Αρχαίο Ελληνικό θέατρο

[yanni]

Τα αρχαία θέατρα ήταν υπαίθρια και χτισμένα σε ημικυκλικό σχήμα με σειρές καθισμάτων κλιμακωτά από πέτρα. Το σχήμα των θεάτρων έδινε σε όλους στο ακροατήριο άριστη προβολή και επίσης σήμαινε ότι θα μπορούσαν να ακούσουν τους ηθοποιούς πάρα πολύ καλά σε όποιο σημείο και αν καθόταν. Στο κέντρο του θεάτρου ήταν η ορχήστρα (κυκλικό σχήμα σκηνής), με έναν βωμό για θυσίες αφιερωμένες στο Διόνυσο, Θεό του κρασιού και της γονιμότητας. Το θέατρο έχει τις ρίζες του στη λατρεία του Διονύσου.

Εδώ μπορεί ο καθένας να ανεβάσει κριτικές από την πλούσια θεατρική λογοτεχνία της αρχαιότητας. Δυστυχώς έχουν σωθεί πολύ λίγα έργα, μεταξύ των οποίων οι γνωστές τραγωδίες από τον Αισχύλο (525-436 π. Χ.), το Σοφοκλή (496-406 π. Χ.), και τον Ευριπίδη (485-385 π. Χ.), και τις κωμωδίες που αποδίδονται στον Αριστοφάνη (450-385 π. Χ.) και στο Μένανδρο (342-290 π. Χ.).

[yanni]

Ηρακλής Μαινόμενος 

Το θέμα της ενοχής του ήρωα είναι πολύ συνηθισμένο μοτίβο της τραγωδίας. Πού όμως έγκειται η ενοχή του Ηρακλή; Από την υπόθεση του έργου είναι φανερό πως για τίποτε από όσα φοβερά έπραξε δεν είναι υπεύθυνος ο ίδιος αλλά η τρέλα του, που είχε θεϊκή προέλευση. Ο ίδιος όμως ξέρει πως είναι ένοχος και δεν αποποιείται τις ευθύνες του. Αρχικά δεν βλέπει άλλη λύση από τον θάνατο, όμως ο φίλος του Θησέας του δείχνει άλλο δρόμο. Το ηρωικό ήθος του Ηρακλή δεν θα αμαυρωθεί με την αυτοκτονία αλλά με την αντοχή να συνεχίσει τη ζωή του μέσα στις αδιάκοπες τύψεις που θα τον τυραννούν. Αισθάνεται υποχρεωμένος να εγκαταλείψει την πατρίδα του ακολουθώντας το Θησέα στην Αθήνα, γυρεύοντας τόπο εξαγνισμού.

Edited September 10 by yanni

[yanni]

Μήδεια

Η Μήδεια διδάχτηκε το 431 π. Χ. και έδωσε στον δημιουργό της το τρίτο βραβείο. Είναι η τραγωδία που αποκαλύπτει όλη τη δραματουργική δεινότητα του Ευριπίδη και τον καθιερώνει ως άριστο γνώστη της ανθρώπινης ψυχής και των παθών που τη συγκλονίζουν. Ο ποιητής διασκευάζει το μύθο της Μήδειας, η προδομένη γυναίκα που σκοτώνει τα παιδιά της για να εκδικηθεί τον άντρα της.

Η κεντρική ηρωίδα, η Μήδεια, είναι η γυναίκα πού, εγκατέλειψε την πατρίδα της και την οικογένειά της και έφυγε σε ξένη χώρα, έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στον άντρα της και στους γαμήλιους όρκους. Η προδοσία του Ιάσονα την αφήνει εκτεθειμένη κοινωνικά και συναισθηματικά. Μέσα από την προδομένο έρωτα και την καταναγκαστική εξορία γεννιέται η επιθυμία της για εκδίκηση. Δεν θα δεχτεί αδιαμαρτύρητα το δεύτερο γάμο του Ιάσονα, θα αντιδράσει με τον τρόπο που της υπαγορεύουν η ψυχή της και η γεμάτη πάθη ιδιοσυγκρασία της. Η γυναικεία της φύση θα μεταχειριστεί τα όπλα που η ίδια η Μήδεια γνωρίζει καλά, τον δόλο και τη μαγική τέχνη. Με αυτά θα σκοτώσει τη νέα σύζυγό του Ιάσονα και τον πατέρα της και ύστερα θα σφάξει τα παιδιά της. 

Ο ορθολογιστικός τρόπος που καταστρώνει το σχέδιο εκδίκησης και εκτέλεση του ίσως προκαλούν την απέχθεια. Σε μία ψυχή όμως που γεννιέται τέτοιο μίσος, μπορεί να βλαστήσει και η πιο ισχυρή αγάπη, όπως συνέβη με την ηρωίδα που θυσίασε τα πάντα για τον Ιάσονα και τόσο αισχρά προδόθηκε.

[yanni]

Προμηθέας δεσμώτης - Αισχύλος

Ο Προμηθέας, ο ηρωικός Τιτάνας, που αντιμετωπίζει με αγέρωχη τόλμη και άκαμπτη υψηλοφροσύνη τη συμφορά του, την επιβεβλημένη απ' τον Δία, προβάλει ως το αιώνιο σύμβολο του επαναστάτη που μένει ακλόνητος στη θέση τού, άφοβος μπροστά στη δύναμη και τη βία. Είναι το σύμβολο του πνεύματος που αντιμάχεται τις σκοτεινές δυνάμεις της ύλης.

Σε όλη την τραγωδία η τραγικότητα δεν εντοπίζεται στη δράση των προσώπων αλλά στο δράμα του Προμηθέα, όπως αυτό σκιαγραφείται από τους μονολόγους του ήρωα αλλά και απ' τα περίφημα χορικά, τα γεμάτα ρυθμό και ανθρώπινο πόνο. Πάνω απ'όλα το έργο το διέπει η ιδέα της ελευθερίας, που μετενσαρκωμένη σε πνευματική και ψυχική δύναμη, υπερνικά τα υλικά δεσμά.

[yanni]

Πέρσαι - Αισχύλος 

Η τραγωδία Πέρσαι παραστάθηκε το 472 π. Χ. Δεν είναι απλώς ένα έργο, είναι μιά ιστορική μαρτυρία της απόκρουσης του Ξέρξη στην Ελλάδα. Ο ίδιος ο Αισχύλος ήταν πολεμιστής στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, και πέρα από την αίσθηση της ποίησης, μας περιγράφει τα γεγονότα.

Η δράση τοποθετείται στα Σούσα. Ο θεατής πληροφορείται τον θρίαμβο των Ελλήνων στη Σαλαμίνα, όχι από τους Έλληνες, αλλά από Πέρση αγγελιοφόρο ο οποίος φέρνει την είδηση της ήττας. Η τοποθέτηση της δράσης σε μία βαρβαρική πόλη και η αποκλειστική συμμετοχή περσών ηρώων έκανε το δράμα δημοφιλές.

Κεντρικό θέμα της τραγωδίας, είναι ότι ο πλούτος τρέφει την αλαζονεία, διακρίνονται καθαρά δύο βασικές έννοιες, η Άτη, που στέλνουν οι θεοί στους ανθρώπους για να θολώσει το μυαλό τους, φτάνοντας έτσι στην Ύβριν, την υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων.

[yanni]

Ικέτηδες - Αισχύλος

Οι Ικέτηδες είναι το αρχαιότερο ελληνικό δράμα που έχει διασωθεί. Βασίζεται σε λαϊκό μύθο: οι πενήντα κόρες του Δαναού πού κατάγονται από την Ιώ, έρχονται μαζί με τον πατέρα τους στο Άργος, κυνηγημένες από τους πενήντα γιους του Αιγύπτου, οι οποίοι θέλουν να συνάψουν ανίερο γάμο μαζί τους. Θα ζητήσουν άσυλο, πέφτοντας Ικέτηδες στο βασιλιά της χώρας Πελασγό.

Ο αισχύλος ανασυνθέτει αυτό το λαϊκό μύθο κατορθώνοντας να τον προσαρμόσει σε τραγωδία. Αγγίζει το θέμα της βίας. Δίνει έμφαση στην κεντρική ηρωίδα, συλλογική σε αυτό το έργο, τον χορό των Δαναΐδων. Ο ομαδικός χορός της γυναίκας που καταδιώκεται από τον βίαιο άντρα, που του αρνήθηκε τον έρωτα, είναι αποφασισμένη να πεθάνει παρά να υποκύψει. Δεν υπάρχουν άτομα πουθενά. Είναι απλά η γυναίκα ενάντια στον άντρα, η γυναίκα που διεκδικεί το δικαίωμα στο σώμα της, διακηρύσσοντας πως η καταπίεση αυτού του δικαιώματος είναι ένα από τα ασυγχώρητα εγκλήματα.

Η κτηνώδης βία, που ενσαρκώνεται στους γιους του Αιγύπτου, έρχεται σε αντίθεση με τη γυναικεία λεπτότητα των Δαναΐδων. Οι όποιες θεωρούσαν την ένωση που τους προτείνονταν αιμομικτική. Από την άλλη, οι γιοι του Αιγύπτου, ήταν αποφασισμένοι να παντρευτούν τις ξαδέλφες τους έστω και με τη βία.

[yanni]

Βάκχες - Ευριπίδη

Οι Βάκχες γράφτηκαν όταν ο Ευριπίδης ήταν 80 ετών, το έργο ανέβηκε μετά το θάνατο του στα Μεγάλα Διονύσια το 405 π. Χ. Είναι το μόνο έργο που σώθηκε με Διονυσιακό περιεχόμενο. Είναι η πιο μεγάλη σε έκταση τραγωδία του Ευριπίδη (1392 στίχοι). Ο θεός Διόνυσος παρουσιάζεται επί σκηνής ως βασικός πρωταγωνιστής, πράγμα σπάνιο για τραγωδία. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο χορός του Βακχών, γυναικών ακολουθούν του Διονύσου, είναι ενσωματωμένος στην πλοκή.

Στη βάση τραγικού μύθου, υπήρχε ένας αγώνας κυριαρχίας μεταξύ δύο ισχυρών ανδρών. Ο Πενθέας και ο Διόνυσος μάχονται σε ένα σκληρό παιχνίδι εξουσίας. Ο Θεός εμπλέκεται σε αυτό από διπλή τιμωρητική διάθεση. Θέλει να τιμωρήσει τις κόρες του Κάδμου για συκοφαντία και αμφισβήτηση της αυθεντικότητας προς το πρόσωπό του. Δεύτερο, θέλει να τιμωρήσει τον εξάδελφό του Πενθέα που ως  άρχοντας της Θήβας αντιστέκεται σθεναρά στην εισαγωγή της διονυσιακής λατρείας στη Θήβα.

Ο Πενθέας, ενώ αρχικά αντιμετωπίζει με πολιτικούς όρους το πρόβλημα που προέκυψε με τον ερχομό του Διονύσου. Τελικά κάτω από την γοητεία του Θεού, ενδίδει σε δικές του αδυναμίες, τις οποίες εκμεταλλεύεται ο Διόνυσος και μεταθέτει την αντιπαράθεση σε από σύγκρουση πολιτών σε σύγκρουση προσώπων. Εκεί το δημόσιο πρόσωπο εξαγνίστηκε και και τη θέση του κατέλαβε το πρόσωπο που έκρυβε επιμελώς ο Πενθέας. Γίνεται τελικά θύτης και θύμα.

Κλείνοντας θα αναφέρω λίγα λόγια για το βιβλίο των εκδόσεων "Αρμός" του 2017. Πολύ προσεγμένη έκδοση με αναλυτικά προλεγόμενα πάνω στη μυθολογία και στο τι πρεσβεύει ο θεός Διόνυσος. Επίσης κάνει μία καλή προσέγγιση όσον αφορά την υπόθεση της τραγωδίας. Η μετάφραση είναι σύγχρονη και απλοϊκά δοσμένη αλλά λείπει το αρχαίο κείμενο, μεγάλο μείον κατά την άποψη μου.