρα που μπήκε στο δωμάτιο απο το άνοιγμα της θύρας, να ξεκολλήσει ένα κομμάτι της και να πέσει στο πάτωμα. Μόνο τότε αντιλήφθηκα οτι αυτό δεν ήταν ένα μαύρο χρώμα, αλλά κάτι απανθρακωμένο. Θυμήθηκα ξαφνικά την ανθράκωση των πλοίων στο ελληνικό νησί, και μια σπίθα πέρασε απο το μυαλό μου.

 

Τα πλοία είχαν ανθρακωθεί στο ελληνικό νησί, ενώ εδώ κάτι είχε απανθρακωθεί σε ένα δωμάτιο. Όμως το δωμάτιο ανήκε σε έναν άγγλο, εκτός βέβαια αν αυτός δεν υπήρχε ποτέ. Ποιός ήταν; Ποιός ήμουν εγώ, γιατί είχα φτάσει σε εκείνο το μέρος αυτό το βράδυ, όταν όλα θα καθιστούσαν αναμφίβολα πιο εύλογη την παρουσία μου στη δική μου εστία; Μήπως ήμουν σε εκείνη όμως; Το δωμάτιο ήταν το νησί μου σε αυτό το νύχτωμα, και εκεί είχε απανθρακωθεί κάποιος. Όμως αν είχαν απανθρακωθεί στο ελληνικό νησί τότε ποτέ δε θα έφταναν στην Κωνσταντινούπολη τα Goeben και Breslau…

Γυρνώντας προς την πλευρά του διαδρόμου αντίκρισα εκεί έναν άλλο άγγλο, ψηλό, με μουστάκι, που με κοίταξε θυμωμένα. Μου ζήτησε να τον ακολουθήσω, και το αποδέχτηκα, ρίχνοντας ολόγυρα ένα βλέμμα αφάνταστα λυπημένο. Πίσω του πρόβαλαν σιγά σιγά, σειρές τα κεφάλια άλλων ανθρώπων που φαίνεται οτι μόλις τώρα είχαν κατακλύσει το διάδρομο.

[Mors Planch]

Μικρή παρατήρηση. Kriegsmarine ήταν το Γερμανικό Ναυτικό επί Χίτλερ. Το 1914 ήταν Kaiserliche Marine ενώ οι Αυστριακοί αποκαλούσαν το δικό τους ναυτικό kriegsmarine (kaiserliche und konigliche kriegsmarine για να μαστε ακριβείς...)

[Kafka]

Πολύ χρήσιμο το σχόλιο σου, ευχαριστώ. Απο την άλλη σκέφτηκα (αν και σίγουρα δεν ήταν η πρόθεσή μου αυτή) πως ο αφηγητής έτσι κι αλλιώς έχει κάποιο πρόβλημα, και έτσι και η αντικατάσταση του σωστού Kaiserliche marine με το αναχρονιστικό Kriegsmarine μπορεί να παίξει το ρόλο της στο γενικότερο συμβολισμό.

 

Όμως όπως και να έχει σε ευχαριστώ για την υπόδειξη

[Oceanborn]

Kafka, δεν μπορώ να πω ότι με ενθουσίασε. Ήταν καλογραμμένο αλλά το δεύτερο μέρος που ουσιαστικά ήταν και το δυνατό κομμάτι του κειμένου νομίζω το αδίκησες λίγο από άποψη έκτασης. Αυτό που νιώθω εγώ είναι ότι μας γεμίζεις με πληροφορίες οι οποίες δεν οδηγούν πουθενά. Ήθελα να δω περισσότερη ατμόσφαιρα τρόμου... Καλή συνέχεια.

[Kafka]

Δεν έχεις άδικο. Γι αυτό και δε το έστειλα σε κάποιο έντυπο, όντως το δεύτερο μέρος μειονεκτεί.