Αρχαίο Ελληνικό θέατρο

[yanni]

Τα αρχαία θέατρα ήταν υπαίθρια και χτισμένα σε ημικυκλικό σχήμα με σειρές καθισμάτων κλιμακωτά από πέτρα. Το σχήμα των θεάτρων έδινε σε όλους στο ακροατήριο άριστη προβολή και επίσης σήμαινε ότι θα μπορούσαν να ακούσουν τους ηθοποιούς πάρα πολύ καλά σε όποιο σημείο και αν καθόταν. Στο κέντρο του θεάτρου ήταν η ορχήστρα (κυκλικό σχήμα σκηνής), με έναν βωμό για θυσίες αφιερωμένες στο Διόνυσο, Θεό του κρασιού και της γονιμότητας. Το θέατρο έχει τις ρίζες του στη λατρεία του Διονύσου.

Εδώ μπορεί ο καθένας να ανεβάσει κριτικές από την πλούσια θεατρική λογοτεχνία της αρχαιότητας. Δυστυχώς έχουν σωθεί πολύ λίγα έργα, μεταξύ των οποίων οι γνωστές τραγωδίες από τον Αισχύλο (525-436 π. Χ.), το Σοφοκλή (496-406 π. Χ.), και τον Ευριπίδη (485-385 π. Χ.), και τις κωμωδίες που αποδίδονται στον Αριστοφάνη (450-385 π. Χ.) και στο Μένανδρο (342-290 π. Χ.).

[yanni]

Ηρακλής Μαινόμενος 

Το θέμα της ενοχής του ήρωα είναι πολύ συνηθισμένο μοτίβο της τραγωδίας. Πού όμως έγκειται η ενοχή του Ηρακλή; Από την υπόθεση του έργου είναι φανερό πως για τίποτε από όσα φοβερά έπραξε δεν είναι υπεύθυνος ο ίδιος αλλά η τρέλα του, που είχε θεϊκή προέλευση. Ο ίδιος όμως ξέρει πως είναι ένοχος και δεν αποποιείται τις ευθύνες του. Αρχικά δεν βλέπει άλλη λύση από τον θάνατο, όμως ο φίλος του Θησέας του δείχνει άλλο δρόμο. Το ηρωικό ήθος του Ηρακλή δεν θα αμαυρωθεί με την αυτοκτονία αλλά με την αντοχή να συνεχίσει τη ζωή του μέσα στις αδιάκοπες τύψεις που θα τον τυραννούν. Αισθάνεται υποχρεωμένος να εγκαταλείψει την πατρίδα του ακολουθώντας το Θησέα στην Αθήνα, γυρεύοντας τόπο εξαγνισμού.

Edited September 10, 2023 by yanni

[yanni]

Μήδεια

Η Μήδεια διδάχτηκε το 431 π. Χ. και έδωσε στον δημιουργό της το τρίτο βραβείο. Είναι η τραγωδία που αποκαλύπτει όλη τη δραματουργική δεινότητα του Ευριπίδη και τον καθιερώνει ως άριστο γνώστη της ανθρώπινης ψυχής και των παθών που τη συγκλονίζουν. Ο ποιητής διασκευάζει το μύθο της Μήδειας, η προδομένη γυναίκα που σκοτώνει τα παιδιά της για να εκδικηθεί τον άντρα της.

Η κεντρική ηρωίδα, η Μήδεια, είναι η γυναίκα πού, εγκατέλειψε την πατρίδα της και την οικογένειά της και έφυγε σε ξένη χώρα, έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στον άντρα της και στους γαμήλιους όρκους. Η προδοσία του Ιάσονα την αφήνει εκτεθειμένη κοινωνικά και συναισθηματικά. Μέσα από την προδομένο έρωτα και την καταναγκαστική εξορία γεννιέται η επιθυμία της για εκδίκηση. Δεν θα δεχτεί αδιαμαρτύρητα το δεύτερο γάμο του Ιάσονα, θα αντιδράσει με τον τρόπο που της υπαγορεύουν η ψυχή της και η γεμάτη πάθη ιδιοσυγκρασία της. Η γυναικεία της φύση θα μεταχειριστεί τα όπλα που η ίδια η Μήδεια γνωρίζει καλά, τον δόλο και τη μαγική τέχνη. Με αυτά θα σκοτώσει τη νέα σύζυγό του Ιάσονα και τον πατέρα της και ύστερα θα σφάξει τα παιδιά της. 

Ο ορθολογιστικός τρόπος που καταστρώνει το σχέδιο εκδίκησης και εκτέλεση του ίσως προκαλούν την απέχθεια. Σε μία ψυχή όμως που γεννιέται τέτοιο μίσος, μπορεί να βλαστήσει και η πιο ισχυρή αγάπη, όπως συνέβη με την ηρωίδα που θυσίασε τα πάντα για τον Ιάσονα και τόσο αισχρά προδόθηκε.

[yanni]

Προμηθέας δεσμώτης - Αισχύλος

Ο Προμηθέας, ο ηρωικός Τιτάνας, που αντιμετωπίζει με αγέρωχη τόλμη και άκαμπτη υψηλοφροσύνη τη συμφορά του, την επιβεβλημένη απ' τον Δία, προβάλει ως το αιώνιο σύμβολο του επαναστάτη που μένει ακλόνητος στη θέση τού, άφοβος μπροστά στη δύναμη και τη βία. Είναι το σύμβολο του πνεύματος που αντιμάχεται τις σκοτεινές δυνάμεις της ύλης.

Σε όλη την τραγωδία η τραγικότητα δεν εντοπίζεται στη δράση των προσώπων αλλά στο δράμα του Προμηθέα, όπως αυτό σκιαγραφείται από τους μονολόγους του ήρωα αλλά και απ' τα περίφημα χορικά, τα γεμάτα ρυθμό και ανθρώπινο πόνο. Πάνω απ'όλα το έργο το διέπει η ιδέα της ελευθερίας, που μετενσαρκωμένη σε πνευματική και ψυχική δύναμη, υπερνικά τα υλικά δεσμά.

[yanni]

Πέρσαι - Αισχύλος 

Η τραγωδία Πέρσαι παραστάθηκε το 472 π. Χ. Δεν είναι απλώς ένα έργο, είναι μιά ιστορική μαρτυρία της απόκρουσης του Ξέρξη στην Ελλάδα. Ο ίδιος ο Αισχύλος ήταν πολεμιστής στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, και πέρα από την αίσθηση της ποίησης, μας περιγράφει τα γεγονότα.

Η δράση τοποθετείται στα Σούσα. Ο θεατής πληροφορείται τον θρίαμβο των Ελλήνων στη Σαλαμίνα, όχι από τους Έλληνες, αλλά από Πέρση αγγελιοφόρο ο οποίος φέρνει την είδηση της ήττας. Η τοποθέτηση της δράσης σε μία βαρβαρική πόλη και η αποκλειστική συμμετοχή περσών ηρώων έκανε το δράμα δημοφιλές.

Κεντρικό θέμα της τραγωδίας, είναι ότι ο πλούτος τρέφει την αλαζονεία, διακρίνονται καθαρά δύο βασικές έννοιες, η Άτη, που στέλνουν οι θεοί στους ανθρώπους για να θολώσει το μυαλό τους, φτάνοντας έτσι στην Ύβριν, την υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων.

[yanni]

Ικέτηδες - Αισχύλος

Οι Ικέτηδες είναι το αρχαιότερο ελληνικό δράμα που έχει διασωθεί. Βασίζεται σε λαϊκό μύθο: οι πενήντα κόρες του Δαναού πού κατάγονται από την Ιώ, έρχονται μαζί με τον πατέρα τους στο Άργος, κυνηγημένες από τους πενήντα γιους του Αιγύπτου, οι οποίοι θέλουν να συνάψουν ανίερο γάμο μαζί τους. Θα ζητήσουν άσυλο, πέφτοντας Ικέτηδες στο βασιλιά της χώρας Πελασγό.

Ο αισχύλος ανασυνθέτει αυτό το λαϊκό μύθο κατορθώνοντας να τον προσαρμόσει σε τραγωδία. Αγγίζει το θέμα της βίας. Δίνει έμφαση στην κεντρική ηρωίδα, συλλογική σε αυτό το έργο, τον χορό των Δαναΐδων. Ο ομαδικός χορός της γυναίκας που καταδιώκεται από τον βίαιο άντρα, που του αρνήθηκε τον έρωτα, είναι αποφασισμένη να πεθάνει παρά να υποκύψει. Δεν υπάρχουν άτομα πουθενά. Είναι απλά η γυναίκα ενάντια στον άντρα, η γυναίκα που διεκδικεί το δικαίωμα στο σώμα της, διακηρύσσοντας πως η καταπίεση αυτού του δικαιώματος είναι ένα από τα ασυγχώρητα εγκλήματα.

Η κτηνώδης βία, που ενσαρκώνεται στους γιους του Αιγύπτου, έρχεται σε αντίθεση με τη γυναικεία λεπτότητα των Δαναΐδων. Οι όποιες θεωρούσαν την ένωση που τους προτείνονταν αιμομικτική. Από την άλλη, οι γιοι του Αιγύπτου, ήταν αποφασισμένοι να παντρευτούν τις ξαδέλφες τους έστω και με τη βία.

[yanni]

Βάκχες - Ευριπίδη

Οι Βάκχες γράφτηκαν όταν ο Ευριπίδης ήταν 80 ετών, το έργο ανέβηκε μετά το θάνατο του στα Μεγάλα Διονύσια το 405 π. Χ. Είναι το μόνο έργο που σώθηκε με Διονυσιακό περιεχόμενο. Είναι η πιο μεγάλη σε έκταση τραγωδία του Ευριπίδη (1392 στίχοι). Ο θεός Διόνυσος παρουσιάζεται επί σκηνής ως βασικός πρωταγωνιστής, πράγμα σπάνιο για τραγωδία. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο χορός του Βακχών, γυναικών ακολουθούν του Διονύσου, είναι ενσωματωμένος στην πλοκή.

Στη βάση τραγικού μύθου, υπήρχε ένας αγώνας κυριαρχίας μεταξύ δύο ισχυρών ανδρών. Ο Πενθέας και ο Διόνυσος μάχονται σε ένα σκληρό παιχνίδι εξουσίας. Ο Θεός εμπλέκεται σε αυτό από διπλή τιμωρητική διάθεση. Θέλει να τιμωρήσει τις κόρες του Κάδμου για συκοφαντία και αμφισβήτηση της αυθεντικότητας προς το πρόσωπό του. Δεύτερο, θέλει να τιμωρήσει τον εξάδελφό του Πενθέα που ως  άρχοντας της Θήβας αντιστέκεται σθεναρά στην εισαγωγή της διονυσιακής λατρείας στη Θήβα.

Ο Πενθέας, ενώ αρχικά αντιμετωπίζει με πολιτικούς όρους το πρόβλημα που προέκυψε με τον ερχομό του Διονύσου. Τελικά κάτω από την γοητεία του Θεού, ενδίδει σε δικές του αδυναμίες, τις οποίες εκμεταλλεύεται ο Διόνυσος και μεταθέτει την αντιπαράθεση σε από σύγκρουση πολιτών σε σύγκρουση προσώπων. Εκεί το δημόσιο πρόσωπο εξαγνίστηκε και και τη θέση του κατέλαβε το πρόσωπο που έκρυβε επιμελώς ο Πενθέας. Γίνεται τελικά θύτης και θύμα.

Κλείνοντας θα αναφέρω λίγα λόγια για το βιβλίο των εκδόσεων "Αρμός" του 2017. Πολύ προσεγμένη έκδοση με αναλυτικά προλεγόμενα πάνω στη μυθολογία και στο τι πρεσβεύει ο θεός Διόνυσος. Επίσης κάνει μία καλή προσέγγιση όσον αφορά την υπόθεση της τραγωδίας. Η μετάφραση είναι σύγχρονη και απλοϊκά δοσμένη αλλά λείπει το αρχαίο κείμενο, μεγάλο μείον κατά την άποψη μου.

[yanni]

Λυσιστράτη - Αριστοφάνη 

Οι γυναίκες των Αθηνών με επικεφαλή τη Λυσιστράτη και σε συνεννόηση με τη Σπαρτιάτισσα Λαμπιτώ οδηγούν σε σεξουαλική αποχή, για να αναγκάσουν τους άντρες να σταματήσουν τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Καταλαμβάνουν την Ακρόπολη των Αθηνών και δεν υποχωρούν στις πιέσεις των ανδρών. Με δράση, με λόγους και με επιχειρήματα οι γυναίκες οδηγούν τις αντιπροσωπείες των δύο πόλεων να συμφιλιωθούν. Έτσι ενώ ο πόλεμος είναι σε εξέλιξη, έχουμε μια θεατρική ειρήνη.

Στο έργο αυτό παρόλο τα κωμικά στοιχεία, προβάλλεται με όλη του τη σοβαρότητα το οδυνηρό θέμα του Πελοποννησιακού πολέμου, που συνεχίζεται εδώ και δύο δεκαετίες (431-404 π.Χ.). Η γυναικεία ευαισθησία και επινοητικότητα, θα δώσει στο χώρο της σκηνικής δράσης ότι δεν μπόρεσε να πετύχει η ανδρική πρωτοβουλία στον πραγματικό χώρο. Ο Αριστοφάνης με το έργο του δεν διστάζει να διατυπώσει κατηγορίες προς τις δύο πλευρές, Αθήνα και Σπάρτη, για τον αδελφοκτόνο σπαραγμό.

[yanni]

Επτά επί Θήβας - Αισχύλος

Ή τραγωδία εκτυλίσσεται στην πόλη της Θήβας. Οι γιοι του Οιδίποδα, Ετεοκλής και Πολυνείκης, μετά το θάνατο του συμφώνησαν να βασιλεύουν στη Θήβα εναλλάξ από ένα χρόνο ο καθένας. Ο Ετεοκλής που πρώτος πήρε την εξουσία, αρνήθηκε να την παραδώσει στον αδελφό του. Ο Πολυνείκης αδικημένος συγκέντρωσε στρατό και κήρυξε πόλεμο στη Θήβα. Πίσω από το γεγονός του πολέμου, κρύβεται η κατάρα που συνοδεύει τον οίκο του Λαΐου: και οι δύο γιοί του Οιδίποδα πρέπει να πεθάνουν και να μοιράσουν τη βασιλεία με το σίδερο.

Το έργο έχει πολεμικό χαρακτήρα, μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα διαγράφονται οι ανθρώπινοι χαρακτήρες, των οποίων οι επιλογές και οι πράξεις καθορίζονται από την ιδιοσυγκρασία του καθενός αλλά και από τις αναλλοίωτες αρχές που κυβερνούν τον κόσμο και την ανθρώπινη μοίρα.

Ο Ετεοκλής, ο τραγικός αυτός ήρωας, πρέπει να υποφέρει για την αδικία που διέπραξε απέναντι στον αδελφό του και μαζί του να υποφέρει ολόκληρη η πόλη. Πάσχει σημαδεμένος από την οικογενειακή κατάρα, για την οποία δεν φέρει καμία ευθύνη.

Edited October 21, 2023 by yanni

[yanni]

Βάτραχοι - Αριστοφάνης 

Σε αυτό το έργο που παίζεται κυρίως στον Άδη, ο επισκέπτης εκεί Διόνυσος οδηγεί στην επεξεργασία σοβαρών θεμάτων της πνευματικής και της κοινωνικής ζωής με τα μέσα της κωμωδίας. Στήνοντας μία δίκη στον Άδη, ανάμεσα στους νεκρούς Αισχύλο και Ευριπίδη. Οι βάτραχοι κοαζουν απέναντι σε κάθε ψυχρό και άτεχνο συγγραφέα. Που μέσα από την αστοχασια του δεν καταλαβαίνει ότι είναι βάρβαρος και που φαντάζεται πως όχι μόνο είναι ίσος, αλλά ότι υπερέχει από εκείνους που τα ξέρουν πολύ καλά. Κουαξ κουαξ, εναντίον του καθενός από εμάς που δεν έχει αυτογνωσία.

 Ο Αριστοφάνης παριστάνει το Διόνυσο να δυσανασχετεί επειδή δεν υπάρχει πλέον κανένας ικανός ποιητής τραγωδιών ή κωμωδιών. Για αυτό το λόγο θα κατέβει στον Άδη για να φέρει στη γη τον Ευριπίδη. Θα φτάσει στη Θήβα ζητώντας πληροφορίες από τον Ηρακλή για τους δρόμους του Άδη. Φορώντας λεοντή και κρατώντας το ρόπαλο, ξεκίνησε το ταξίδι του, παίρνοντας μαζί του τον δούλο του Ξανθία. Φτάνοντας στον προορισμό ο Διόνυσος κρίνει τους ποιητές, Αισχύλου και Ευριπίδη. Τελικός νικητής ο αισχύλος και όχι ο Ευριπίδης.

[yanni]

Ελένη - Ευριπίδη 

Ο Ευριπίδης εκμεταλλεύεται δραματουργικά μια εκδοχή του μύθου του τρωικού πολέμου. Η Ελένη ποτέ δεν πήγε στην Τροία, εκεί μεταφέρθηκε μόνο το είδωλο της, ενώ εκείνη έμενε δέκα χρόνια στην Αίγυπτο. Η Ελένη που έγινε αιτία για τόσες συμφορές δεν υπάρχει πια. Ο Ευριπίδης την παρουσιάζει ως μία γυναίκα που υποφέρει τόσα χρόνια στην ξενιτιά και αγωνιά για την τύχη του άνδρα της, προσπαθώντας να αποφύγει το γάμο με το βασιλιά της Αιγύπτου. Μοναδική της ελπίδα η επανασύνδεση της με τον Μενέλαο και η αποκατάσταση της φήμης της.

Κεντρικός άξονας της τραγωδίας είναι το άτομο. Οι θεοί δημιουργοί προβλημάτων των θνητών, επιβάλλουν μία δεδομένη κατάσταση αλλά δεν είναι υπεύθυνοι για τη σωτηρία αυτών. Η έξοδος θα έρθει από τη βούληση των ανθρώπων. Η Ελένη επιστρατεύει τη γυναικεία πανουργία και ο Μενέλαος τη δύναμη των όπλων. Κερδίζοντας με αυτό τον τρόπο τη σωτηρία τους.

Ο Ευριπίδης αντλεί πάλι το ερέθισμα του από την πολιτική κατάσταση, και αντιδρά με τον δικό του τρόπο για τα πολιτικά πράγματα της εποχής του. Αφορμή αποτελεί ο πόλεμος στη Σικελία, τονίζει τον παραλογισμό του πολέμου και υπαινίσσεται ότι πρέπει να προτιμώνται άλλοι τρόποι επίλυσης των διαφορών.

[yanni]

Σφήκες - Αριστοφάνης

Οι Σφήκες παρουσιάστηκαν το 422 π.Χ, μία πολιτική κωμωδία, επίσης διακωμωδείται η κοινωνική κατάσταση της εποχής του έργου. 

Η συνολική θεώρηση του έργου μας δίνει την εικόνα του αρμονικού συνδυασμού της πολιτικής σάτιρας και των κωμικών στοιχείων. Ο ποιητής έχει στόχο το σατιρισμό της δικομανίας και των παραμέτρων της. Γίνεται έτσι κριτική των λαϊκών δικαστηρίων της εποχής, όχι τόσο ως θεσμού, όσο ως πρακτική λειτουργίας. Οι δικαστές όμοιοι με σφήκες και από αυτούς παίρνει το όνομά του το έργο, δίκαζαν με αυστηρότητα, κεντρίζοντας με τα κεντριά τους. Ο Αριστοφάνης βέβαια χτυπά με την κωμωδία του και τον πολιτικό Κλέωνα, που είχε αυξήσει την αποζημίωση των δικαστών, μεταβάλλοντας τους γέροντες δικαστές σε δικομανή πρόσωπα.

[yanni]

Ανδρομάχη - Ευριπίδη

Η ηρωίδα του έργου είναι η Ανδρομάχη, γνωστή από την ιλιάδα γυναίκα του Έκτορα. Μετά την άλωση της Τροίας οδηγείται από το Νεοπτόλεμο, γιο του Αχιλλέα, στην Ελλάδα, αποκτώντας μαζί του ένα γιο. Εκείνος έχει παντρευτεί επίσημα την κόρη του Μενέλαου και της ωραίας Ελένης, την Ερμιόνη, που είναι άτεκνη και ζηλεύει την Ανδρομάχη. Μεταξύ τους ξεσπά έχθρα και αντιδικία. Θα επέμβει ο Μενέλαος και ο παππούς του Νεοπτόλεμου Πηλέας. Ο γιος του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας Ορέστης θα πάρει μαζί του την Ερμιόνη, αλλά και θα σκοτώσει το Νεοπτόλεμο στους Δελφούς.

Η τραγωδία παραστάθηκε στις αρχές του πελοποννησιακού πολέμου. Ο Ευριπίδης μέσα στο μυθολογικό πλαίσιο κινήθηκε περίτεχνα και επιδίωξε μια προπαγάνδα κατά των Σπαρτιατών και παρουσίασε τον Μενέλαο με καθόλου καλά στοιχεία ως άνθρωπο και βασιλιά. Ο ποιητής με άλλα λόγια κάνει στρατευμένη, πατριωτική τέχνη, αλλά πρέπει να του αναγνωρίσουμε τη συνθετική ικανότητα του, την ποιότητα των λυρικών στοιχείων του έργου του και την ευρηματικότητα του κατά περιπτώσεις.

[yanni]

Εκάβη - Ευριπίδη

Η τραγωδία μελετά την ανθρώπινη φύση, θέμα της είναι οι πράξεις, τα βαθύτερα αίτια και οι συνέπειες αυτών των πράξεων. Η Εκάβη, αυτή η πολύπαθη, γριά βασίλισσα της Τροίας, θα μεταμορφωθεί από αξιολυπητο και αδρανές θύμα, σε θηριώδη και αδυσώπητο θύτη. Δυο είναι τα σημαντικότερα στοιχεία στο έργο, ο αντιπολεμικός του χαρακτήρας και η εξαθλίωση της ανθρωπιάς που επιφέρει ο πόλεμος. 

Όχημα για την εξιστόρηση αυτών των στοιχείων, η Εκάβη. Συνοψίζει την υπέρτατη δυστυχία. Από μεγάλη βασίλισσα γίνεται σκλάβα, αφού έχασε τον άντρα της και πολλά απ' τα παιδιά τής, τώρα σε μία ανήκουστη ανθρωποθυσία χάνει ακόμα ένα παιδί, την Πολυξένη. Όταν θα αντικρύσει και τον μικρό της γιο Πολύδωρο νεκρό, με τρόπο άτιμο από τον Θρακιωτη βασιλιά Πολυμήστορα, η ως τότε παθητική οδύνη της μετατρέπεται σε απελπισμένη πανουργία. Καταστρώνει το σχέδιο εκδίκησης και το εκτελεί με σπάνια αγριότητα, μεταμορφώνεται σε θηριώδες, αποτρόπαιο όν, προκαλώντας μας μόνο φρίκη.

[yanni]

Νεφέλαι - Αριστοφάνης

Στο έργο αυτό διακωμωδείται ο Σωκράτης, παριστάνεται σαν εκπρόσωπος των σοφιστών και σαν ιδιοκτήτης φροντιστηρίου, διδάσκοντας πως οι μαθητές να διαστρέφουν μια κατάσταση κερδίζοντας στις δίκες. Ο φιλοδικος Στρεψιάδης προσπαθεί αρχικά να διδαχθεί τη στρεψοδικια, αλλά αποτυγχάνει. Στέλνει τότε το γιο του Φειδιππίδη, μαθαίνοντας αυτός καλά την τέχνη της στεψιδικίας εφαρμόζοντας την σε βάρος του πατέρα του. Ο νεαρός έχει παρακολουθήσει στο φροντιστήριο έναν αγώνα λόγων ανάμεσα στο δίκαιο και στον άδικο λόγο, στον οποίον νικά ο άδικος. Ο Στρεψιάδης δυσαρεστημένος από την εξέλιξη των πραγμάτων θα βάλει Φώτιο στο φροντιστήριο του Σωκράτη.

Οι Νεφέλες του Αριστοφάνη είναι, όπως φαίνεται από εξωτερική άποψη, μια σάτιρα του φιλοσόφου Σωκράτη, εμβαθύνοντας μπορούμε να υποπτευθούμε ότι ο Αριστοφάνης χτυπά τη σοφιστική κίνηση της εποχής του, που είχε προκαλέσει έντονη αμφισβήτηση των καθιερωμένων ως τότε πεποιθήσεων και θεσμών. Παράλληλα με το κεντρικό θέμα ο Αριστοφάνης σατιρίζει και τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής του, ιδιαίτερα το θέμα των οικονομικών συναλλαγών.

[yanni]

Τρωάδες - Ευριπίδη 

Το έργο εντάσσεται στο μύθο του Τρωικού πολέμου. Οι Τρωάδες, γυναίκες των Τρώων, μετά την άλωση της Τροίας βρίσκονται στο έλεος των νικητών, οι οποίοι θυσιάζουν την Πολυξένη, γκρεμίζουν από τα τείχη των Αστυάνακτα και καταστρέφουν και πυρπολούν την πόλη η οποία είναι η τελική εικόνα της τραγωδίας.

Ο Ευριπίδης δεν περιορίστηκε να δώσει την άμετρη δυστυχία των αιχμαλωτισμένων Τρωαδιτισσών, παράλληλα θέλησε να επισημάνει ότι, αν σε έναν πόλεμο έχουμε νικητές και νικημένους, οι πρώτοι δεν είναι αμέτοχοι στα δεινά που ο πόλεμος αυτός προκαλεί. Ο Ευριπίδης, ανήσυχος βαθιά από την εξέλιξη του Πελοποννησιακού πολέμου, που κατά την περίοδο της συγγραφής του έργου περνούσε στη δεύτερη φάση του, θέλησε να ζωγραφίσει τη φρίκη του πολέμου. Επίσης έδωσε ένα δείγμα ανεξίτηλο των συμφορών που ο πόλεμος φέρνει.

[yanni]

 

Ρήσος - Ευριπίδη

Ο Ρήσος του Ευριπίδη παίζεται έξω από το τρωικό στρατόπεδο, στα τείχη της Τροίας. Το έργο ίσως ανήκει στα πρώιμα έργα του Ευρυπίδη ή είναι έργο της μεταγενέστερης περιόδου. Αντλεί το θέμα από τη ραψωδία Κ της Ιλιάδας, δραματοποίει ενα επεισοδίο από τον τρωικό πόλεμο.

Η έπαρση τιμωρείται, η έπαρση κλείνει με τύψεις για τα αστόχαστα λόγια που λέγονται σε άνθρωπο που έρχεται να βοηθήσει. Απρόοπτα του πολέμου οπου η τόλμη πληρώνει ακριβά και από εκείνον που είναι ριψοκίνδυνος και από άλλους που ανύποπτοι συμπαρασύρονται στο θάνατο. Οι θεοί παίζουν το δικό τους ρόλο στις ζωές των ανθρώπων, ενίοτε μεταξύ τους. Ο ποιητής έστησε μπροστά μας έναν μυθικό κόσμο στα πλαίσια του πραγματικού.

[yanni]

Πλούτος - Αριστοφάνη 

Ο Αριστοφάνης θέλοντας να σατηρίσει τους Αθηναίους, οι οποίοι πλουτίζαν ζώντας με αδικίες και συκοφαντείες, δημιουργεί το χαρακτήρα ενός γέροντα γεωργού με το όνομα Χρεμύλος, πού ήταν δίκαιος και έντιμος, αλλά φτωχός. Αυτός λοιπόν μαζί με κάποιον δούλο του πηγαίνει στο μαντείο του Απόλλωνα και τον ρωτά για το δικό του παιδί, αν αυτό πρέπει να ζήσει με έντιμο ή ανέντιμο βιο. Ο θεός δεν του έδωσε κάποιο σαφή χρησμό, αλλά του είπε να ακολουθήσει τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσει μπροστά του. Αυτός ήταν ένας τυφλός γέροντας, ο θεός Πλούτος. Πληροφορούνται από αυτόν ποιος είναι, και παίρνουν την απόφαση να τον οδηγήσουν στο ναό του Ασκληπιού και να του θεραπεύσουν την τύφλα των ματιών του...

Το έργο αυτό το Αριστοφάνη ανήκει στα τελευταία του. Έχει πάψει πλέον να κάνει πολιτική κριτική και έχει παραχωρήσει τη θέση του στην κοινωνική κριτική, δηλαδή στο σατιρισμό απλών ανθρώπινων περιπτώσεων.

[yanni]

Εκκλησιάζουσαι - Αριστοφάνη 

Οι γυναίκες συνωμότησαν, μεταμφιέστηκαν σε άντρες για να πάνε στη λαϊκή συνέλευση. Εκεί θα πείσουν το λαό να τους παραδώσει την εξουσία της πόλης.

Μέσα από την ουτοπία αυτού του έργου διαπιστώνονται ορισμένα πράγματα: η πολιτική κατευθύνει από άλλο δρόμο τη φυσική επιλογή του ατόμου, ο νόμος πνίγει τη φύση, η πολιτική βούληση καταργεί την ελευθερία του ατόμου. Η τέλεια κοινοκτημοσύνη είναι ο μόνος δρόμος για την προσωπική ελευθερία. Όλα αυτά τα παρακολουθεί ο θεατής, μέσα από τον οίστρο του Αριστοφάνη.

[yanni]

Ειρήνη - Αριστοφάνη 

Η Ειρήνη του Αριστοφάνη καταπιάνεται με το θέμα της ειρήνης στη διάρκεια της πρώτης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου. 

Ο Τρυγαίος ένας γέροντας γεωργός από την Αθήνα, πετάει στην πλάτη ενός σκαθαριού με προορισμό το παλάτι των θεών, για χάρη της εμπόλεμης Ελλάδας. Εκεί θα συναντήσει τον θεό Ερμή, ο οποίος τον πληροφορείο ότι οι θεοί άλλαξαν τόπο κατοικίας και πήγαν να κατοικήσουν πολύ ψηλά στον ουρανό εξαιτίας του εμφυλίου των ελλήνων.

Στο χώρο της κατοικίας των θεών εγκαταστάθηκε ο Πόλεμος κλείνοντας την Ειρήνη μέσα σε ένα σπήλαιο. Ο Τρυγαίος επιστρέφει στη γη έχοντας μαζί του τρεις θεότητες, την Ειρήνη, την Οπώρα με την οποία παντρεύτηκε, και τη Θεωρία που εγκαθιστά στη βουλή.

[yanni]

Ηρακλείδαι - Ευριπίδη 

Η τραγωδία Ηρακλείδαι δημιουργήθηκε στον απόηχο του πελοποννησιακού πολέμου. Τα παιδιά του Ηρακλή καταδιώκονται από τον βασιλιά των Μυκηνών Ευρυσθέα και ζητούν σωτηρία στην Αθήνα μαζί με τον πιστό σύντροφο του πατέρα τους Ιόλαο. Ο Ευρυσθέας, επειδή δεν του παραδίδουν τα παιδιά, κηρύσσει πόλεμο στους Αθηναίους. Η κόρη του Ηρακλή Μακαρία δέχεται να θυσιαστεί για να εκπληρωθεί χρησμός που έλεγε ότι οι Αθηναίοι θα νικήσουν αν μια νεαρή κοπέλα δεχτεί να πεθάνει. Οι Αθηναίοι νικούν και ο Ευρυσθέας αιχμαλωτίζεται και οδηγείται στη μητέρα του Ηρακλή, Αλκμήνη. Εκείνη αποφασίζει να τον θανατώσει παραδίδοντας το πτώμα στην πόλη. 

 Σκοπός του Ευριπίδη είναι η αναζωπύρωση της πατριωτικής φλόγας. Υπενθυμίζει στους συμπολίτες του ότι δεν είναι ασήμαντη η πόλη τους και έχουν ιερό χρέος να την υπερασπιστούν. Παράλληλα θίγει το θέμα της ηθικής παρακμής και αναλγησίας που μπορεί να προκαλέσει ο πόλεμος. Στόχος του είναι να προβάλει την Αθήνα ως παράδειγμα δικαίου και λογικής.

[yanni]

Ίων - Ευριπίδη 

Το έργο διαδραματίζεται στους Δελφούς. Η Κρέουσα που απέκτησε ένα γιο, τον Ίωνα, με τον Απόλλωνα τον εγκαταλείπει στην Ακρόπολη. Ο Ερμής βρήκε το παιδί και το έφερε στους Δελφούς. Η Κρέουσα παντρεύτηκε τον Ξούθο, που συμμάχησε με τους Αθηναίους και πήρε την εξουσία. Το ζευγάρι μένει άτεκνο και ο Ξούθος πάει στους Δελφούς για να πάρει χρησμό ο οποίος έλεγε ότι ο γιος του θα είναι αυτός που θα συναντούσε βγαίνοντας από το ναό. Ο Ίωνας ακολουθεί τότε το Ξούθο στην Αθήνα. Η Κρέουσα αρχικά είναι ενάντια του Ίωνα, και οργανώνει απόπειρα δηλητηρίασής του, όμως οι θεοί τον σώζουν. Με την αποκάλυψη από την Πυθία των σπαργάνων του συντελείται η αναγνώριση μητέρας και γιου. Η Αθηνά εμφανίζεται και λέει ότι ο Ίωνας είναι τέκνο του Απόλλωνα και ζητά την εγκατάσταση του στο θρόνο, ενώ προφητεύει τη γέννηση του Αχαιού και του Δώρου.

Ο Ίων μπορεί να χαρακτηριστεί ως δράμα χαρακτήρων. Χαρακτήρες απλοί, σχεδόν καθημερινοί, φαντάζουν οικείοι στους θεατές. Οι θεοί έχουν πάψει από καιρό να θεωρούνται αλάθητοι, η σοφία τους έχει κλονιστεί, είναι ωστόσο απαραίτητοι για την επαναφορά της τάξης. Ο Ευριπίδης θα λέγαμε, κλονίζει το θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής. Το άλλο θέμα της τραγωδίας σχετίζεται με την πολιτική κατάσταση της εποχής. Ο Ίων γράφτηκε στα χρόνια που ακολούθησαν τη σύνοψη της "Νικίειας ειρήνης", συνθήκης μη ευνοϊκής για τους Αθηναίους. Ο Ευριπίδης θέλει να τονώσει το ηθικό των συμπολιτών του, υποδαυλίζοντας τους πόθους τους για τη διατήρηση και επέκταση της Αθήνας.

[yanni]

Ικέτιδες - Ευριπίδη 

Αντιπροσωπεία Αργείων με επικεφαλή το βασιλιά Άδραστο ζητά και τελικά επιτυγχάνει να παραδώσουν οι Θηβαίοι τους νεκρούς που κείτονταν στο πεδίο της μάχης έξω από την Κάδμεια, την ακρόπολη της Θήβας. Αυτό οφείλεται στην ένοπλη πίεση που τους ασκεί ο βασιλιάς της Αθήνας Θησέας, ο οποίος παρουσιάζεται ως εκπρόσωπος του ελληνικού διαφωτισμού.

Το έργο είναι ένα εγκώμιο του πολιτικού συστήματος και του ήθους των Αθηναίων, ένα κείμενο με ιδεολογικές θέσεις, με προπαγανδιστικό υλικό χρήσιμο στην εμφύλια αναμέτρηση που βρισκόταν σε εξέλιξη. Ο Ευριπίδης παρουσιάζει το θέμα στα ανθρώπινα μέτρα, χωρίς να δίνει ηρωικό τόνο, δίνοντας μας ένα πρόβλημα και τη λύση του χωρίς καμία εξιδανίκευση.

[yanni]

Άλκηστις - Ευριπίδη 

Η Άλκηστις παραστάθηκε το 438 π.Χ. και είναι ένα από τα παλαιότερα έργα του ποιητή. Σε αυτό, ο βασιλιάς των Φερών Άδμητος, προκειμένου να μη χασει τη ζωή τού, θα πρέπει ένα οικείο πρόσωπο να πεθάνει στη θέση του. Οι γονείς του αρνούνται, η θυσία γίνεται τελικά από τη γυναίκα και μητέρα των μικρών παιδιών του Άλκηστη. Το γεγονός βυθίζει το παλάτι σε πένθος. Σε λίγο θα φτάσει εκεί ο ήρωας Ηρακλής, ο οποίος κατεβαίνει στον Άδη και φέρνει τη γυναίκα πίσω στη ζωή.

Ο ποιητής προβάλλει μια γυναίκα, αλλά δεν αδικεί και έναν άντρα. Την Άλκηστη με την αντιμετώπιση του θανάτου και τον Άδμητο με μια σκληρή και επίπονη ψυχική διαδικασία.

[yanni]

Αίας - Σοφοκλή 

Η τραγωδία ασχολείται με το μύθο του Τρωικού πολέμου, όπου ο Αίας ήταν ένας από τους πιο ονομαστούς ήρωες του. Μετά το θάνατο του Αχιλλέα οι Έλληνες, έχοντας να κάνουν επιλογή ανάμεσα σε εκείνον και τον Οδυσσέα, δίνουν τα όπλα στον δεύτερο. Η επιλογή ενοχλεί τον Αίαντα οδηγώντας τον σε απώλεια λογικής. Στην παρακρουση του νομίζοντας ότι εκδικείται τους Έλληνες σφάζει όλα τα ζώα του στρατοπέδου. Όταν αργότερα αντιλαμβάνεται τι έκανε, αυτοκτονεί.

Ο Σοφοκλής κινείται μέσα στα όρια του ηρωικού ήθους. Ο Αίαντας οδεύει προς το θάνατο και οι οικείοι του κάνουν μεγάλο αγώνα για την υπεράσπιση της μεταθανάτιας τιμής του. Παρά τα σφάλματά του, πολλοί βρίσκουν σε αυτόν ένα ευγενές πνεύμα που ήρθε αναπότρεπτα σε σύγκρουση με τους Αχαιούς, έναν αδούλωτο μαχητή ο οποίος στο τέλος κράτησε την τιμή του, αφού ο θάνατός του είναι και μια πράξη εξιλέωσης.