Ελληνικές Ορολογίες Επικής Φαντασίας

[Βάρδος]

Στα ελληνικά, ως γνωστόν, υπάρχει πάντα ένα κομφούζιο, σχετικά με τις αρχαϊκές/μεσαιωνικές ορολογίες που χρησιμοποιούνται στην επική φαντασία. Ανεβάζω, λοιπόν, ένα "λεξικό", σε μια προσπάθειά μου να συγκεντρώσω όλες τις χρήσιμες ορολογίες για κάποιον που γράφει επική φαντασία.

 

 

(Σημαντική Σημείωση: Οι ορολογίες που ανέβασα είναι αυτές που χρησιμοποιώ εγώ' δεν είναι αυτές που γράφει η Αγία Γραφή και δεν είναι μέρος των Δέκα Εντολών.)

 

 

Αν κάποιοι έχουν να προσθέσουν χρήσιμες ελληνικές λέξεις για επική φαντασία, ή αν θέλουν να ρωτήσουν για κάποια λέξη πώς θα τη λέγαμε στα ελληνικά, ας το κάνουν παρακάτω. Έτσι, σιγά-σιγά, μπορούμε να εμπλουτίσουμε το ελληνικό λεξικό επικής φαντασίας, με λέξεις χρήσιμες για όσους γράφουν.

greek_epicfantasy_lexicon.doc

[Μελδόκιος]

Επίσης μερικά όπλα από μια παλιά μου έρευνα.

τζάγκρα: crossbow

κλιβάνιον: breast plate

μεναύλιον: βυζαντινό βαρύ δόρυ προορισμένο για το στρατιωτικό σώμα των μεναυλάτων που ήτανε ντερέκια...

ρομφαία: δίχειρο σπαθί

σπάθιον: το longsword του βυζαντινού πεζικού.

παραμέριον: ελαφρώς κυρτό βυζαντινό μονόκοπο σπαθί για το πεζικό.

[Rikochet]

Βάρδε και Μελδόκιε, πολύ ωραία και αρκετά χρήσιμα!

Συγχαρητήρια

Θα τα χρησιμοποιήσω σίγουρα

[Βάρδος]

Μελδόκιε, ωραίος.

 

Ειδικά αυτό. "Παραμέριον: ελαφρώς κυρτό βυζαντινό μονόκοπο σπαθί για το πεζικό." Πρέπει να είναι το falchion που λένε στα αγγλικά, έτσι;

[RaspK]

"Falchion", πολύ φοβάμαι, Βάρδε, είναι η λεγόμενη «χατζάρα». Το «παραμέριον» πλησιάζει περισσότερο στο «γιαταγάνι», μόνο που έχει λεπίδα που είναι πλατύτερη στη βάση και γενικότερα λιγότερο κυρτή.

 

Το «σπάθιον» μου άρεσε πάρα πολύ. Ν' αναφέρω ότι, απ' όσο ξέρω, η «ρομφαία», αν δεν κάνω λάθος, είναι το αντίστοιχο του "bastard sword".

[Βάρδος]

Νομιζώ ότι η ρομφαία είναι αποκλειστικά δίχερο σπαθί, ενώ το bastard sword μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε με ένα είτε με δύο χέρια. Το πώς λέγεται το bastard sword στα ελληνικά, βέβαια, είναι άλλο θέμα: δεν ξέρω αν υπάρχει κατάλληλη λέξη. Πάντως, δεν είναι μπάσταρδο σπαθί. :-Ρ

 

Ευχαριστώ για τη διευκρίνιση περί falchion!

[Μελδόκιος]

Για το broadsword έχω πετύχει σε ένα ακριτικό τραγούδι τη λέξη "πλατύστομο σπαθί" και μου άρεσε. Επίσης μια λέξη που χρησιμοποιείται για τα μεγάλα σπαθιά είναι η "σπάθα" αλλά δε ξέρω αν συμπεριλαμβάνει κι άλλα μεγάλα σπαθιά εκτός από τα δίχειρα για να μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε αντί για bastard sword.

Πάντως έχω κι εγώ την εντύπωση πως η ρομφαία είναι για δίχειρα σπαθιά.

Edited July 1, 2004 by Μελδόκιος

[Drunk Elf]

Πολύ χρήσιμα. Μπράβο παλικάρια μου Όποιος άλλος έχει παρόμοια ας τα στείλει. Η μετάφραση όπλων, πανοπλιών και τίτλων είναι συνήθως το μεγαλύτερο πρόβλημα όταν γράφει κανείς fantasy στα ελληνικά. Ειδικά αν είναι εμπνευσμένος από βιβλία γραμμένα στα αγγλικά.

[RaspK]

• Περισφύριον: μέρος πανοπλίας ακριβώς κάτω από τις περικνημίδες, φοριέται και χωρίς αυτές, ενώ δένει πάνω από τον αστράγαλο, παίζοντας το ρόλο του περικάρπιου για το πόδι.
  
• Θώρακας: η breastplate - μη διστάζετε να χρησιμοποιήσετε έτσι τι λέξη, αφού αφορά κάθε ανάλογο μέρος και βαρυτέρων πανοπλιών.
  
• Περικνημίδες: greaves.
  
• Κράνος, περικεφαλαία: helm, helmet.
  
• Ρομφαία: οποιοδήποτε ξίφος κρατάται με δύο χέρια, ακόμα και αν δύναται να κρατηθεί και με το ένα μόνο έπειτα από εξάσκηση και αν έχεις αρκετή μυική δύναμη.
  
• Σπάθα: γενικός όρος, αφορά μεγάλα ξίφη, κυρίως από άποψη πλάτους. Το broadsword, πέρα από πλατύστομο σπαθί, αποκαλείται και σπάθα, ενώ ναυτική σπάθα καλείται το cutlass.
  
• Διάδημα: circlet - δακτύλιος ή σύνθεση δακτυλίων-στολισμάτων, συνήθως μεταλλικής φύσεως, που φοριέται γύρω από το κεφάλι. Χαρακτηριστικός σκοπός του το να κρατά πίσω και κάτω τα μαλιά αυτού που το φοράει, πέραν από το να δείξει αξίωμα.
  
• Τιάρα: δεν υπάρχει ελληνική λέξη. Αποτελεί παραλαγή διαδήματος, και γι' αυτόν το λόγο αποκαλείται κι έτσι, μόνο που εν αντιθέσει με το διάδημα η τιάρα είναι πεταλοειδής, ούτως ώστε να «πιάνει» πάνω στα μαλλιά του άλλου.
  

[Electroscribe]

τζάγρα: χωρίς ΄κ΄ (όχι τζάγκρα)

κλιβάνιον: αλυσιδωτός θώρακας, όπως και το λωρίκιον

επιλωρίκιο: το παδδεδ που μπαίνει έξω από το λωρίκιο

βάμβακας: το παδδεδ κάτω από το λαωρίκιο, για να απορροφά την κρούση των όπλων πάνω του

 

ρομφαία: υπάρχει σύγχυση (η αρχαία Θρακική ρομφαία δεν ήταν καν σπαθί), αλλά γενικά χρησιμποιείται για να εννοείσει το πολυ μακρύ σπαθί που χρειάζεται δυο χέρια για να το κουμαντάρουν

σπάθιον: το longsword του βυζαντινού πεζικού.

παραμέριον: παραμήριον (παρά τω μηρώ). Ο ελληνικός τρόπος είναι να κραμάς το σπαθί από τη ζώνη σου κι όχι στην ζώνη σου. Εξαίρεση το παραμήριο, που είναι΄ολόισιο και μονής κόψης (saber)

 

Οι λέξεις βαλλίστρα και βαλλιστρίδα είναι μάλλον μοντέρνες συμβάσεις της μετάφρασης για το crossbow. Βαλλίστρα είναι η πολιορκητική μηχανή/μηχαμή κατά προσωπικού η οποία μπορεί να πετά και στρογγυλούς λίθους εκτός από βέλη.

 

Μταζούκι-βαρδούκι: έτσι λέγεται επίσης το απελατίκι/κεφαλοθραύστης

 

Ξόρκι, μαγγανεία, γητειά, θαυματουργία, θαυματοποιία, μάγια, μαγεία, θεουργία: διαφορετικές σχολές μαγείας, με τελείως διαφορετικό νόημα και αντικείμενο

 

μύδρος: crossbow bolt

 

υπάρχουν πολλά ακόμη

συγγνώμη για το απότομο ύφος, αλλά είμαι βιαστικός

 

αν ακούγομαι πολύ "διορθωτικός", είναι επειδή έχω και τη σχετική βιβλιογραφία

[RaspK]

Περί βαλλιστριδών:

 

Εν αντιθέσει με ότι είναι γνωστό στον πολύ κόσμο τη σήμερον, η λέξη «βαλλίστρα» αποτελεί παράφραση και δεν είναι ακριβής στη χρήση της. Η αρχική έννοια της βαλλίστρας είναι αυτή του πολιορκητικού εκείνου μηχανισμού του (ειρωνικά) γνωστού ως «καταπέλτης»: στην αρχαία Ελλάδα (εννοώντας την ευρύτερη περιοχή) καταπέλτης ήταν εκείνο το πολιορκητικό μηχάνημα που τόξευε υπερμεγάθη βέλη και βαλλίστρα λεγόταν η πολιορκητική μηχανή που έβαλλε ογκόλιθους.

 

Κάπου όμως στη διάδωση των λέξεων αυτών στα Ρωμαϊκά και έπειτα στα Σαξωνικά εδάφη, οι ονομασίες αντιστράφηκαν, και οι λατινική ονομασία του καταπέλτη έγινε "ballista", ενώ της βαλλίστρας άλλαξε στο λατινικό "catapult". Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ρωμαίοι άλλαξαν ελληνικές λέξεις προκειμένου ν' ακολουθούν τις δικές τους επιταγές ευηχίας, με αποκορύφωμα το λατινικό όνομα του Οδυσσέα: Ulysses.

 

Έπειτα, οι παραφρασμένες λέξεις επανήρθαν στον ελλαδικό χώρο και παρέμειναν έκτοτε έτσι.

[Βάρδος]

Σχετικά με καταπέλτες, υπάρχουν και τα εξής:

 

Οξυβόλος γαστραφέτης -- εκτοξεύει μεγάλα βέλη.

 

Λιθοβόλος γαστραφέτης -- εκτοξεύει πέτρας.

 

Ευθύτονος οξυβόλος.

 

Όλα τα παραπάνω έχουν σχήμα βαλλίστρας και στηρίζονται σε ξύλινα πόδια. Και υπάρχουν και άλλα διάφορα σχήματα τα οποία είχαν φτιάξει οι κατά καιρούς μηχανικοί, πάντα για να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και την εμβέλεια. (Βλ. Καταπέλτες του Γιώργου Ηλιόπουλου --ένα πολύ καλό βιβλίο, κατά την άποψή μου.)

 

Επίσης:

 

Όναγρος -- ο κλασσικός καταπέλτης με το σκηνή που εκτοξεύει την κοτρόνα.

 

Ελέπολις -- πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από τον Μεγαλέξανδρο: ένας πύργος πάνω σε τροχούς με καταπέλτες.

[RaspK]

Είχα μία συζήτηση μ' ένα φίλο και μου είπε ότι όντως το κοντινότερο σε fantasy role-playing όρους που έχουμε για τη ρομφαία είναι το μπαστάρδι.

 

Να σημειώσω ότι bastard sword δεν υπήρξε σαν όρος στην Ευρώπη: εφευρέθηκε αργότερα για λόγους ευχέριας.

[Elsanor]

Μία ερώτηση μόνο: Φλεγόμενη ρομφαία δεν ήταν το σπαθί του Αρχάγγελου Μιχαήλ;

 

Ευχαριστούμε για το λεξικό, είναι πραγματικά κατατοπιστικό! Απλά κάθε φορά που χρησιμοποιώ κάποια από αυτές τις λέξεις μου φαίνεται ότι θα περιγράφω και τι είναι, γιατί άντε να καταλάβει ο άλλος αν πεις ότι "Το κλιβάνιο του Ατρόμητου εμπόδιζε τα χτυπήματα από το μταζούκι του Μαύρου Καταφρακτού μέχρι που ένας μύδρος καρφώθηκε στο μάτι του, ενώ λιθοβόλοι γαστραφέτες κατέστρεφαν τα διπλανά τοίχη..."

[Βάρδος]

Ένας φίλος (ο DarcyClarke -- darcy_clarke@yahoo.com) μου έστειλε ένα link με αρκετές ελληνικές βυζαντινές ορολογίες.

 

http://homepage.mac.com/paulstephenson/trans/decer.html

[The Blackcloak]

Το πώς λέγεται το bastard sword στα ελληνικά, βέβαια, είναι άλλο θέμα: δεν ξέρω αν υπάρχει κατάλληλη λέξη.

Το "μεικτό ξίφος" σας κάνει;

[Βάρδος]

Δε νομίζω ότι είναι και πολύ δόκιμο.

[Shai-Hulud]

Μπασταρδόσπαθο? Διπάλαμο ξίφος? Ξίφος μίαμισης παλάμης?

[RaspK]

Να σας σπάσω λίγο; Όταν είπα πιο πάνω ότι δεν υπήρξε στην Ευρώπη ποτέ ο όρος bastard sword, σοβαρολογούσα: η κανονική του ονομασία ήταν... long sword!

 

Longsword, από την άλλη, συνηθίζουμε να λέμε το αγγλικό sword. Μην το γελάτε! Οι όροι που χρησιμοποιούνται ευρέως είναι αστείοι έως γελοίοι - το ξέρατε ότι ούτε shortsword υπήρξε ιστορικά; Gladius, dirk (είδος μακριού μαχαιριού μονής κόψης που φτιαχνόταν στη Σκωτία από σπασμένες αιχμές ξιφών), ή όπως αλλιώς θέλετε να το πείτε, ναι, αλλά όχι shortsword! Επιστημονικά ο όρος αποδίδεται σε μαχαίρια ή ξίφη που το μήκος τους κυμαίνεται στα 30 cm.

[Βάρδος]

Σωστός ο Fog.

 

Δυστυχώς ή ευτυχώς (μάλλον, δυστυχώς :-Ρ), οι περισσότεροι όροι για τα αρχαϊκά όπλα που ξέρουμε είναι από τα παιχνίδια ρόλων. Το πρόβλημα είναι ότι σε ένα παιχνίδι θέλει κανείς να κατηγοριοποιεί πράγματα, ώστε να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει ευκολότερα μέσα στους κανόνες. Στην πραγματική ζωή, όμως, δεν υπάρχουν κανόνες. Κι επομένως, οι ονομασίες συνεχώς αλλάζανε. Στην τελική, κάθε λαός είχε ένα σπαθί μια συγκεκριμένη περίοδο, και το ονομάζε, φυσικά... "σπαθί". Ή, αν ήταν τσεκούρι, το έλεγε "τσεκούρι" --όχι handaxe, battleaxe, και τέτοιες ιστορίες.

[heiron]

Ο Ελσανωρ ελεγε ενα χρονο πριν..

"άντε να καταλάβει ο άλλος αν πεις ότι "Το κλιβάνιο του Ατρόμητου εμπόδιζε τα χτυπήματα από το μταζούκι του Μαύρου Καταφρακτού μέχρι που ένας μύδρος καρφώθηκε στο μάτι του, ενώ λιθοβόλοι γαστραφέτες κατέστρεφαν τα διπλανά τοίχη..." "

Οπως εχω δηλωσει και σε αλλο τοπικ,ειναι θεμα συνηθειας.Τα πιτσιρικια που ξερουν ενα "Χαου αρ γιου" στα αγγλικα και τιποτα παραπανω,μαθαινουν ορους οπως bastard sword,melee weapons,trebuchet,.. απο τα παιχνιδια που παιζουν.Απο τα συμφραζομενα και μερικες εικονες.Αρα,αν διαβασει κανα δυο βιβλια με ελληνικους ορους οπως αυτους που αναφερετε θα εξοικιωθει και με αυτους γρηγορα.

[Αντώνιος Σ]

Μου αρέσει να βλέπω τέτοιες προσπάθειες.

 

Το έχω πει κατ' επανάληψη κι εδώ κι αλλού και ιδιωτικά, ότι αν οι κόσμοι ΠΥΡ στην Ελλάδα αντί για ψευδομεσαιωνικοί ήταν ψευδοβυζαντινοί με το σχετικό λεξιλόγιο και παραλλαγές επί της ιστορίας, πιστεύω ότι θα είχαν πολύ μεγαλύτερη επιτυχία.

 

Ποιός όμως έχει τα λεφτά για μια τέτοια επένδυση-εγχείρημα;

[Atrelegis]

Ρουνική Ακολουθία: Ο ΄τύπος' ενός ξορκιού

Βακτηρία: Το σκήπτρο που υποδηλώνει κρατική εξουσία

[Nihilio]

BUMP γιατί είναι χρήσιμο και ενδιαφέρον.

 

Και όλα αυτά επειδή έψαχνα να βρω πώς μεταφράζεται στα Ελληνικά το flail. Έχει κανένας καμιά ιδέα;

[Arachnida]

Και όλα αυτά επειδή έψαχνα να βρω πώς μεταφράζεται στα Ελληνικά το flail. Έχει κανένας καμιά ιδέα;

 

Ναι, ωραίο topic, αλλά μερικές ορολογίες που αναφέρονται είναι μάλλον αδόκιμες για να χρησιμοποιηθούν, εκτός αν έχουμε να κάνουμε με ιστορικό ή ψευδοϊστορικό μυθιστόρημα.

Πάντως νομίζω στη μετάφραση του δεύτερου βιβλίου του SerpentWar saga του Feist, κάπου πέτυχα το "μπάσταρδο σπαθί" και μου χτύπησε άσχημα.

Για το flail εγώ χρησιμοποιώ το "σφύρα". Τι λες; Νομίζω μου έχει μείνει απ' τον Ιβανόη.