J.R.R. Tolkien -- Υπερκτιμημένος ή μη;

[Βάρδος]

Αυτό που λέει ο τίτλος. Και πάλι, μόνο τεκμηριωμένες απόψεις και κρίσεις, παρακαλώ. Όχι, μου αρέσει, έχει φοβερό ανεπανάλειπτο ύφος, κάνει απίστευτη ατμόσφαιρα. Εξερευνήστε πιο βαθιά. Τι είναι χαλιά και γιατί; Τι είναι υπέροχο και γιατί;

[The Blackcloak]

Το επάγγελμα ενός ανθρώπου φαίνεται μέσα στο έργο του. Για πράδειγμα στον Τόλκιν είναι χαρακτηριστική η πλούσια γλώσσα, με αρχαϊκές λέξεις, οι πολλές και γλαφυρές περιγραφές, το ηθικοπλαστικό ύφος, η ιστορικές αναφορές...

Ο τύπος είναι καλός στη δουλειά του γι αυτό η γλώσσα δε χρησιμοποιείται λάθος ούτε βεβιασμένα, ενώ το ύφος στο Σιλμαρίλλιον είναι προφητικό - ιστορικό (όπως θα ήταν η παράδοση ενός λαού της αρχαιότητας - μεσαίωνα που καταγράφηκε και σώθηκε μέχρι τις μέρες μας).

Επίσης έχει γνώσεις μυθολογίας κι έτσι οι φιγούρες που παρουσιάζει είναι πιο κοντά στα αρχέτυπά τους από αυτές των περισσότερων συγγραφέων. Τα ονόματα είναι ίσως ο άσσος στο μανίκι του. Λίγοι συγγραφείς χρησιμοποιούν τόσο εύηχα ή ταιριαστά.

Από την άλλη το έργο του πάσχει σε δύο σημεία :

1)Είναι υπερβολικά αναλυτικός σε θέματα που δεν αφορούν τη δράση γι αυτό σε όσους βαριούνται αυτές τις λεπτομέρειες, όπως και τα μεγάλα-δύσκολα ονόματα, μπορεί να γίνει έως και ανυπόφορος.Οι μάχες του αν και μεγάλες δε παρουσιάζονται πολύ λεπτομερώς.

2) Οι χαρακτήρες και οι αντιπαλοί τους μοιάζουν πραγματικά βγαλμένοι από τη μυθολογία ή τα παραμύθια του Μεσαίωνα. Δηλ. η νοοτροπία τους τις περισσότερες φορές έχει λίγη ή και καθόλου απήχηση στο σύγχρονο άνθρωπο, αφού οι σχέσεις μεταξύ τους βασίζονται σε δεσμούς αίματος, στην φεουδαρχική ιεραρχία κι ιδεώδη, δε χρησιμοποιούν συχνά την κοινή λογική, μοιάζουν αφελείς... Επιπλέον ακόμα και όντα όπως οι αρκούδες ή οι αετοί και τα δέντρα παίζουν ρόλο στις ιστορίες όμοιο με αυτό που διαδραματίζουν σε αρχαίες- μεσαιωνικές παραδόσεις (με το σκεπτικό ότι το Κακό βρίσκει ενάντιά του όχι μόνο τους ανθρώπους και το Θεό, αλλά και την ίδια τη Φύση, συνδυασμένο με την αγάπη του συγγραφέα προς μια εξιδανικευμένη μάλλον Φύση).

Μικρότερα αρνητικά θα μπορούσαν να θεωρηθούν η προσπάθειά του να ταυτίσει έμμεσα τον κόσμο που έπλασε με τον πραγματικό, η έμφαση του στην "αγνότητα" (αναγκαία προϋπόθεση, ίσως και μεγαλύτερη από τη δύναμη για να προχωρήσουν οι ήρωες κτλ κτλ...).

Δηλαδή ο κόσμος του είναι μια εξιδανικευμένη/απολυτοποιημένη εκδοχή του δικού μας...

Επειδή ήταν από τους λίγους που είχε κάνει τόσο μεγάλη και οργανωμένη δουλειά (δούλευε το Σιλμαρίλλιον μέχρι το θάνατό του,όπότε κι έμεινε ατελείωτο) και επειδή έθεσε αρχαϊκές μορφές γλώσσας και μυθολογία στην υπηρεσία της φαντασίας, με σκοπό την ολοκληρωμένη κοσμοπλασία και επεξεργαζόμενος τις πρώτες ύλες του, το έργο του έχει βάθος και επηρεάζει πολλούς από τους μεταγενέστερους φανταστικούς κόσμους.

Οπότε είναι ένας από του πατέρες του σύγχρονου φανταστικού, κατά τη γνώμη μου όμως όχι Ο ΠΑΤΕΡΑΣ, όπως πολλοί υποστηρίζουν. Αν όλοι ζούσαν υπό τη σκιά του,κόσμοι όπως η Γαιοθάλασσα και το Πολυσύμπαν δε θα είχαν δημιουργηθεί ποτέ.

Πάντως , δεν είμαι βέβαιος, αλλά έχω ακούσει ότι έγραφε και τέταρτο βιβλίο για τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών (το οποίο έμεινε γύρω στις 20 σελίδες κάπου εκεί).

Στο βιβλίο αυτό , που ξεκινά με διάλογο ανάμεσα στο Φάραμιρ και το γιο του Χάμα, υποτίθεται (απ' όσα έχω ακούσει) πως δεν υπάρχει πια σκοτεινός άρχοντας και οι μπελάδες ξεκινούν από την απληστία/περηφάνεια των ανθρώπων...

[King_Volsung]

Χα!

 

Τώρα ανοίγεις μεγάαααλο θέμα!

Είναι ωραίο όμως.

 

 

 

 

Όντως πιστεύω πως είναι υπερεκτιμημένος. Με όλη αυτή τη φασαρία που έγινε με την ταινία και τα όσα ακολούθησαν (παιχνίδια για υπολογιστή, κουκλάκια, μινιατούρες, RPG, κάρτες, ημερολόγια, λεξικά της quenya (spelling?), σαμπουάν και αφρόλουτρο ( )) και όλη αυτή η διαφήμιση σίγουρα τον κάνουν να φαίνεται ως ο καλύτερος συγγραφέας fantasy ever. Σίγουρα είναι καλός! Και πολύ μάλιστα, αλλά όχι τόσο...

 

Πάει πολύυυυυυυυς καιρός που διάβασα τον Άρχοντα και τα άλλα αλλά θυμάμαι μερικά πράγματα ακόμη. Οπότε δεν θα είναι και πολύ τεκμηριωμένες κρίσεις, αλλά σίγουρα δεν θα είναι του στυλ "μου αρέσει, έχει φοβερό ανεπανάλειπτο ύφος, κάνει απίστευτη ατμόσφαιρα."

Έχω ακούσει πως δεν καλός γιατί κάνει πολλές παρενθέσεις και ατέλειωτες περιγραφές. Προσωπικά αυτό μου αρέσει γιατί κάνει τον κόσμο πιο αληθοφανή, πιο βαθύ. Επίσης προσδίδει έναν αέρα διαφορετικό από πολλά άλλα βιβλία. Όπως είπα όμως έχει πολύ καιρό που το διάβασα και μάλιστα ήταν το πρώτο μου βιβλίο fantasy. Έτσι είναι πολύ πιθανό να μου έμεινε η εντύπωση μετά από τέτοιο ενθουσιασμό που με είχε πιάσει και να κάνω λάθος.

Αυτά όμως είναι υποκειμενικά... το πόσο καλός συγγραφέας είναι κάποιος είναι καθαρά προσωπική άποψη.

Για να περάσουμε σε πιο αντικειμενικά πράματα... πάμε στο worldbuilding. Καταπληκτικός σε αυτό. Έκανε έναν ολοζώντανο κόσμο με πλούσια και ενδιαφέρουσα ιστορία, με πολύσιο και ενδιαφέρον πολιτισμικό περιεχόμενο, έχει φτιάξει 1 δική του γλώσσα με κανονική γραμματική και με τα όλα της, έχει κάνει λεπτομερείς χάρτες και πίσω από κάθε μέρος έχει κρύψει και μια ιστορία. Ως προς αυτό πρέπει να τον παραδεχτούμε ακόμη και ας μην μας αρέσει.

 

 

Αυτά τα λίγα είχα να πω.

 

 

Πάντως τώρα που το σκέφτομαι...

όπως είπα παραπάνω "ο πόσο καλός συγγραφέας είναι κάποιος είναι καθαρά προσωπική άποψη". Δεν κρίνουμε όμως το πόσο καλός είναι αλλά το πόσο υπερεκτιμημένος είναι. Άρα για να κρίνουμε αν τελικά είναι υπερεκτιμημένος ή όχι θα έπρεπε να συγκρίνουμε με άλλους συγγραφείς. Να δούμε, "κάτσε... αυτός είναι έτσι και ο άλλος κάνει το ίδιο. χμμ... μάλλον τον υπερεκιμήσαμε τον δεύτερο." Καταλάβατε τι θέλω να πω;

[Illidan]

Μάγκες, ανοίγετε μεγάλο θέμα...

Μολονότι τα έργα του Τόλκιν σήμερα φαντάζουν απλοϊκά σε σχέση με την ίντριγκα και τις συνωμοσίες που κυκλοφορούν σε βιβλία, όταν τα έγραφε ήταν πρωτοπόρος... Μιλάμε για ένα τύπο ο οποίος έφτιαξε ένα κόσμο με τα όλα του! Γλώσσες, ιστορίες που εκτείνονται σε τεράστια χρονική διάρκεια (1η και 2η εποχή, και κάπως η 3η, η οποία έχει δικές της μεγάλες ιστορίες- Άρχοντας). Για αυτούς τους λόγους δε μπορώ να τον θεωρήσω υπερεκτιμημένο. Η δουλειά του είναι προσεγμένη και πλήρης, και τα βιβλία του πουλάνε ακόμα και σήμερα, 50 χρόνια από τότε που τα έγραψε (ενώ αν θυμάστε τον κώδικα ντα Βίντσι μετά από 20 χρόνια, σφυράτε μου κλέφτηκα...)

[Nienna]

Μεγάλο θέμα όντως.

Δεν ξέρω τι εννοείς με το "υπερεκτιμημένος". Μια χαρά ήταν πριν τις ταινίες. Μετά από αυτές δεν "εκτιμήθηκε" παραπάνω. Απλά έγινε μόδα. Εκτός αν νομίζεις πως κανείς εκτιμά πραγματικά τα εκάστοτε "σουξέ"... εγώ προσωπικά νομίζω πως ούτε οι fan τους τα εκτιμούν. Απλώς τα υποστηρίζουν οπαδικά, για να είναι in, γιατί είναι στη μόδα, "γιατί έτσι κάνουν όλοι". Αυτό έχει συμβεί και με τον Tolkien. Οι περισσότεροι που τον ανακάλυψαν από τις ταινίες γουστάρουν Viggo και Orlando όχι Tolkien...

 

Προσωπικά μου αρέσει γιατί κατάφερε και έχτισε μια πολύ ενδιαφέρουσα κοσμογονία, πολύ ρομαντική και μαγική, γιατί έχει περίτεχνη γλώσσα, γιατί οι περιγραφές του είναι πολύ ζωντανές, γιατί ήταν πρωτοπόρος για τότε, γιατί έδωσε τη μορφή την οποία έδωσε στα ξωτικά, γιατί είχε ταλέντο στο δράμα και στις μάχες.

[RaspK]

Το όλο ερώτημα αφορά στο αν και κατά πόσο του αξίζει η αναγνώριση που έχει...

 

Κατ' εμέ, η όλη υπόθεση έχει δύο διαστάσεις: την κριτική ως προς το τι έκανε με τα έργα του και ως προς πως βλέπουμε τα έργα του.

 

Για να γίνω πιο σαφής, είναι γνωστό ότι από άποψη γλωσσικής επιμέλειας τα έργα του είναι θαυμάσια κι έχουν επηρεάσει το ύφος κι κυρίως το περιεχόμενο της σύγχρονης λογοτεχνίας φαντασίας, για να μην πω για την ονοματολογία και την προσέγγιση στη γενεαλογία των χαρακτήρων· είναι όμως πολύς ο κόσμος ο οποίος δε βλέπει τους χαρακτήρες να πηγαίνει στο μπάνιο, να λούζεται, να ερωτοτροπεί, να κοιτιέται στον καθρέφτη και ν' απορεί πότε πήρε τόσο βάρος και νιώθει ότι κάτι λείπει από τα βιβλία.

 

Αυτοί όμως που κρίνουν βάσει αυτού ξεχνούν ότι το ύφος της γραφής και η περί αυτού άποψή μας δεν αφορά τον «αντικειμενικό κριτικό.»

[heiron]

Θα συμφωνησω με την Νιεννα...You read my mind,sister!

[laas7]

Συμφώνω και εγώ πως μετά τις ταινίες έγινε μόδα... αλλά εμένα δεν με χαλάει καθόλου αυτό! Πόσα και πόσα τρισάθλια βιβλία έχουν γίνει μόδα και έχουν πουλήσει τρελά;;; Γιατί όχι και τα βιβλία του tolken που στο κάτω κάτω ήταν πρωτοπόρος και ακόμα και με τις όποιες αδυναμίες έχει, εκπροσωπεί σαν "κλασικός" ένα είδος σχετικά άγνωστο για τους περισσότερους ή ακόμα χειρότερα ένα είδος που θεωρούταν "παιδικό". Πιστεύω αυτό που μας είχαν πει στο σχολείο (και πάλι δεν θυμάμαι ποιος το είπε όμως άτιμο αλσχαιμερ που λέει και ο very dear heiron!) πως ακόμα και ο θεός χρειάζεται την διαφήμιση γι αυτο χτυπάνε οι καμπάνες στις εκκλησίες! Αν αυτή η μόδα δώσει έναυσμα για να κυκλοφορούν περισσότερα και καλύτερα fantasy βιβλία, κόσμοι κτλ αυτό είναι προς το κοινό συμφέρον!

Οσο για τον tolken και αν είναι υπερκτιμημένος... όλοι είπαν το ίδιο... μεγάλο θέμα!!! Εμένα δεν μπορώ να πω πως με άφησε άναυδη, ήταν όμως τα πρώτα fantasy που διάβασα ( όχι είχα διαβάσει στο δημοτικό την νάρνια, αλλά καταλάβατε τι εννοώ) και ήταν αυτά που μου έκαναν το "κλικ" για να αναρωτήθω" ω! τι είδους βιβλία είναι αυτά, θέλω και αλλά!!!". Αυτό που πρόσεξα ήταν πως ειδικά το σιλμαρίλιον είναι δυσανάγνωστο βιβλίο... πολλά πολλά ονόματα, απίστευτες αναφορές που εμένα με έκαναν τότε στα 13 μου να χάνω τον μπούσουλα και να πρέπει να ανατρέξω σε προηγούμενες σελίδες για να σιγουρευτώ για το τι παίζει κτλ... Εχει μια περιπλοκότητα που, ακόμα και σήμερα, με κάνει να ξεχνάω πολλές φορές ποιος λέγεται έτσι και έτσι και έτσι και να μου διαφέγουν σημαντικές λεπτομέρειες...ή πάλι είμαι μόνο εγώ

Και μετά τα άλλα τρία βασικά βιβλία έχουν δράση, καλή υπόθεση, ψοφάς να διαβάσεις τι θα γίνει στο τέλος κτλ αλλά έχουν ελάχιστη ψυχική ανάλυση χαρακτήρων...είναι κάτι που εμένα μου αρέσει πολύ πολύ... οι χαρακτήρες να έχουν βάθος, νόημα υπάρξης, να ακούγονται οι σκέψεις και τα συναισθήματα τους.

Επίσης παρουσιάζει καθαρό κακό, καθαρό καλό, οι χαρακτήρες του δεν έχουν "αποχρώσεις" είναι αμιγώς καλοί ή κακοί και μέχρι εκεί.

Καλά στο θέμα του έρωτα...δεν θα το σχολιάσω... καμμία ψυχική ένωση των εραστών... ούτε που έχω καταλάβει πως αγαπήθηκαν, τι τους έδενε...ούτε σεξ( αντε πολλά ζητάω... έστω καμμία φάση )... τίποτα... το απόλυτο κενό... η μουροχαβλίαση στο μεγαλείο της! ( και ναι θα μου πείτε δεν ήταν έτσι πάντα ο φίλος του Λιουις της νάρνια, τον έκανε να βγάλει κάποιες ερωτικές σκηνές που εικάζουμε πως υπήρχαν αρχικά αλλά δεν έχω δει καμμία απόδειξη πως υπήρχαν όντως... μου είναι όμως τελικά και εντελώς αδιάφορο... σημασία έχει πως τον άκουσε και τις έβγαλε και πως παρουσιάζονται τελικά τα βιβλία και οι ιστοριές του).

Αλλα όλα αυτά νομίζω του "συγχωρούνται"... ας μην ξεχνάμε σε τι εποχή τα έγραψε, πως όπως πολλοί μεγάλοι συγγραφείς ήταν τελειομανής και έγραφε και ξαναέγραφε συνέχεια διαφορετικές εκδοχές χωρίς να μπορέσει ποτέ να τα ολοκληρώσει, πόσο καιρό ( μια ολόκληρη ζωή!) του πήρε για να σκεφτεί, γράψει, δημιουργήσει κτλ έναν απίστευτα ολοκληρώμενο κόσμο με δική του γλώσσα, χάρτες (αν και νομίζω τους χάρτες του έφτιαξε ο γιός του) και πως έκανε την μεγάλη αρχή...

Η γενική εικόνα που έχω απο τον tolken, είναι πως έφτιαξε μιαν λογοτεχνική θεογονία-κοσμογονία-λαογραφία που έκανε πολλά χρόνια να εκτιμηθεί και να της δώσουν την προσοχή που της άξιζε... και που είτε μας άρεσει είτε όχι, επηρέασε και επηρεάζει θετικά ή αρνητικά όλους τους fantasy συγγραφείς... φανταστείτε... μετά απο τόσα χρόνια αφού πέθανε και ο άνθρωπος ακόμα επηρεάζει άλλους και έτσι... έμμεσα δημιουργεί!!!

Δεν ξέρω τελικά αν είναι υπερκτιμημένος... και έχει άλλωστε τόση σημασία;;;

Για μένα ήταν το πρώτο κλικ... και ξέρετε τι λένε η πρώτη αγάπη και παντοτινή!

[trillian]

Πριν καταθέσω την άποψη μου θα ηθελα να αναρωτηθώ το εξής: υπερεκτιμημένος απο ποιον?Από τη λογοτεχνική κοινότητα? Από τους τακτικούς-φανατικούς αναγνώστες του είδους? Ή από αυτους που τον ανακάλυψαν μετά τις ταινίες?Έχει διαφορά. Προσωπικα, θα απντήσω ως αναγνώστης. Γενικα, οι τομεις στους οποιους κρινω ενα συγγραφεα ειναι οι ιδεες, το γραψιμο, η πρωτοτυπια (αν υπάρχει) κ (αν εχει παει καλα στα υπολοιπα)η θέση του συγγραφεα γενικότερα στο ειδος. Με βαση αυτα, πιστευω ότι ο Τολκιν δεν ειναι καθόλου υπερεκτιμημένος για τους εξης λόγους:1, όπως αναφέρθηκε ηδη, η κοσμογονία του ειναι η πληρεστερη so far κ εδωσε την εμπνευση στους επομενους συγγραφεις. Παρα πολλά βιβλία που έχω διαβάσει έχουν εμπνευστει, δανειστει ή κατακλέψει ιδέες. Στην ουσία νομίζω ότι ήταν ο πρώτος στο ειδος της κοσμογονίας ( Αν κανω λαθος, διορθώστε με please).

Επισης, το γραψιμο ειναι παρα πολυ καλο, κ ειδικα η δομη των βιβλιων με τη χρονικη αλληλουχια ηταν απιστευτο ευρημα

 

2. Πέρα απο τις ιδέες του όμως, υπάρχει κ το πολύ βασικό του τι πρεσβεύει ο Τολκιν σαν συγγραφεας του φανταστικού. Οι χαρακτήρες του δεν ηταν καθόλου τυχαία διαμορφωμένοι. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει σεξ ή η ύπαρξη του απόλυτου καλού/απόλυτου κακου ηταν εσκεμένο. Μπορει να μην αρεσε σε καποιους αλλα εγώ ρωταω, γιατι οχι?γιατι οι χαρακτηρες του φανταστικου να πρεπει να εχουν εσωτερικες συγκρουσεις?Νομιζω οτι αυτό ειναι μια συγχρονη τάση, επηρεασμενη απο το Φρουντ. Τα παραμυθια που διαβαζαμε μικροι δεν ειχαν εσωτερικες συγκρουσεις κ γι αυτο ακριβως μας αρεσαν!Υπάρχει, νομιζω, ακομα κ αναμεσα στους αναγνωστες του φανταστικου μια σταση καπως "ματσο":Ναι, διαβαζω φαντασια, αλλα δεν ειμαι παιδακι, απαιτω απο τα βιβλια μου πολλη δραση κ αμφιβολιες κτλ".Νομιζω οτι μεγάλο μέρος της ελξης του Τολκιν οφειλεται σε αυτο ακριβως: Ξαναγινόμαστε μικροι κ επιτρεπουμε στον εαυτο μας να συγκινηθει απ αυτα που διαβαζουμε. (ένας φίλος μου, που δεν έχει διαβασει ουτε ενα βιβλιοστη ζωη του, εκλαιγε όταν διαβασε τις τελευταιες λεξεις του Αρχοντα).

 

Κ τελος, κατι πιο προσωπικο κ αρα υποκειμενικο: ο Τολκιν εχει δηλωσει καπου ότι ένιωθε πως αυτα που εγραφε ηταν αληθεια. Απο ολα όσα εχω διαβασει - κ ειμαι φανατικη βιβλιοφαγος- ο Αρχοντας ηταν το μονο βιβλιο που ενιωσα οτι αυτο που διαβαζα ηταν αληθεια κ αυτο για μενα τα λεει ολα.

 

(Αν μπορειτε κ ενδιαφερεστε, ψαξτε το Complete History of Middle Earth, τομος 9,Sauron Defeated. Περιεχει την ιστορια Notion Club Papers, μια ιστορια σε στυλ Αγνωστη Κανταθ απο Τολκιν που μου εκοψε την ανασα. Βεβαια, στο τελος το γυρναει παλι στο Νουμενορ, αλλα τι να κανουμε...)

[Oberon]

Aν κάποιος συγγραφέας είναι πάρα πολύ επιτυχημένος για πολλά χρόνια, και μετά το έργο του βρίσκει ακόμα μεγαλύτερη αποδοχή λόγω των ταινιών, αυτό δεν κάνει τον συγγραφέα υπερεκτιμημενό, αλλά απλά "εμπορικό λαυράκι" για τις διάφορες βιομηχανίες θεάματος, και διάφορους εκδοτικούς οίκους.

Οπότε ας κριθεί ο Τόλκιεν αποκλειστικά από το έργο του. Είναι σίγουρα σημαντικότατο έργο. Κλασσικό. Ήδη διδάσκεται σε γυμνάσια, κολλέγια και πανεπιστήμια. Και είναι ως ένα βαθμό πρωτοπόρος σε πολλά.

Αλλά όχι σε όλα. Αρκετά σημεία του έργου του Τόλκιεν που πολλοί θεωρούν πρωτότυπα και μοναδικά, είναι εμφανέστατες επιρροές (ακόμα και θέματα και μοτίβα) προηγουμένων συγγραφέων που είναι σχετικά άγνωστοι μπροστά στον Τόλκιεν όπως ο Lord Dunsany, o Εdmund Spenser, ο William Morris και άλλοι. Ούτε σε αυτό βέβαια φταίει ο Τόλκιεν, ο οποίος έχει παραδεχτεί φυσικά τις επιρροές του.

Οπότε η απάντησή μου στην ερώτηση είναι:

Όχι δεν είναι υπερεκτιμημένος ο Τόλκιεν αντικειμενικά, είναι ένας από τους πατέρες της μοντέρνας φαντασίας, αλλά μόνο υποκειμενικά μέσα από τους φανς του, που ίσως δεν γνωρίζουν κάτι πέρα από τον Τόλκιεν και γι΄'αυτό κάπου τον έχουν θεοποιήσει.

[Elsanor]

Συμφωνώ με την trillian και με τον Dain (και με άλλα παιδιά πιο πριν στη σειρά των καταχωρήσεων).

 

Πιστεύω ότι ο Tokien έγραφε μυθολογία. Το ίδιο πίστευε κι ο ίδιος (ήλπιζε βαθειά μέσα του ότι κάπου, κάποτε, όλα αυτά που περιέγραφε υπήρχαν και ότι ο σημερινός κόσμος τοποθετείται χρνικά κάποιες Εποχές μετά εκείνη που διαδραματίστηκε η ιστορία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών). Η μυθολογία εμπεριέχει μια κάποια απλότητα (και όχι απλοϊκότητα) στις ηθικές επιλογές και τους χαρακτήρες των ηρώων της. Και αυτό επειδή πρόκειται για αρχέτυπα, για ανθρώπους και πλάσματα που εκπροσωπούν ολοκληρωμένες ηθικές επιλογές και αξίες. Όπως λέγαμε πρόσφατα με τον φίλο Blackcloak, όσοι μιλούσαν στον Άρχοντα των Δακτυλιδιών φαινόταν σαν να είχαν σκεφτεί πολύ καλά αυτό που ήθελαν να πουν. Δεν υπήρχε (και δεν έπρεπε να υπάρχει) περιθώριο να μην καταλάβει ο αναγνώστης τι ήθελε να δείξει ο Tolkien.

 

Ναι, έχει για μένα και κάποια αρνητικά που συνοψίζονται κυρίως σε όσα είπε ο Blackcloak στην καταχώρησή του. Η ιστορία ήταν μεσαιωνική, υπήρχαν άρχοντες και άνθρωποι που θα έπρεπε να δηλώσουν υποτέλεια, υπήρχαν ανώτερες βιολογικά και ηθικά φυλές, ακόμα και μεταξύ των ανθρώπων. Και οι καλοί είχαν ευγενικά χαρακτηριστικά, καστανά μαλλιά, πράσινα και μπλε μάτια. Ενώ κάτι άλλοι νότιοι ηλιοκαμμένοι τύποι ήταν με τον Sauron. Αλλά προσωπικά δεν μπορώ να κατηγορήσω τον Tolkien για αυτό. Μεγάλωσε κάτω από αυστηρότατη καθολική ανατροφή, και όταν πέθανε και η μητέρα του βρέθηκε υπό την κηδεμονία ενός καθολικού ιερέα (μου διαφεύγει το όνομα). Ακόμα και για να παντρευτεί τη γυναίκα του μόχθησε, επειδή ήταν μεγαλύτερη από εκείνον.

 

Το μόνο άσχημο που παρατηρώ είναι ότι το marketing μετά τις ταινίες δείχνει τον Tolkien σαν ένα σούπερ-ήρωα. Είναι φοβερός και θεός και τα έργα του είναι έπη. Μπορεί μέχρι ενός σημείου να έχουν δίκιο, αλλά όσα λένε δεν είναι σίγουρα ειλικρινής κριτική. Είναι μόνο θέμα της αγοράς και της διαφήμισης. Και όταν κάποιος λέει πράγματα ασαφή και φανερά ψεύτικα για έναν συγγραφέα, του κάνει κακό - ακόμα και αν όσα λέει δεν είναι παρά τα "καλύτερα". Οπότε ναι, θεωρώ ότι το marketing τον έχει "υπερεκτιμήσει" και βλάπτει το όνομά του με όλα αυτά τα φώτα που έχει ρίξει πάνω του. Και δεν είναι το ζεστό, πλούσιο φως των κεριών που ρίχνει πάνω του, αλλά το ψυχρό φως δεκάδων προβολέων που μπορεί να γίνει η αιτία να ξεχαστεί αυτός ο σημαντικός άνθρωπος μόλις περάσει η μόδα που άλλοι δημιούργησαν για εκείνον. Αλλά με τη μόδα πάντα έτσι δε γίνεται; Άλλοι την φτιάχνουν.

[Oberon]

Έχεις δίκιο Ελσανορ. Αλλά δεν πιστεύω πως θα ξεχαστεί ο Τόλκιεν. Μπορεί πολλοί να γνώρισαν τα έργα του από τις ταινίες αλλά ήταν πάντα πασίγνωστος σε όσους διαβάζουν λογοτεχνία του φανταστικού και πέρα από αυτούς βέβαια. Και στη Ελλάδα τα 4 βιβλία του 'Αρχοντα έχουν εκδοθεί από τη δεκαετία του 60.

[trillian]

Το ιδιο πιστευω κ εγω. Οσο για τις συνεπειες του μαρκετινγκ, αυτο ανηκει στη γενικοτερη συζητηση....προσωπικα πιστευω οτι γενικα κανει καλο στο ειδος. Βγαινουν βεβαια παρα πολλες πατατες εξαιτιας της μοδας αλλα μεσα σε ολα αυτα καπου θα βγει κ ενα καλο βιβλιο/ταινια. Τουλαχιστον υπαρχει κινητικοτητα. Κ συγκεκριμενα για τον Αρχοντα, οι εντυπωσεις μου απο ατομα που τον ακουσαν για πρωτη φορα απο τις ταινιες ειναι οτι οντως συγκοηθηκαν κ τους αρεσε κ οχι οτι επηρεαστηκαν απ τη μοδα, οποτε πιστευω οτι οι περισσοτεροι θα θελησουν να μεινουν στο ειδος κ να το ψαξουν περισσοτερο.

[Isis]

Ο Τόλκιν συνέθεσε έναν γεωγραφικό χώρο τον οποίο αποκάλεσε "κόσμο" και φρόντισε να τον παρουσιάσει από διάφορες οπτικές γωνίες ώστε να είναι ταυτόχρονα φανταστικός αλλά όχι εξώκοσμος.

 

Φτιάχνοντας το δικό του "κόσμο" τον εμπλούτισε από όλες τις απόψεις και να τον απεικονίσει ολοκληρωμένα και έθεσε το γλωσσολογικό, πολιτιστικό, πολιτισμικό, θεολογικό, ανθρωπολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό του προφίλ με τέτοια λεπτομέρεια και τέτοια πληρότητα που μόνο αν αναλογιστεί κανείς τον όγκο της δουλειάς που έκανε πάνω στον κόσμο του αξίζει να του αποδώσει τα εύσημα!

 

Οι χάρτες του είναι υποδειγματικοί! Και μόνο αυτό λέει πολλά από μόνο του!

 

Παρουσιάζει τα γεγονότα με εξαιρετική χωρική και χρονική ακολουθία. Δε νομίζω πως είναι υπερεκτιμημένος.

 

Τώρα, τα περί μόδας κλπ δεν τα σχολιάσω, ειπώθηκαν αρκετά.

[ΕΡΙΧΘΟΝΙΟΣ]

Παιδιά, τον Τόλκιν εγώ τόν αγαπώ, αλλά για τους βόρειους και ειδικά τους άγγλους, είναι κάτι πολύ περισσότερο, είναι θρησκεία - και όχι λόγω της ταινίας φυσικά· η ταινία είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι της θρησκείας Τόλκιν. Το ερώτημα του Βάρδου έχει να κάνει, θεωρώ, και με δημοσκοπήσεις που έγιναν στην αγγλία και το αποτέλεσμα ήταν "Ο κορυφαίος βρετανός λογοτέχνης του αιώνα: Τόλκιν"! (Σε λίγο και ο Σαίξπηρ θα αρχίσει να αισθάνεται άβολα.)

 

Έχει γράψει ένα άρθρο ο Michael Moorcock, με τον τίτλο "Epic Pooh", στο οποίο κατακρίνει εντόνως το φαινόμενο της υπερεκτιμήσεως του Τόλκιν:

 

http://www.revolutionsf.com/article.html?id=953

http://www.revolutionsf.com/article.html?id=953&page=2

http://www.revolutionsf.com/article.html?id=953&page=3

http://www.revolutionsf.com/article.html?id=953&page=4

http://www.revolutionsf.com/article.html?id=953&page=5

 

[...] The commercial genre which has developed from Tolkien is probably the most dismaying effect of all. I grew up in a world where Joyce was considered to be the best Anglophone writer of the 20th century. I happen to believe that Faulkner is better, while others would pick Conrad, say. Thomas Mann is an exemplary giant of moral, mythic fiction. But to introduce Tolkien's fantasy into such a debate is a sad comment on our standards and our ambitions. Is it a sign of our dumber times that Lord of the Rings can replace Ulysses as the exemplary book of its century? Some of the writers who most slavishly imitate him seem to be using English as a rather inexpertly-learned second language. So many of them are unbelievably bad that they defy description and are scarcely worth listing individually. Terry Pratchett once remarked that all his readers were called Kevin. He is lucky in that he appears to be the only Terry in fantasy land who is able to write a decent complex sentence. That such writers also depend upon recycling the plots of their literary superiors and are rewarded for this bland repetition isn't surprising in a world of sensation movies and manufactured pop bands. That they are rewarded with the lavish lifestyles of the most successful whores is also unsurprising. To pretend that this addictive cabbage is anything more than the worst sort of pulp historical romance or western is, however, a depressing sign of our intellectual decline and our free-falling academic standards.

Edited July 29, 2005 by ΕΡΙΧΘΟΝΙΟΣ

[Δημήτρης]

Μόλις τέλειωσα τα Σιλμαρίλλιον- Χόμπιτ- Τριλογία του Άρχοντα και επειδή δεν θέλω ν' ανοίξω καινούργιο topic -έψαξα και δεν βρήκα κάποιο που να αναφέρεται αποκλειστικά στον Τόλκιν- θεώρησα αυτό ως το καταλληλότερο να πω δύο λόγια. Ξεκινώντας από το Σιλμαρίλλιον θα θήξω το πρόβλημα που φαντάζομαι πως αντιμετωπίσατε οι περισσότεροι από εσάς, για το ποιος είναι δηλαδή ο καλύτερος τρόπος για να διαβαστεί αυτό το βιβλίο. Στην αρχή σκέφτηκα μετά από κάθε λέξη να γυρίζω πίσω και να βλέπω τι σημαίνει το κάθε τι για να ανακαλύψω πολύ γρήγορα ότι αυτός ο τρόπος δεν δουλεύει. Όπως το ξέρετε πολύ καλά υπάρχουν αρκετές προτά- σεις που έχουν εφτά και οχτώ λέξεις, οπότε θα ήταν ανώφελο να λειτουργήσω έτσι. Αποφάσισα τελικά να τρέχω πίσω μετά από το πέρας της κάθε πρότασης και να τις βλέπω όλες μία-μία. Άκομη όμως και έτσι ήταν δύσκολο. Εντάξει από ένα σημείο και μετά είχα μάθει ποιος ήταν ο Έρου, οι Βάλαρ και ο Μοργόθ αλλά υπήρχαν στιγμές που ξέχναγα ερμηνείες τις οποίες είχα κοιτάξει μόλις τρία λεπτά πιο πριν. Δύσκολο ανάγνωσμα το Σιλμαρίλλιον αν μη τι άλλο. Αλλά και έξοχο παράλληλα. Είναι μία υπέροχη ιστορία παρά την πολυπλοκότητα της που με κράτησε μέχρι την τελευταία σελίδα. Ένας κόσμος με τα όλα του. Μετά ήρθε το Χόμπιτ που απέχει παρασάγγας στο στυλ. Όσο δύσκολο ήταν το πρώτο, αλλό τόσο εύκολο ήταν αυτό. Έρεε σαν νεράκι. Πανέμορφη ιστορία και αυτή, αν και λιγάκη παιδική για τα γούστα μου. Μου άρεσε αρκετά το ξεκίνημα όπου ο Γκάνταλφ και οι νάνοι εισβάλουν στο σπίτι του Μπίλμπο και τον εισάγουν σε μία περιπέτεια που αυτός ούτε που θα μπορούσε ποτέ του να την φανταστεί. Και στην εξέλιξη της ιστορίας ανακαλύπτει πως έχει δυνατότητες που αγνοούσε. Πολύς κόσμος υιοθέτησε αυτό το μοτίβο στην συνέχεια, σωστά; Αν κάτι πάντως με ξένισε -με ξένισε, όχι με χάλασε- ήταν πως κολλούσαν μεταξύ τους αυτά τα δύο. Ωστόσο αυτό το θέμα δεν με απασχόλησε και ιδιαίτερα μια και η συνοχή δεν είναι αυτό ακριβώς που χαρακτηρίζει τη Μέση Γη. Και φτάνουμε στον Άρχοντα όπου από τη μιά διάβαζα με αμείωτο ενδιαφέρον την πορεία της παρέας προς την εκπλήρωση της αποστολής και όλα τα εμπόδια που συναντούσαν, αλλά από την άλλη κουραζόμουν αρκετά στα σημεία εκείνα όπου ο Τόλκιν αναλωνόταν σε ατελείωτες περιγραφές τοπίων ή δευτερευουσών καταστάσεων. Είναι αρκετά περιγραφικός ο Τόλκιν σε κάποια σημεία και αυτό εμένα τουλάχιστον με κούρασε. Αυτό όμως είναι και το μόνο ψεγάδι που βρήκα στη τριλογία η οποία κατά τ' άλλα είναι γεμάτη με μαγευτικές εικόνες, ωραίες μάχες, ισχυρό αίσθημα φιλίας και φυσικά μία πολύ σπουδαία αποστολή.

Τώρα όσο αφορά το θέμα του topic. Θα έλεγα και ναι και όχι. Όχι από την άποψη πως είναι δυνατόν να είναι υπερκτιμημένος ένας άνθρωπος ο οποίος δημιούργησε ένα απίστευτο έπος του φανταστικού. Τον καιρό μάλιστα που το δημιούργησε, όταν υπήρχαν ελάχιστα μοτίβα για να πατήσει πάνω τους (οι συγγραφείς που ανέφερε πιο πάνω ο Dain και εγώ θα πρόσθετα τους Eric Rucker Eddison και James Branch Cabell). Είχα διαβάσει κάπου ότι αρκετοί σημαντικοί συγγραφείς είχαν ξεχαστεί και ήταν η τεράστια επιτυχία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, η αιτία για να τους ξαναθυμηθεί το αναγνωστικό κοινό. Άλλο πολύ σημαντικό στοιχείο αυτό. Για μένα σημαντικοί είναι οι συγγραφείς εκείνοι που ξέρουν να γράφουν καλά, αλλά σημαντικότεροι είναι αυτοί που θέτουν πρότυπα. Και ο Τόλκιν το έκανε αυτό στην εντέλεια, αν και απαντώντας στην trill θα πω ότι στο θέμα της κοσμογονίας προηγείται η Pegana του μάγου Λόρδου Ντάνσανυ (όσοι δεν τον έχετε διαβάσει χάνετε). Σωστά όλα όσα λέχθηκαν για τις ταινίες, σίγουρα έχει θεοπηθεί ο Τόλκιν από όλους όσους τις έχουν δει και ξετρελάθηκαν μ' αυτές. Δεν φταίει όμως αυτός για αυτό.Είναι όμως υπερκτιμημένως από αυτούς που τον χαρακτηρίζουν ως το νούμερο ένα της φανταστικής λογοτεχνίας. Πιστεύω ότι αυτός ο τίτλος ανήκει σε άλλον. Το έθεσε πολύ σωστά ο Dain λέγοντας πως έχει αποθεωθεί από άτομα που έχουν διαβάσει μονάχα Τόλκιν και τίποτα άλλο. Πως μπορώ εγώ δηλαδή να λέω ότι η Γαλαξιακά Αυτοκρατορία είναι το καλύτερο cocnept που υπάρχει στην ε.φ έχοντας διαβάσει μονάχα Ασίμωφ; Είναι δυνατόν; (Που μπορεί τελικά να είναι και η καλύτερη :tongue: )

Θα κλείσω λέγοντας πως ήθελα να είχα την σωστή πληροφόρηση- τύχη- οξυδερκεια να είχα διαβάσει τον Τόλκιν όχι στα 27 (και πάλι άργησα πάρα πολύ) που είμαι τώρα, αλλά γύρω στα 15 με 16 ή κάπου εκεί πέρα τέλος πάντων. Και όχι μόνο τον Τόλκιν αλλά και τους Δέλτα, Παπαδιαμάντη και γενικά όσους ενδείκνυνται για αυτές τις ηλικίες. Δεν εννοώ μ' αυτό πως ο Τολκιν είναι παιδικός συγγραφέας, κάθε άλλο, αλλά ότι θα μπορούσα να μην είχα καεί από τα 15 μου με Χάουαρντ, Σμιθ και Λάβκραφτ αλλά με κάτι πιο συμβατό. Ίσως όμως και να έβλεπα έτσι την λογοτεχνία με πολύ διαφορετικό μάτι απ' ότι σήμερα.

[Count Baltar]

Διάβασα την τριλογία του Άρχοντα το 1993, παρακινημένος από τους Άγγλους φίλους μου. Ένας, δε, μου το έθεσε ως εξής: "έχω διαβάσει την Ιλιάδα, δεν θα διαβάσεις εσύ το Lord of the Rings;" Έτσι όταν πια βγήκε η ταινία, ήμουν από κείνους που έτρεξαν στα σινεμά για να δουν "πώς έγινε η βιβλιάρα που διάβασαν". (Και το απόλαυσα, πραγματικά, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία).

 

Υπερεκτιμημένος; Πώς; Ο Τόλκιν έγραφε σε μια εποχή που η σημερινή πλύση εγκεφάλου των ΜΜΕ ήταν, αν όχι σχεδόν ανύπαρκτη, τουλάχιστον ένα μικρό κλάσμα της σημερινής. Ο Άρχοντας και το Χόμπιτ έγιναν γνωστά δια της διάδοσης (από στόμα σε στόμα, που λέμε) και ήδη στις δεκαετίες 60-70 θεωρούνταν κλασσικά αναγνώσματα.

 

Όσο για τις μακροσκελείς αναφορές-περιγραφές στις οποίες έγινε αναφορά από κάποιον φίλο: Όλα τα βιβλία που γράφτηκαν παλαιότερα, αν το καλοσκεφτείς, από αυτό πάσχουν. Ας μην ξεχνάμε ότι σήμερα αρκεί να γράψει κάποιος, π.χ. "Ο Πύργος του Λονδίνου" και, αν δεν έχουμε πάει Λονδίνο να τον δούμε, αρκεί ένα κλικ για να δούμε πώς ακριβώς είναι. Τότε, ο Πύργος του Λονδίνου έπρεπε να περιγραφτεί στον αναγνώστη, όπως και μια εξωτική παραλία, μια απάτητη βουνοκορφή, ένα περίπλοκο τεχνούργημα, και πάει λέγοντας.

Edited July 8, 2009 by Count Baltar

[Guest Anime_Overlord]

Υπερεκτημημένος ο Τόλκιν; Εξαρτάται που βάζεις τον πήχη σου. Είναι αλήθεια ότι όταν είχα διαβάσει τον άρχοντα δεν ήμουν παρά ένα παιδάκι που έβλεπε Thundercats. Μπορείτε να φανταστείτε ότι μόνο που διάβασα την περίληψη στο οπισθόφυλο και είδα τον χάρτη στις πρώτες σελίδες έμεινα χαζός. Και τα διάβασα όλα τα βιβλία του και είχα μείνει έκθαμβος. Γιατί ο ανταγωνισμός μέχρι τότε δεν έφτανε ούτε μέχρι το δαχτυλάκι του. Ο εξίσου γνωστός Σαλβαντόρε και οι ιστορίες του Ντριντζτ για παράδειγμα μου φαίνονταν απλά ατμοσφαιρικές αλλά επειδή δεν ήταν δικός του ο κόσμος, ένοιωθα ότι απλά έβαζε το προσωπικό του λιθαράκι σε κάτι που ο καθένας το παρουσίαζε όπως ήθελε. Και το Υφαντό της Φιονοβάρ του Γκάμπριελ Κάι είχε φοβερές εικόνες και ψυχανάλυση χαρακτήρων (και σεξ) αλλά όλα γίνονταν πολύ μαγικά και με χάλασε μετά από λίγο.

 

Οπότε σαν συνολικό έργο, ο Τόλκιν τους έχει όλους στον τομέα της επικής φαντασίας. Μπορεί να ακούγονται οι ιστορίες του σαν παραμυθάκια αλλά είναι παραμυθάκια με υπόβαθρο που ακουμπάνε και σοβαρά θέματα όπως η οικολογία και μόνο το ότι τα πασπάτευε όλη του την ζωή είναι αρκετό για να πεις "ο τύπος είχε αρρώστια με το έργο του".

 

Αλλά πλέον όσο τι η επική φαντασία μου φαντάζει πλέον ρηχή μετά από λίγο. Πόσο πια βάθος να περιμένεις από μια ιστορία με ουσιαστικά αμόρφωτους ιδεαλιστές σε ψευδομεσαίωνα; Πάμε να νικήσουμε το κακό είναι ουσιαστικά όλες οι ιστορίες. Υπάρχουν και πολλά άλλα σενάρια σε επιστημονική φαντασία που τον έχουνε χαλαρά τον Τόλκιν σε θέματα υπαρξιολογίας, φιλοσοφίας και τα σχετικά. Εκεί το παιχνίδι το χάνει γιατί οι ιστορίες του είναι απλά παραμυθάκια σε δομή με μπόλικα μισο-σοβαρά (και υπεραναλυτικά) θέματα να τα διακοσμούνε. Και είναι αλήθεια ότι όσο αληθινός κι αν φαντάζει ο κόσμος του με τόση περιγραφή και μελέτη που του έχει κάνει, παραμένουν όλα αυτά εξωτερικοί τύποι και μάλιστα σε πολλά σημεία διπολικά - Μανιχαϊστικά. Οπότε, όχι, είναι ένας αναλυτικά σχεδιασμένος κλισέ κόσμος με όμορφα περιγραμμένους αλλά ρηχά ιδεαλιστές χαρακτήρες.

 

Οπότε, παίζει ρόλο που βάζεις τον πήχη. Μια φορά, το Ghost in the Shell μου έκανε πολύ μεγαλύτερη εντύπωση σαν ιστορία και χαρακτήρες κι ας δεν είχε 5 σελίδες περιγραφή για κάθε μέρος (αν και μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις).

[Nihilio]

Οπότε σαν συνολικό έργο, ο Τόλκιν τους έχει όλους στον τομέα της επικής φαντασίας. Μπορεί να ακούγονται οι ιστορίες του σαν παραμυθάκια αλλά είναι παραμυθάκια με υπόβαθρο που ακουμπάνε και σοβαρά θέματα όπως η οικολογία και μόνο το ότι τα πασπάτευε όλη του την ζωή είναι αρκετό για να πεις "ο τύπος είχε αρρώστια με το έργο του".

 

Αλλά πλέον όσο τι η επική φαντασία μου φαντάζει πλέον ρηχή μετά από λίγο. Πόσο πια βάθος να περιμένεις από μια ιστορία με ουσιαστικά αμόρφωτους ιδεαλιστές σε ψευδομεσαίωνα; Πάμε να νικήσουμε το κακό είναι ουσιαστικά όλες οι ιστορίες. Υπάρχουν και πολλά άλλα σενάρια σε επιστημονική φαντασία που τον έχουνε χαλαρά τον Τόλκιν σε θέματα υπαρξιολογίας, φιλοσοφίας και τα σχετικά. Εκεί το παιχνίδι το χάνει γιατί οι ιστορίες του είναι απλά παραμυθάκια σε δομή με μπόλικα μισο-σοβαρά (και υπεραναλυτικά) θέματα να τα διακοσμούνε. Και είναι αλήθεια ότι όσο αληθινός κι αν φαντάζει ο κόσμος του με τόση περιγραφή και μελέτη που του έχει κάνει, παραμένουν όλα αυτά εξωτερικοί τύποι και μάλιστα σε πολλά σημεία διπολικά - Μανιχαϊστικά. Οπότε, όχι, είναι ένας αναλυτικά σχεδιασμένος κλισέ κόσμος με όμορφα περιγραμμένους αλλά ρηχά ιδεαλιστές χαρακτήρες.

Να φανταστώ δεν έχεις διαβάσει Martin...

[Count Baltar]

Νομίζω ότι είναι τουλάχιστον άδικο να μπαίνει ο Τόλκιν στην ίδια ζυγαριά με μεταγενέστερους συγγραφείς -- και μάλιστα ΕΦ. Το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς βασίστηκαν σε αυτόν (όχι απαραίτητα με την έννοια ότι συνέχισαν τον κόσμο ή τους ήρωές του, αλλά ότι άντλησαν στοιχεία, ιδέες -- ακόμα και η προσπάθειά τους να γράψουν κάτι διαφορετικό, αν θέλετε!) σημαίνει λογικά ότι κάποια στιγμή θα εμφανίζονταν πολύ καλύτερα πράγματα! Αλίμονο. Ο Τόλκιν πρέπει να κριθεί με βάση την εποχή στην οποία έγραψε ό,τι έγραψε. Για σκεφτείτε το.

[demiraval]

Είναι πράγματι πολύ άδικο να συγκρίνουμε τον Τόλκιν με τους μεταγενεστέρους του ή ακόμη και με τους προγενέστερους συγγραφείς του είδους. Ο Τόλκιν είχε κι αυτός τις δικές του επιρροές, από συγγραφείς που μόλις τώρα έχουν αρχίσει να γίνονται γνωστοί -εξαιτίας του μάλιστα-. Ποιος ήξερε τον William Moris πριν 20 χρόνια στην Ελλάδα; Ήταν ο Τόλκιν καλύτερος ή χειρότερος απ' τον Edmund Spencer; Αυτά τα ερωτήματα είναι ανευ νοήματος.

Εν πάσει περιπτώσει είναι ευρέως παραδεκτό, πως το έργο του Τόλκιν έδρασε καταλυτικά στην περαιτέρω εξάπλωση του ήδη γόνιμου (από εποχής Herbert, Lovecraft κλπ) Fantasy και μάλιστα παγκοσμίως. Αυτό που έκανε ο Τόλκιν και που δεν κατάφεραν ιδιαίτερα άλλοι συγγραφείς είναι να αγγίξει τόσα πολλά έθνη από τις πρώτες του εκδόσεις κιόλας. Όσο ήταν ακόμη εν ζωή, τα βιβλία του είχαν μεταφραστεί σε πάνω απο 15 γλώσσες. Αυτό και μόνο δικαιώνει τον παραμυθιακό τύπο της γραφής που είχε επιλέξει για να ψυχαγωγήσει τον αναγνώστη. Η έκρηξη της φανταστικής λογοτεχνίας που ακολούθησε στις δεκαετίες του 60 και του 70 πιστοποιεί το πόσο εκτιμήθηκε το έργο του, και αυτό φυσικά αφήνει απ' έξω την απορία κατα πόσο «υπερεκτιμήθηκε» ή «υποτιμήθηκε» κλπ.

Εν τέλει το προσωπικό γούστο του καθενός και μόνο μπορεί να οδηγήσει στην ψυχική τέρψη απ' το διάβασμα του Άρχοντα ας πούμε ή του Σιλμαρίλιον.

Αυτό που μ' ενοχλεί προσωπικά είναι η σύγχυση που προκάλεσαν οι ταινίες, οι οποίες σαν ταινίες ήταν εξαιρετικές. Το γεγονός ότι υπήρξε η καθ' όλα αναμενόμενη έκρηξη της εμπορικότητας του βιβλίου στο aftersale δεν σημαίνει ότι ο Τόλκιν υπερεκτιμήθηκε ξαφνικά!

Το έργο του ήταν ήδη αξιολογημένο ως θεμελιώδες στη φανταστική λογοτεχνία, εδώ και δεκαετίες.

Επομένως θεωρώ τη συζήτηση μια ήπια μορφή χασίματος χρόνου. Πάντα θα υπάρχουν, όπως με όλες τις ιδιοφυίες (Δαρβίνος, Αινστάιν, Νεύτων, Ντοστογιέφσκι κλπ), φανατικοί υποστηρικτές, καθώς και φανατικοί αντίπαλοι. Η αλήθεια σ αυτές τις περιπτώσεις χάνεται κάπου στη μέση.

[Alcaon]

Υπάρχουν κάποια χωριστά πράγματα που πρέπει κανείς να σκεφτεί.

 

Ένα είναι η κανονικοποίηση του χώρου του φανταστικού γύρω από τον διάσημο συγγραφέα (και γενικότερα γύρω από συγκεκριμένη θεματολογία και συγκεκριμένα ονόματα), και πόσο αρνητικό είναι αυτό για τον χώρο.

 

Η κανονικοποίηση στο Fantasy είναι πράγμα κακό. Το τελευταίο πράγμα που χρειαζόμαστε είναι συγγραφείς που δημιουργούν κλισέ που ύστερα τα ακολουθούν ή τα μιμούνται με διάφορους τρόπους, πολλοί άλλοι, εκθειάζοντας τον Μέγα Έναν που το ξεκίνησε (και συγκρίνοντας άπαντες στον χώρο με αυτόν) ή αντιθέτως τα αποφεύγουν με πάθος σαν να είναι η πανούκλα (χωρίς απαραίτητα να είναι), και μισούν οτιδήποτε έχει να κάνει με τον Μέγα Έναν. Δυστυχώς συμβαίνει, και δεν αλλάζει. Ευθύνεται ο συγγραφέας για αυτά που δημιουργεί; Σε κάποιο (μικρό κατά τη γνώμη μου) βαθμό, ίσως.

 

Όμως ο Τόλκιν είναι τόσο ένοχος για τις μυριάδες μέτριες ιστορίες με ξωτικά και νάνους και σκοτεινούς άρχοντες και μάγους με πλατύγυρα καπέλα και πάρα πάρα πολύ μακριές γενειάδες, όσο ο Μούρκοκ είναι ένοχος για τις μυριάδες μέτριες ιστορίες με κακοχυμένα αντίγραφα του αρχέτυπου καταραμένου αιώνιου μαχητή, με τα μακρυά άσπρα μαλιά και το πανίσχυρο - πλην καταραμένο - ξίφος του.

 

Στο τέλος πρέπει ο καθένας μας να έχει την ψυχραιμία να κακίζει τουλάχιστον αυτόν που φτιάχνει το φτηνό αντίγραφο, ή εκείνον που προσπαθεί να κανονικοποιήσει την φαντασία βάζοντας σαν μοναδικό μέτρο τον ένα ή τον άλλο συγγραφέα, και όχι τον ίδιο τον συγγραφέα (ειδικά εφόσον δεν το κάνει ενεργά).

 

Ο Τόλκιν για μένα είναι αθώος σε ότι αφορά τα κλισέ και τις απαιτήσεις που δημιουργήθηκαν γύρω από αυτόν και το έργο του. Και αυτό κυρίως γιατί στην εποχή που έγραφε δεν υπήρχε κανένα από αυτά τα κλισέ. Ο ίδιος τα δημιούργησε άθελά του, αντλώντας υλικό μέσα από πολλούς διαφορετικούς μύθους.

 

Ένα άλλο είναι αν όντως η απήχηση ενός συγγραφέα είναι ενδεικτική της δουλειάς του.

 

Είναι αλήθεια πως έχει πουλήσει πολύ. Όσοι γνωρίζουν από φαντασία το όνομα το ξέρουν. Συνήθως κάτι έχουν διαβάσει από αυτόν, ασχέτως αν τελικά τους αρέσει ή όχι. Έχει βγει ταινία με πολλά όσκαρ. Έχουν βγει παιχνίδια διαφόρων ειδών, πριν και μετά την ταινία, μέχρι και κουκλίτσες γκάνταλφ έχουν βγει, και ρέπλικες του Άντουριλ και του Νάρσιλ. Και για κάποιο διάστημα υπήρχαν άτομα που μάθαιναν Sindarin και Quenya έτσι για χόμπυ.

 

Έγραψε λοιπόν ο ίδιος κάτι τόσο μνημειώδες που αξίζει όλη αυτή την απήχηση (για να μην πω υστερία); Όχι. Όμως και πάλι, άλλος ήταν ο Τόλκιν πριν απ'τις ταινίες και άλλος μετά (αν και γενικά η όλη φάση είναι αλληλοτροφοδοτούμενη. Υπήρχαν ήδη πολλοί fans του Τόλκιν, που έτρεξαν με πόρωση να δουν τις ταινίες και τράβηξαν μαζί τους πολλούς άλλους που είδαν τις ταινίες και μετείχαν στην ιερή υστερία Τόλκιν.).

 

Οι ταινίες... δεν υπάρχουν πραγματικά άλλες ταινίες για να συγκριθούν, όταν βγήκαν. Εγώ τις βρίσκω υπερεκτιμημένες, υπό την έννοια ότι κάποιος θα μπορούσε να είχε φτιάξει εξ'ίσου, αν όχι καλύτερες, ταινίες φαντασίας με άλλη θεματολογία. Επίσης τις βρίσκω υπερεκτιμημένες απλά και μόνο λόγω του πανικού που δημιούργησαν.

 

Πιθανώς σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο συγγραφέας όντως μοιάζει υπερεκτιμημένος, υπό την έννοια ότι υπάρχουν και άλλοι εξίσου καλοί, ή καλύτεροι, που δεν έχουν δει αντίστοιχη αναγνώριση από το κοινό.

 

Όπως και να το δεις, όμως, ο Τόλκιν έφτιαξε δικό του μύθο, παίρνοντας τη συνταγή από αμέτρητους παλιούς μυθοπλάστες και συνθέτοντας με εντελώς δικό του τρόπο έναν κόσμο που ανάσαινε με το δικό του επικό/λυρικό ύφος. Ήταν πραγματικά συνεπής απέναντι στο δημιούργημά του. Πίστευε σε αυτό που έκανε και το έκανε με πάθος και αγάπη και με στοχαστική διστακτικότητα. Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ξεκίνησε σαν sequel του Hobbit. Στην πορεία έγινε κάτι πολύ μεγαλύτερο γιατί μεγάλωσε και ωρίμασε πάνω απ'το υπόβαθρο της δουλείας του Silmarillion και της μακρυάς ιστορίας της Μέσης Γης.

 

Το σύνολο των έργων του επάνω στη Μέση Γη, είναι έργο ζωής, και φαίνεται. Και δέχθηκε σφοδρή κριτική από την αρχή. Πάραυτα με τον Άρχοντα των Δακτυλιδιών δεν έγραψε παραμυθάκι, ούτε νουβέλλα τσέπης. Είχε ξεφύγει, και αυτό πρέπει να του αναγνωριστεί.

 

Δεν μπορώ, λοιπόν, να του αρνηθώ ότι δόθηκε στο έργο του όπως λίγοι. Και αυτό το βλέπεις με τη μία.

 

Σίγουρα δεν είναι ο "πρώτος" του είδους όπως πολλοί τον παρουσιάζουν. Είναι όμως, κατά τη γνώμη μου, ένας από τους Μεγάλους του είδους και αυτό δεν μπορείς να του το πάρεις.

 

Ναι είναι υπερεκτιμημένος. Αλλά του το χαρίζω.

[dolph]

Είναι κρίμα να συζητάμε για "υπερεκτιμημένους" συγγραφείς, πόσο μάλλον για αυτούς που έχουν διαρκέσει τόσο πολύ στον χρόνο (και βεβαιώτατα, για πάρα πολλούς λόγους, θα διαρκέσει για πολύ ακόμα).

 

Νομίζω ότι το όλο θέμα τέθηκε άκομψα. Καλύτερα ο op να ρώταγε αν μας αρέσει ο Tolkien ή όχι και γιατί, παρά αν είναι υπερεκτιμημένος. Είναι άτοπο να πούμε τον Tolkien υπερεκτιμημένο. Υπερεκτιμημένο μπορούμε να πούμε έναν συγγραφέα στο forum μας τον οποίο εκθειάζουμε μεταξύ μας, αλλά όχι έναν που έχει λατρευτεί από εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως. Έναν που το έργο του έχει διακριθεί από πλειάδα έγκυρων κριτικών. Έναν που το έργο του έχει επηρεάσει τόσους και τόσους σύγχρονούς και κατοπινούς συγγραφείς. Έναν που...

 

ΥΓ. Και αυτά τα λέει κάποιος που ναι μεν έχει διαβάσει σχεδόν όλα τα έργα του, αλλά δεν τρελλαίνεται μαζί του.

ΥΥΓ. Και φυσικά αυτό που μπορούμε να πούμε υπερβολικό είναι η λατρεία κάποιων ανθρώπων προς τον Tolkien και το έργο του. Όντως σε κάποιες περιπτώσεις το πάθος τους ξεπερνάει τα όρια (sic) που θα έπρεπε να έχουμε προς την λογοτεχνία. Αλλά αυτό είναι άλλου παπά ευαγγέλιο.

Edited July 29, 2009 by dolph

[Alcaon]

Το πρόβλημα είναι πως δεν μπορεί τόσους συγγραφείς να έχουμε το δικαίωμα να τους υποβάλλουμε στην κριτική του κατά πόσο είναι υπερτιμημένοι ή όχι, αλλά ο Τόλκιν να είναι υπεράνω, ως κάποιου είδους θεός μεταξύ θνητών. Αυτό ακριβώς πιστεύω ότι είναι που τον κάνει να φαντάζει υπερτιμημένος στα μάτια κάποιων in the first place.

 

Και παρόλο που εμένα ο Τόλκιν μου αρέσει πολύ και τον λατρεύω, μου αρέσουν το ίδιο πολύ ή και περισσότερο και άλλοι συγγραφείς που δεν έχουν την ίδια απήχηση.

 

Δεν είναι διόλου κακό να κατεβάσεις τον Τόλκιν απ'το βάθρο του ημίθεου για λίγο και να τον κριτικάρεις. Και μια απ'τις πιο συνηθισμένες άμυνες ενάντια στις κριτικές είναι "Μα... Ρε παιδιά!!!!! Τον πατέρα του Φάντασυ;;;; Δεν υπάρχει ολίγος σεβασμός;"

 

Δεν πιστεύω πως η κριτική δείχνει αυτόματα έλλειψη σεβασμού.

Edited July 30, 2009 by Alcaon

[Guest Anime_Overlord]

Λοιπόν, ο Τόλκιν είναι η βάση του σύγχρονου φάντασυ. Κανείς δεν είπε ότι αυτός το κάνει σωστά ή καλύτερα από όλους τους άλλους. Οπόιτε, ας τον έχουμε σαν βάση για καλύτερα πράγματα. Δηλαδή, έμπνευση για το πως έγραφε και παράδειγμα προς αποφυγή για όσα κλισέ καταστρέφουνε πια μια ιστορία.