Σε τι χρησιμεύει η κριτική σε ιστορίες/ποιήματα/σχέδια?

[DinoHajiyorgi]

Την πρώτη φορά που άρχισα να διαβάζω κριτικές σε αυτό το φόρουμ, με σόκαραν κάποιες εμμονές με τα ορθογραφικά και τα συντακτικά. Όχι πως αυτά δεν έχουν σημασία. Είναι σημαντικά. Είναι όμως φόρουμ φάντασυ και επιστημονικής φαντασίας. Όχι φόρουμ Γραμματικής και Ελληνικού Συντακτικού. Πριν απ’όλα θα ήθελα κάποιος να μου πει αν έπληξε διαβάζοντας κάτι που έγραψα, που είχε κοιλιές ή κενά πλοκής. Να μου απαριθμεί κάποιος λέξη προς λέξη ορθογραφικά και σημεία στίξης μου φαινόταν τόσο περίεργο! Ας μάθουμε να λέμε πρώτα μια ιστορία, να πιάνουμε το ενδιαφέρον του αναγνώστη, και μετά ας έρθουν τα υπόλοιπα, ή και ας τα αναλάβει ένας καλός επιμελητής.

 

Μετά γνώρισα ένα άλλο κύμα κριτικής. Υπήρχαν και περίεργες εμμονές στο μποστάνι μας. Γιατί έγραψες «σπαγγέτι» και όχι «μακαρόνι». Γιατί λένε το μικρό πλασματάκι της ηρωίδας σου «κοκκαλάκι»; Το ουδέτερο ακούγεται μη ελληνικό. Και το άλλο το όνομα ενός ήρωα ή ενός προϊόντος ακούγεται μη ελληνικό. Το τάδε γεγονός δεν στέκει ιστορικά. Οι επιστημονική μπουρδολογία που χρησιμοποιείς δεν ακούγεται ορθή. Σύμφωνα με το τεχνικό εγχειρίδιο του καθηγητή Ανίατου Βαρεμάρα το ποδήλατο στο τάδε διήγημα σου δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. Και πάει λέγοντας.

 

Και αυτά σε διηγήματα που μπορώ να πω κέρδισαν τις εντυπώσεις. Διηγήματα που αν διέθετα παρόμοιες εμμονές δεν θα είχα γράψει ποτέ. Και ναι, εκνευρίζομαι. Γιατί όπως διαθέτουν όλοι από μια βίδα, έχω κι εγώ τη δική μου φυσικά. Δεν μπορώ όμως να φανταστώ να χρησιμοποιώ την προσωπική μου βίδα σαν κριτική σε διήγημα άλλου. Αν π.χ. πω «γιατί το φινάλε σου δεν είναι πιο τρομακτικό ή πιο happy;» η γνώμη μου αντανακλάει ένα πιο γενικά αποδεκτό αίσθημα κοινού, πιο αγκιστρωμένο στη συνταγή. Δεν με φαντάζομαι όμως να λέω «γιατί το αυτοκίνητο του ήρωα σου να είναι κόκκινο; Θα έπρεπε να είναι μαύρο.» γιατί εμένα μου αρέσουν τα μαύρα αυτοκίνητα.

 

Ξαναθέτω το παράδειγμα μεταξύ του Benchley και του Spielberg για το φινάλε της ταινίας Jaws. «Δεν μπορείς να έχεις μια φιάλη οξυγόνου στο στόμα του καρχαρία που θα εκραγεί από το χτύπημα σφαίρας» ωρυόταν ο συγγραφέας. «Όταν θα έρθει εκείνη η στιγμή» απαντούσε ο σκηνοθέτης, «θα έχω τους θεατές να τρων μέσα από τα χέρια μου που θα δεχτούν ζητωκραυγάζοντας το τέλος που θα τους δώσω.» Και βγήκε σωστός.

 

Αν κάνω ποτέ το λάθος και σε αντίθεση με αυτά που έγραψα ανωτέρω σας κάνω κάποια «τεχνική» κριτική, τότε χ*στε με. Χωρίς συνοδευτικά emoticon. Δεν θα βάλω τα κλάματα. Έχω κουραστεί τελευταία στο να με ρωτούν «τι τρέχει με σένα.» Σε αυτό το φόρουμ άρχισα να ανακαλύπτω ποιος είναι ο Ντίνος. Μπορεί ο Ντίνος να είναι άλλος ένας μ**άκας. Θα χαρώ να το μάθω γιατί μια ζωή περπατούσα στις μύτες των ποδιών μου και δεν είχα ιδέα ποιος ήμουν. Κι αν πόνεσα κάποιους έγινε χωρίς πρόθεση και θα προσπαθήσω να κρατώ μια ασφαλή απόσταση.

 

Carry on.

[Arachnida]

Μετά γνώρισα ένα άλλο κύμα κριτικής. Υπήρχαν και περίεργες εμμονές στο μποστάνι μας. Γιατί έγραψες «σπαγγέτι» και όχι «μακαρόνι». Γιατί λένε το μικρό πλασματάκι της ηρωίδας σου «κοκκαλάκι»; Το ουδέτερο ακούγεται μη ελληνικό. Και το άλλο το όνομα ενός ήρωα ή ενός προϊόντος ακούγεται μη ελληνικό. Το τάδε γεγονός δεν στέκει ιστορικά. Οι επιστημονική μπουρδολογία που χρησιμοποιείς δεν ακούγεται ορθή. Σύμφωνα με το τεχνικό εγχειρίδιο του καθηγητή Ανίατου Βαρεμάρα το ποδήλατο στο τάδε διήγημα σου δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. Και πάει λέγοντας.

 

Και αυτά σε διηγήματα που μπορώ να πω κέρδισαν τις εντυπώσεις. Διηγήματα που αν διέθετα παρόμοιες εμμονές δεν θα είχα γράψει ποτέ. Και ναι, εκνευρίζομαι. Γιατί όπως διαθέτουν όλοι από μια βίδα, έχω κι εγώ τη δική μου φυσικά. Δεν μπορώ όμως να φανταστώ να χρησιμοποιώ την προσωπική μου βίδα σαν κριτική σε διήγημα άλλου. Αν π.χ. πω «γιατί το φινάλε σου δεν είναι πιο τρομακτικό ή πιο happy;» η γνώμη μου αντανακλάει ένα πιο γενικά αποδεκτό αίσθημα κοινού, πιο αγκιστρωμένο στη συνταγή. Δεν με φαντάζομαι όμως να λέω «γιατί το αυτοκίνητο του ήρωα σου να είναι κόκκινο; Θα έπρεπε να είναι μαύρο.» γιατί εμένα μου αρέσουν τα μαύρα αυτοκίνητα.

 

Επειδή εγώ το χρησιμοποιώ ως κριτήριο για αυτό το αναφέρω συχνά.

Αν αναφέρεται σπαγκέτι και όχι μακαρόνι (τυχαίο παράδειγμα) μου χαλάει την ατμόσφαιρα. Δεν νομίζω ότι είναι τόσο προσωπικό βίτσιο ή κάτι παρόμοιο.

Αναλύω απλά γιατί δεν μου άρεσε. Αν έχει μια γαμάτη ιδέα, αλλά χρησιμοποιεί ο συγγραφέας τις πιο παράδοξες (για μένα) λέξεις, στα μάτια μου γίνεται κακό. Και ξοδεύω και λίγο χρόνο να προσθέσω πως θα μου άρεσε εμένα.

Νομίζω γενικά στην κριτική έχεις το δικαίωμα να γράψεις ότι θα σου άρεσε κόκκινο το αμάξι και όχι μαύρο.

[DinoHajiyorgi]

Αναλύω απλά γιατί δεν μου άρεσε. Αν έχει μια γαμάτη ιδέα, αλλά χρησιμοποιεί ο συγγραφέας τις πιο παράδοξες (για μένα) λέξεις, στα μάτια μου γίνεται κακό.

 

Στη ζωή μου, από πάντα, έτρωγα πάντα ένα πιάτο σπαγγέτι. Το μιλώ, το τρώγω, και όταν γράφω θα το γράψω. Έλα και πες μου "δεν τρως σπαγγέτι. Τρως μακαρονάδα."

[Naroualis]

Ναι, αλλά οι ήρωές σου δεν έχουν ζήσει τη δική σου ζωή. Αν ας πούμε εγώ ήμουν η ηρωίδα σου (αχαχαχα, θέλω να 'μαι κι η ηρωίδα, η μυαλοκομμένη :tongue: ) και σε φώναζα να φάμε, μακαρ΄νάδα θα σου σέρβιρα. Εκεί είναι το ζήτημα της κριτικής. Να σου πουν οι άλλοι αυτά που δεν βλέπεις εσύ.

[Arachnida]

Στη ζωή μου, από πάντα, έτρωγα πάντα ένα πιάτο σπαγγέτι. Το μιλώ, το τρώγω, και όταν γράφω θα το γράψω. Έλα και πες μου "δεν τρως σπαγγέτι. Τρως μακαρονάδα."

 

Μα ναι δεν αντιλέγω. Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι η δική μου λέξη είναι καλύτερη- θα ήταν άτοπο. Απλά το καταθέτω.

[Nienor]

Ντίνο μου, δε διαφωνώ ιδιαίτερα με τα όσα λες και σε πειράζουν. Καταλαβαίνω και το ότι σε πειράζουν και σου αναγνωρίζω το δικαίωμα να σε πειράζουν. Απλά, σκέψου έναν άνθρωπο χωρίς "βίδες". Υπάρχει? Μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αυτές? Άμα η δική σου απάντηση είναι ναι, τότε ξέρεις κάποιον που δεν έχω γνωρίσει. Ο καθένας μας με βάση τις δικές του "βίδες" διαβάζει και κρίνει αυτό που διάβασε και δεν έχω ιδέα πως θα μπορούσε να λειτουργήσει διαφορετικά.

[DinoHajiyorgi]

Ντίνο μου, δε διαφωνώ ιδιαίτερα με τα όσα λες και σε πειράζουν. Καταλαβαίνω και το ότι σε πειράζουν και σου αναγνωρίζω το δικαίωμα να σε πειράζουν. Απλά, σκέψου έναν άνθρωπο χωρίς "βίδες". Υπάρχει? Μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αυτές? Άμα η δική σου απάντηση είναι ναι, τότε ξέρεις κάποιον που δεν έχω γνωρίσει. Ο καθένας μας με βάση τις δικές του "βίδες" διαβάζει και κρίνει αυτό που διάβασε και δεν έχω ιδέα πως θα μπορούσε να λειτουργήσει διαφορετικά.

 

Έχει τύχει να φιλοξενήσεις συγγενείς, για καιρό, κάποιο καλοκαίρι; Έρχονται από μακριά, μένουν ένα διάστημα μαζί σου, πλένουν και κανένα πιάτο, μαγειρεύουν και κάποιο φαγητό. Και αρχίζουν να σου αλλάζουν την κουζίνα. Γιατί έχεις τα πιάτα και τα μαχαιροπήρουνα σε λάθος συρτάρια. Σε σημεία που δε βολεύουν. Εκείνους. Δεν έχει νόημα να τους εξηγείς πως βολεύει εσένα. Υπάρχει βλέπεις μία μόνο συμπαντική αλήθεια για το που πάνε τα πιάτα και που τα ποτήρια. Και την κατέχουν εκείνοι στο δικό τους σπιτικό. Και τώρα πρέπει να το διορθώσεις και εσύ.

 

Και αυτό δεν είναι μεταφορικό το παράδειγμα.

[Arachnida]

Έχει τύχει να φιλοξενήσεις συγγενείς, για καιρό, κάποιο καλοκαίρι; Έρχονται από μακριά, μένουν ένα διάστημα μαζί σου, πλένουν και κανένα πιάτο, μαγειρεύουν και κάποιο φαγητό. Και αρχίζουν να σου αλλάζουν την κουζίνα. Γιατί έχεις τα πιάτα και τα μαχαιροπήρουνα σε λάθος συρτάρια. Σε σημεία που δε βολεύουν. Εκείνους. Δεν έχει νόημα να τους εξηγείς πως βολεύει εσένα. Υπάρχει βλέπεις μία μόνο συμπαντική αλήθεια για το που πάνε τα πιάτα και που τα ποτήρια. Και την κατέχουν εκείνοι στο δικό τους σπιτικό. Και τώρα πρέπει να το διορθώσεις και εσύ.

 

Και αυτό δεν είναι μεταφορικό το παράδειγμα.

 

Με μία ειδοποιό διαφορά. Όταν ανεβάζεις ένα διήγημα, προσκαλείς τους υπόλοιπους χρήστες να σε βοηθήσουν. Λες: "Λοιπόν τα έχω βάλει έτσι. Έχει κανείς καμιά καλύτερη ιδέα να τα βάλω αλλιώς;"

Για μένα αυτό είναι το νόημα της κριτικής εδώ στο φόρουμ.

 

Με τους συγγενείς προφανώς δεν τους προσκαλείς να σου βελτιστοποιήσουν τη θέση στα μαχαιροπήρουνα.

[nikosal]

Και επίσης: Δεν είναι σκόπιμο να βάζουμε όρια στην κριτική που "καλοδεχόμαστε", γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά σε κάποιον. Ενώ αντίθετα τις κριτικές στο φόρουμ τις κυνηγάμε με το ψαροτούφεκο (καλοκαιρινή πινελιά)... Στο χέρι μας να ζυγίσουμε την κριτική που δεχόμαστε (να πούμε δηλ. από μέσα μας: "του άλφα την ακούω και τη λαμβάνω υπόψη, του βήτα... αχαχα, τι να μας πει τώρα και ο βήτα..."). Άλλο αυτό. Δικό μας θέμα, εσωτερικό.

[DinoHajiyorgi]

Το τηλεοπτικό περιοδικό ON-OFF της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας έχει στο καθημερινό του πρόγραμμα τη στήλη ΜΗ ΔΕΙΤΕ. Κάποιες φορές συμφωνώ μαζί του, άλλες φορές μοιάζει σαν ο κριτής να ήταν πιεσμένος να γεμίσει το κουτάκι.

 

Στο σημερινό πρόγραμμα αναφέρεται στην ταινία Στην Κοιλάδα του Τρόμου (Ritual, ΗΠΑ, 2001) που παίζει το Star στις 2:30 μετά τα μεσάνυχτα:

 

Ασφαλώς και η καλλιτεχνική ελευθερία είναι δικαίωμα του δημιουργού, αλλά όταν κάνεις ένα φιλμ με θέμα μια ογκολόγο που διαπιστώνει πως το άρρωστο παιδί δεν έχει καρκίνο αλλά είναι καταραμένο από τζαμαϊκανό μάγο, τότε, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μη δούμε, επ’ουδενί, αυτή τη ταινία.

 

Δεν έχω δει την ταινία (ίσως είναι πατάτα, ίσως όχι), αλλά νομίζω πως ούτε ο κριτής της εδώ την έχει δει. Ρωτώ: Ποιο είναι το πρόβλημα του; Είναι ο κατάλληλος για να γράφει αυτή τη στήλη;

[Arachnida]

Ε εντάξει δεν χρειάζεται να είσαι Τζαμαϊκανός μάγος για να καταλάβεις ότι πρόκειται περί πατάτας. Αρκεί μια ματιά στο imdb. Δεν γίνεται να έχεις δει όλες τις ταινίες.

[Nihilio]

Ασφαλώς και η καλλιτεχνική ελευθερία είναι δικαίωμα του δημιουργού, αλλά όταν κάνεις ένα φιλμ με θέμα μια ογκολόγο που διαπιστώνει πως το άρρωστο παιδί δεν έχει καρκίνο αλλά είναι καταραμένο από τζαμαϊκανό μάγο, τότε, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μη δούμε, επ’ουδενί, αυτή τη ταινία.

Αν όμως ο μάγος γίνει Ινδιάνος έχουμε το κλασικότατο χόρορ βιβλίο που λέγεται "Το Μανιτού"...

[RaspK]

Το τηλεοπτικό περιοδικό ON-OFF της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας έχει στο καθημερινό του πρόγραμμα τη στήλη ΜΗ ΔΕΙΤΕ. Κάποιες φορές συμφωνώ μαζί του, άλλες φορές μοιάζει σαν ο κριτής να ήταν πιεσμένος να γεμίσει το κουτάκι.

 

Στο σημερινό πρόγραμμα αναφέρεται στην ταινία Στην Κοιλάδα του Τρόμου (Ritual, ΗΠΑ, 2001) που παίζει το Star στις 2:30 μετά τα μεσάνυχτα:

 

Ασφαλώς και η καλλιτεχνική ελευθερία είναι δικαίωμα του δημιουργού, αλλά όταν κάνεις ένα φιλμ με θέμα μια ογκολόγο που διαπιστώνει πως το άρρωστο παιδί δεν έχει καρκίνο αλλά είναι καταραμένο από τζαμαϊκανό μάγο, τότε, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μη δούμε, επ’ουδενί, αυτή τη ταινία.

 

Δεν έχω δει την ταινία (ίσως είναι πατάτα, ίσως όχι), αλλά νομίζω πως ούτε ο κριτής της εδώ την έχει δει. Ρωτώ: Ποιο είναι το πρόβλημα του; Είναι ο κατάλληλος για να γράφει αυτή τη στήλη;

Ντίνο, νομίζω ότι χάνεις την μπάλα επί του θέματος: αν η όλη υπόθεση είναι ένα κακοσερβιρισμένο και χλιαρό θρίλερ που είναι πηγμένο στα κλισέ, και με ηλίθιες ιδέεα από πάνω, μάλλον μπάζει από παντού.

 

Μπορώ να δεχθώ ότι δε σου αρέσει ο τρόπος που το περιγράφει, αλλά δε νομίζω ότι δεν το είδε.

[DinoHajiyorgi]

Μπορώ να δεχθώ ότι δε σου αρέσει ο τρόπος που το περιγράφει, αλλά δε νομίζω ότι δεν το είδε.

 

Αν ήμουν τύπος που του άρεσαν οι ιστορίες βουντού και η Τζαμάικα θα ήθελα οπωσδήποτε να δω την ταινία και να διαπιστώσω μόνος μου αν είναι γεμάτο κλισέ και βγαίνει πατάτα. Γιατί ο κριτής δεν μας λέει αυτό ακριβώς; (Πως είναι κλισέ το σενάριο, με άθλια σκηνοθεσία και χειρότερους ηθοποιούς;)

 

Όπως το γράφει, η ταινία δεν βλέπεται γιατί έχει βουντού που βαραίνει ένα παιδί. Σα να διάβασε την υπόθεση σε τηλεοπτικό περιοδικό και μας συμπεραίνει πως κάθε ταινία με βουντού είναι κάκιστη.

 

Πως θα σας φαινόταν μια κριτική που θα έλεγε "Μη το σκεφτείτε καν να δείτε αυτή τη ταινία. Έχει βία και αίματα";

[Oberon]

Να ένα μικρό απόσπασμα από μια διάλεξη που έδωσε η Paticia McKillip πριν χρόνια "On Theme, Outlining, Research, and Revision".

 

Source: http://www.sff.net/odyssey/mckillip.html

 

Student: Between the time you finish a book before you send it off to the editor, do you have anybody read it?

 

Patricia McKillip: I used to. But now my agent reads it and he's worked as an editor himself, and he's got really, really, good suggestions so I tend to trust what he says about something. Usually not. I don't have friends who I bring chapters to and have them sit around and analyze it. Partly because I never know quite what I'm doing while I'm writing anyway and partly because sometimes the act of somebody else looking at what you've written just makes it vanish somehow. You don't want to go to that place anymore, you want to go someplace else that's secret. That's probably something left over from my childhood. You know, I lose concentration on it when someone else looks at it.

 

 

Student: If [people in a critique group] say something drastic needs to be done, how seriously do you take it?

 

Patricia McKillip: I take it very seriously. I think that readers know what they want, they're good critics. If they get bored, if they get sleepy, then I should know about it. And I should do something about it. And I think I feel that way because I'm such a critical reader of my own work. I step back from it all the time, looking at it and if I find myself nodding off in a paragraph, then I know instantly something is wrong. [laughs]

 

Πολύ ενδιαφέρον, no?

 

Αν δεν ξέρετε ποια είναι η Patricia McKillip, (shame on you ) είναι πολυβραβευμένη συγγραφέας φαντασίας και ε.φ. και τα περισσότερα βιβλία της είναι σχεδόν κάθε χρόνο υποψήφια για τα πιο

μεγάλα βραβεία. Και στα Ελληνικά έχει βγει η τριλογία Riddlemaster και το Forgotten Beasts of Eld. Είναι επίσης φιλόλογος και πιανίστα.

 

Kαι επαναλαμβάνω. Ενδιαφέρον, no?

Edited August 3, 2008 by Dain

[Naroualis]

Αναρωτιέμαι. Θεωρώ ότι τα βιβλία της είναι γεμάτα από απίθανες ιδέες, αλλά εντελώς κακογραμμένα, χωρίς προοιωνισμούς και ασύμμετρα ως προς την "τοποθέτηση" του αναγνώστη στο χώρο και στο χρόνο. Για τι είδους έντιτινγκ μιλάει; Πόσο πιο κακογρα΄μένα είναι τα βιβλία της ΠΡΙΝ τα διορθώσει, με τόσο αυστηρό τρόπο, όπως ισχυρίζεται;

[Oberon]

Κατ'αρχήν το θέμα δεν είναι τα βιβλία της ΜακΚίλλιπ τα οποία, σημειωτέον πιστεύω πως αδικείς απίστευτα και με εντυπωσιάζει αυτό από σένα, Ευθυμία. Ειδικά αυτό το "στο χώρο και το χρόνο". Τα βιβλία της όχι απλά ΔΕΝ είναι κακογραμμένα αλλά είναι τεχνικά άψογα. Η φαντασία της είναι αχαλίνωτη και καθαρά "μαγευτική" και η γυναίκα είναι φιλόλογος και έχει πάρει 2 World Fantasy Awards και 1 Locus. Έχουν περίπλοκη γλώσσα που απαιτεί την προσοχή του αναγνώστη. Δεν είναι βιβλία που διαβάζονται σε μια "καθησιά", δηλαδή μεταξύ "τυρού και αχλαδιού"...

 

Κατά δεύτερον, θα προτιμούσα να σχολιάζες το νόημα του αποσπάσματος, σαν συγγραφέας και συ, και όχι τη συγγραφέα. ;)

Edited August 4, 2008 by Dain

[Naroualis]

Δε μπορώ να ξέρω αν έφταιγε η μετάφραση για τα βιβλία της, αν και για να φταίει η μετάφρση θα πρέπει να λείπουν ολόκληρα κομμάτια από το κείμενο και στις δύο εκδόσεις, από δύο διαφορετικούς μεταφραστές κι από δύο διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους. Την ίδια απορία για την άποψή μου έχουν κι άλλοι, αλλά δε μπορώ να γίνω πιο συγκεκριμένη.

 

Η γνώμη μου για το απόσπασμα ήταν μάλλον κρυμμένη μέσα στο σχόλιό μου για τη Μακ Κίλλιπ. Όσο εντάξει κι αν θεωρούμε κάτι, όσα χέρια κι αν το έχουμε περάσει, όσο κριτικοί αναγνώστες κι αν είμαστε, δεν παύουμε να είμαστε "μέσα" στο κείμενό μας, να αποτελούμε μέρος του. Κι όταν είσαι μέρος ενός πράγματος αδυνατείς να το συλλάβεις σε όλη την έκτασή του. Προσωπικά επιζητώ τη γνώμη των άλλων. Και μάλιστα ζητώ τη γνώμη πολλών. Εκτός από ένα ή δύο άτομα που εμπιστεύομαι απόλυτα, των οποίων και έχω παρατηρήσει την λεπτομέρεια στην κριτική τους αλλά και την ορθότητα στη συλλογίστική τους, δε μου φτάνει η άποψη ενός ατόμου μόνο για να πω ότι έχω "δει" κάθε πλευρά του προβλήματος σε ένα κείμενό μου.

[Oberon]

Xμμ, πιθανά να είναι και θέμα μετάφρασης, Ευθυμία μου, και όντως αν έχεις διαβάσει μόνο το Riddlemaster είχε τα προβληματάκια του, όπως μου θύμησε χτες η Αλεξάνδρα, αλλά σίγουρα δεν είναι κακογραμμένο. Αν όμως διαβάσεις πιο καινούργια βιβλία της, νομίζω πως θα σ'αρέσουν πάρα, πάρα πολύ. Ειδικά η γλώσσα της.

 

Σχετικά με το απόσπασμα τώρα. Σίγουρα κάτι μένει πάντα όταν έχουμε γράψει κάτι δικό μας. Κάποια υποκειμενικότητα δηλαδή. Αλλά σίγουρα, όσο περνά ο χρόνος και αποστασιοποιούμαστε (πράγμα πολύ θεμιτό κατά τη γνώμη μου) και όσο εξελισσόμαστε σαν συγγραφείς, τόσο πιο αντικειμενικά μπορούμε να κρίνουμε ένα παλιό μας έργο. Σε βαθμό αμηχανίας πολλές φορές. Ίσως γι'αυτό κάμποσοι συγγραφείς τείνουν να ξαναγράφουν μετά από χρόνια, επιτυχώς και μη, πιο παλιά τους έργα τα οποία όταν γράφτηκαν τα είχαν ίσως θεωρήσει αριστουργήματα, αλλά με τα χρόνια διαπίστωσαν πόσες ελλείψεις είχαν.

Αυτό το βλέπω και γω και στον Τζον Κάδμο που πάνε 3 χρόνια που έγραψα τον πρώτο τόμο, αλλά περισσότερο σε πιο παλιά διηγήματα/νουβέλες (ανολοκλήρωτες) όπως ένα παραμύθι που έγραψα κάπου 120 σελίδες πριν πολλά χρόνια, και δεν έχω βάλει στο φόρουμ, το οποίο είναι embarrassingly bad σε κάποια σημεία, τα οποία όμως τότε δεν έβλεπα...

[Naurgul]

Πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, έγραψα τους προβληματισμούς μου περί σχολιασμού και κριτικής κειμένων. Δυστυχώς, η αντιμετώπιση ήταν κάτι λιγότερο από θετική και το θέμα γύρισε σύντομα μακρυά από τα προβλήματα που ανέφερα. Έτσι, αποφάσισα να προσπαθήσω μόνος μου να σχεδιάσω μια λύση που να με ικανοποιεί στο πρόβλημα. Αλλά προτού φτάσουμε εκεί, επιτρέψτε μου να το επαναπροσδιορίσω αυτό το πρόβλημα.

 

Αυτό που είχα κάνει ήταν ότι είχα πει ότι υπάρχουν δύο είδη feedback που μπορεί να λάβει ένας συγγραφέας: ο σχολιασμός και η κριτική. Για το σχολιασμό, η άποψή μου δεν έχει αλλάξει, μάλλον έχει γίνει ακόμα πιο απόλυτη. Το επιχείρημα ήταν ότι η ποσότητα σχολίων τύπου καλό/κακό ή μου άρεσε/δε μου άρεσε που απαιτείται για να αντιληφθεί ο συγγραφέας προς ποια κατεύθυνση πρέπει να προχωρήσει είναι απαγορευτικά μεγάλος. Επίσης, το γεγονός ότι η συγγραφή ενός κειμένου είναι χρονοβόρα διαδικασία, κάνει πολύ δύσκολο το να κάνει ο συγγραφέας μικρές αλλαγές στο πώς γράφει και να λαμβάνει αποτελέσματα. Ακόμα πιο δύσκολο είναι να κάνει μικρές αλλαγές σε παλιά κείμενα και να περιμένει να δει αντιδράσεις· απλώς κανείς δε θα ασχοληθεί.

 

Για να γίνει ποιο κατανοητό το επιχείρημα, ας φέρω ένα παράδειγμα. Έστω ένα μωρό το οποίο προσπαθεί να μάθει να περπατάει. Ο τρόπος που το κάνει αυτό είναι με το να ρυθμίζει τους μύες των ποδιών του για το πώς να αντιδρούν στα χιλιάδες ερεθίσματα που δέχεται από τα νεύρα του. Όταν πέφτει κάτω πονάει, ενώ όταν δε πέφτει επιβραβεύεται. Το μωρό για να μάθει προσπαθεί να περπατήσει ξανά και ξανά, με κάθε αποτυχία μεταβάλλοντας ελαφρά κάποιες παραμέτρους. Αργά ή γρήγορα, θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται πώς οι παράμετροι που ελέγχει επηρεάζουν το αν θα πέσει και μετά τελειοποιεί το περπάτημά του μέχρι που δεν απαιτεί συνειδητή σκέψη καν. Οι διαφορές με την τέχνη είναι πολλές: Πρώτα, το μωρό έχει ένα απόλυτο μέτρο της επιτυχίας του. Όσο περισσότερο συνεχίζει να προχωράει, τόσο το καλύτερο. Στην τέχνη, η επιτυχία ορίζεται ποιο δύσκολα. Δεύτερο, το μωρό λαμβάνει άμεση ανάδραση. Σε κάθε του επιλογή, κάθε ελάχιστη διαφοροποίηση των παραμέτρων, θα ξέρει αν χάνει την ισορροπία του κι αν έχει πέσει. Ο συγγραφέας, αντίθετα, πρέπει πρώτα να έχει κάτι ολοκληρωμένο, να το δημοσιεύσει και μετά να περιμένει κάμποσο μέχρι να λάβει κάποια σχόλια. Τρίτο, το μωρό μπορεί να επαναλαμβάνει το πείραμα πολύ πιο γρήγορα. Μπορεί ένας συγγραφέας να έχει τόσο μεγάλη παραγωγή όσες οι φορές που ένα μωρό θα δοκιμάσει να περπατήσει; Μόνο αν κάποιος λάβει υπόψη του το γεγονός ότι στη συγγραφή μπαίνουν επιπλέον επίπεδα αφαίρεσης (σύμβολα, γλώσσα) μπορεί να αντιληφθεί σε τι κλίμακα θα έπρεπε να δουλεύει ένα τέτοιο σύστημα σχολιασμού για να είναι αποδοτικό.

 

Από την άλλη μεριά, στην κριτική ανάλυση ευελπιστώ ότι προχώρησα αρκετά. Το κύριο πρόβλημά μου ήταν η αντικειμενικότητα. Αν δεν υπάρχει κάποιο αντικειμενικό κριτήριο, κάποιος σκοπός να στηριχθεί κανείς, πώς αποφασίζεται τι είναι το σωστό και το λάθος; Προτού παρουσιάσω την απάντηση που έδωσα, θα ήθελα να κάνω ένα βήμα πίσω για να δείξω πώς έφτασα σε αυτήν.

 

Ένας ορισμός της τέχνης (με τον οποίο συμφωνώ σχεδόν απόλυτα), από τον μαθηματικό-φιλόσοφο Alfred North Whitehead είναι ο εξής:

Η τέχνη είναι η αποτύπωση ενός μοτίβου πάνω στην εμπειρία και η η αισθητική απόλαυση των ανθρώπων καθώς αναγνωρίζουν το μοτίβο.

Αν τον συγκεκριμενοποιήσουμε στη συγγραφή, μπορούμε να τον δούμε να εφαρμόζεται σε πολλά επίπεδα. Πρώτα, έχουμε μια ιδέα, ένας στοχασμός, ένα δίκτυο συνδεδεμένων μοτίβων που ο καλλιτέχνης βρίσκει ενδιαφέρον. Σε αυτό το επίπεδο, το μοτίβο αποτυπώνεται πάνω σε μια ιστορία, μια ακολουθία γεγονότων που όλες μαζί ανασυνθέτουν το μοτίβο. Στα επόμενα επίπεδα, προστίθενται οι χαρακτήρες, η οπτική γωνία, μέχρι που φτάνουμε στο τέλος, στη γραφή, μια ακολουθία γλωσσικών συμβόλων, που όταν διαβάζονται ανασυνθέτουν την ιστορία που με τη σειρά της ανασυνθέτει το αρχικό μοτίβο. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται η καρδιά της κριτικής. Η ανάδειξη του αρχικού μοτίβου είναι ο σκοπός του συγγραφικού έργου.

 

 

Συνεπώς, ο σκοπός της κριτικής δεν μπορεί να είναι άλλος παρά η υπόδειξη στο συγγραφέα για το πώς το κείμενο θα μπορούσε να αποδίδει την ιδέα καλύτερα. Λέω στο προηγούμενό μου μήνυμα ότι "θεωρώ αδύνατο το να κρίνεις χωρίς να κάνεις υποθέσεις για το σκοπό του έργου". Αυτό το πιστεύω ακόμα. Αμέσως μετά όμως συμπληρώνω: "υποθέσεις αβάσιμες και φραγμένες από προσωπικές απόψεις". Κι εδώ είναι που έκανα λάθος. Ναι μεν είναι αδύνατο οι υποθέσεις για τα αρχικά μοτίβα να μην είναι φραγμένες από την προσωπική εμπειρία αλλά γιατί να είναι αβάσιμες και γιατί να φράζονται από τις απόψεις; Σίγουρα το πώς λειτουργεί κάποιος άνθρωπος αποφασίζεται μόνο από το τι έχει μέσα στο δικό του μυαλό, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι αποτελεί αναγκαστικά προσωπική άποψη. Όταν ένας μηχανικός αποφασίζει για το πώς θα χτιστεί ένα σπίτι ή όταν ένας μαθηματικό εφαρμόζει θεωρήματα για να οδηγηθεί σε μια απόδειξη, βασίζεται σε συμβολική, συστηματοποιημένη γνώση, όχι στα ασυνάρτητα γεγονότα της προσωπικής ζωής του. Μάλιστα, το γεγονός ότι ένας μηχανικός είδε ένα σπίτι να πέφτει όταν ήταν μικρός δε σημαίνει ότι όταν μεγαλώσει θα βάζει να χτίζονται όλα τα σπίτια με δέκα τόνους επιπλέον θεμέλια. Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι μπορεί να υπάρξει ένας διαχωρισμός απόψεων και λογικής/γνώσης. Συνεπώς, είναι δυνατό, να βγάλει ο κριτής συμπεράσματα για τα αρχικά μοτίβα με συστηματοποιημένο και σχετικά αντικειμενικό τρόπο. Αλλά κάνω εκεί ένα ακόμα λάθος. Λέω "Επίσης, δε μπορώ να σχολιάσω χωρίς να ριψοκινδυνεύω να στείλω τον δημιουργό σε λάθος κατεύθυνση". Εδώ αυθαίρετα αποφασίζω ότι ενθυλακώνω μέσα μου το σκοπό του συγγραφέα και του δείχνω μόνο τους συλλογισμούς μου από εκεί και ύστερα. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει λόγος να μην του γνωρίσω ολόκληρο το συλλογισμό μου συμπεριλαμβανομένης και της υπόθεσης για την αρχική ιδέα. Έτσι, θα μπορέσει με τη σειρά του να κρίνει την κριτική και να πάρει ό,τι του είναι χρήσιμο. Οπότε τα δύο συστατικά της καλής κριτικής είναι ένας μηχανισμός για να αποφασίζεται ποια είναι τα αρχικά μοτίβα και ένας μηχανισμός που να δείχνει κατά πόσο αποτυπώνονται αυτά σε ένα γραπτό. Αυτή τη στιγμή, δεν έχω τίποτα απόλυτα αντικειμενικό για ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά τουλάχιστο έχω μια βάση στην οποία μπορώ να στηριχθώ.

 

Οπότε μετά από πολλές αναβολές ξεκίνησα το πρώτο μου πείραμα. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη σε όλους τους συγγραφείς στων οποίων τα κείμενα άσκησα κριτική σε αυτή τη φάση. Τα δεδομένα μου ήταν τα κείμενα από τον επετειακό διαγωνισμό σύντομης σουφουφίτικης ιστορίας. Η μέθοδος που ακολούθησα είναι η εξής: Διαβάζω το κείμενο μία φορά κανονικά. Κατόπιν κάνω μια προκαταρκτική ανάλυση για λίγο, προσπαθώντας να προχωρήσω από το ένα επίπεδο αφαίρεσης στο άλλο μέχρι να φτάσω στην αρχή. Με ό,τι συμπεράσματα έχω εξάγει περνάω στη δεύτερη ανάγνωση. Αυτή τη φορά την κάνω σχολαστικά, σκεπτόμενος πώς κάθε πράγμα που γράφεται συνδέεται με τα άλλα, σε ποια αφαιρετικά κομμάτια της ιστορίας αντιστοιχεί, τι προσφέρει, πώς όλα συνδέονται. Επίσης, κρατάω σημειώσεις για συγκεκριμένες εκφράσεις, ορθογραφικά λάθη κλπ. Όταν τελειώνω, στο μυαλό μου υπάρχει μια εικόνα για το κείμενο. Μετά από λίγη σκέψη βγάζω συμπεράσματα για τα πιο αφαιρετικά επίπεδα του κειμένου και αρχίζω να γράφω την κριτική μου, ενσωματώνοντας και τις προηγούμενες σημειώσεις μου.

 

Σε αυτή τη φάση έκοψα την κριτική ενός κειμένου σε δύο κομμάτια, την Ιδέα και την Εκτέλεση. Παρατήρησα, όμως, ότι στην Ιδέα έβαζα συνέχεια κριτική για τα πιο αφαιρετικά κομμάτια της ιστορίας. Επίσης, αντιμετώπισα δυσκολίες στο πού σταματάει η ιδέα και πού αρχίζει η εκτέλεση. Ένα αυθαίρετο αλλά πρακτικό και υπαρκτό σύνορο αποτελεί το πότε ο συγγραφέας αρχίζει να γράφει. Οπότε αυτό που έκανα είναι να βάζω τις πιο αφαιρετικές ιδέες και τα γεγονότα/ιστορία στη μεριά της Ιδέας και από τις οπτικές γωνίες μέχρι τις λέξεις στην Εκτέλεση. Στο μέλλον μάλλον θα το καταργήσω αυτό και θα γράφω συνοπτικά το ποια πιστεύω ότι είναι η ιδέα/σκοπός σε μία παράγραφο ακολουθούμενη από μια άλλη παράγραφο στην οποία ξεκινώ από τις πιο αφαιρετικές αποφάσεις εκτέλεσης και θα συνεχίζω με τα πιο χειροπιαστά μέχρι να φτάσω στο γραπτό με τις λέξεις. Ας προσθέσω εδώ ότι τις κριτικές στα 15 κείμενα που έγραψα θα τις δημοσιεύσω με τη σειρά που δημοσιεύθηκαν τα κείμενα, όχι με τη σειρά που τις έγραψα.

 

Ένα στοιχείο που θεώρησα σημαντικό να περιλαμβάνω είναι τα όρια ανάπτυξης της ιδέας. Κάποιες ιδέες έχουν περισσότερο περιθώριο για ανάπτυξη από άλλες. Ακόμα, θεώρησα σημαντικό να βάλω τον εαυτό μου στη θέση του συγγραφέα και να σκεφτώ προτάσεις λύσεων για τα προβλήματα τα οποία διακρίνω.

 

Κάτι που θεωρώ ακόμα πιο σημαντικό είναι το να λαμβάνω κριτική επί των κριτικών μου. Με ενδιαφέρει πραγματικά να αποκτήσω την ικανότητα να βλέπω τη δομή και τις ιδέες πίσω από ένα κείμενο εύκολα, γρήγορα και με ακρίβεια. Επίσης, με ενδιαφέρει να δω ποια από τα πράγματα τα οποία αναφέρω τα ήξερε ο συγγραφέας και γιατί τελικά κάθε σημείο είναι όπως είναι. Οπότε, αντίθετα με την πάγια πολιτική του φόρουμ "όχι κριτική σε σχόλια" εγώ θέλω να απαντούν οι συγγραφείς στις ερωτήσεις μου και στους προβληματισμούς μου. Θέλω να κάνουν ενστάσεις εκεί που νομίζουν ότι κρίνω λάθος. Θέλω να με διορθώνουν όταν παρανοώ. Θέλω, τέλος, να κάνω συζήτηση πάνω στις προεκτάσεις του κειμένου. Εγγυώμαι ότι οποιαδήποτε αντίδραση δε θα με προδιαθέσει αρνητικά σε επόμενες κριτικές μου ούτε θα με αποθαρρύνει από το να τις κάνω.

 

Στο forum μας έχω παρατηρήσει αρκετές συμπεριφορές σε σχέση με την κριτική στις οποίες είμαι αντίθετος: Η κριτική εδώ νομίζω είναι λάθος να την κάνουμε για να δείξουμε ποια κείμενα μας αρέσουν και ποια όχι. Τα κείμενα στο σουφουφού δεν τα αγοράζουμε οπότε η κριτική απευθύνεται μόνο στο συγγραφέα και στους σκοπούς του. Δεν πρέπει να είναι ούτε διαφήμιση για να διαβάσουν το κείμενο περισσότεροι ούτε καταφρόνηση με συνοπτικές διαδικασίες. Επίσης, το να ενθαρρύνεται η λογική ότι οι κριτικές κειμένων δε κρίνονται οδηγεί μεν σε αύξηση του αριθμού των κριτικών αλλά μειώνει τη σκέψη που βάζουν ακόμα και τα πιο καλοπροαίρετα μέλη, αφού έστω υποσυνείδητα έχουν στο μυαλό τους ότι κανείς δε θα τους πει τίποτα για τα λάθη και τις παραλείψεις τους.

 

Θα ήθελα να αναφέρω, ακόμα, ότι παρά το γεγονός ότι ήταν μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία, πιστεύω ότι η κριτική άλλων κειμένων, όταν γίνεται με ανάλυση και σκέψη, είναι μια πολύ καλή παιδευτική διαδικασία για κάθε συγγραφέα. Όταν κάποιος γράφει ένα δικό του κείμενο, του είναι δύσκολο να διαχωρίσει το πού θέλει να καταλήξει με το τι γράφει. Οπότε όταν μπαίνει στη θέση ενός άλλου συγγραφέα με δεδομένο στόχο, τότε μπαίνει στη διαδικασία να βλέπει πιο καλά τα κομμάτια της ιστορίας και το πώς συνδέονται, κάτι που μετά πιθανό να μπορέσει να κάνει και στα ίδια του τα γραπτά. Θεωρώ ότι οι εμπειρίες που αποκομίζει κανείς σκεπτόμενος το πώς κάθε στοιχείο μιας ιστορίας χτίζει το σύνολο είναι ανεκτίμητες. Οπότε προτού το δοκιμάσετε μην ισχυρίζεστε ότι δεν έχετε κίνητρο και χρόνο να αφιερώσετε για να κάνετε τέτοιου είδους ανάλυση στα κείμενα που διαβάζετε.

 

 

 

Τέλος, θα ήθελα να πω μερικά πράγματα για τις κριτικές που δέχομαι. Πρώτα από όλα, θα προτιμούσα να προσπαθούσατε να αποφεύγετε τις παρακάτω κατηγορίες:

• Αν θέλετε να γράψετε μόνο ένα ποσοτικό χαρακτηριστικό που εφαρμόζεται σε όλο το κείμενο (μου άρεσε/δε μου άρεσε)
  
• Αν θέλετε να γράψετε μόνο ένα ποιοτικό χαρακτηριστικό που εφαρμόζεται σε όλο το κείμενο (βαρετό, μελαγχολικό, ατμοσφαιρικό, χαζό)
  
• Αν δεν καταλάβατε τίποτα απολύτως
  
• Αν δε σας άρεσε η ιστορία αλλά θέλετε να γράψετε κάτι ευγενικό επειδή αισθάνεστε ότι πρέπει να γράψετε
  

Ειδικά στο τελευταίο, για το όνομα ό,τι έχετε ιερού, λυπηθείτε με. Με βάζετε στη διαδικασία να αναρωτιέμαι σε κάθε κριτική το αν κάποιος απλώς τα λέει από ευγένεια ή τα εννοεί και στις περισσότερες περιπτώσεις είμαι αναγκασμένος να υποθέτω το χειρότερο. Επίσης, ζητώ προκαταβολικά συγγνώμη αλλά δε θα απαντώ σε κριτικές άλλων, ακόμα κι αν περιέχουν ερωτήσεις, εκτός αν κρίνω ότι οι ερωτήσεις δεν είναι ρητορικές και ο αναγνώστης ενδιαφέρεται να μάθει πραγματικά για τις αποφάσεις που πήρα γράφοντας το κείμενο.

 

 

ΥΓ: Ίσως αυτό το θέμα θα μπορούσε να ενωθεί με το άλλο;

Edited September 16, 2008 by Guardian of the RuneRing #1

[dreamwhisperer]

Φίλες Guardian νούμερο ούνο,

 

Έγραψες ένα παρα πολύ ωραίο δοκίμιο περί κριτικής. Νομίζω οι προβληματισμοί σου κάλυψαν κάθε πτυχή του θέματος.

 

Εγώ δεν θα σου δώσω συμβουλή γιατί ελλείπομαι των προσόντων και του κύρους γι' αυτό. Θα σου πω μία άποψη, αν όντως προβληματίζεσαι τόσο πάνω στο θέμα.

 

Λογοτεχνία γράφουμε, δεν λύνουμε μαθηματικά. Θέλω να πω δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Δεν υπάρχει κάποιο σταθερό αποτέλεσμα που επιδιώκουμε. Στα μαθηματικά 1+1 κάνουν 2. Στη λογοτεχνία 1+1 δίνουν άπειρα αποτελέσματα (και το 2 μπορεί να είναι το πιο άρτιο τεχνικά, αλλά καμία φορά δεν είναι και το πιο ωραίο αποτέλεσμα).

 

Θέλω να σου πω ότι γράφεις σύμφωνα με την ιδέα σου, την έμπνευση, τον προβληματισμό σου και καμία φορά και το στιγμιαίο πάθος που θα σου βγει. Δεν υπάρχει μία πορεία, δεν υπάρχει μία αυτοβελτίωση, πέρα από αυτή που σου δίνουν οι συνθήκες.

 

Γράφω ένα κείμενο. Είμαι ανασφαλής. Στο δείχνω. Με συμβουλεύεις. Ακόμα και αν ότι μου πεις, δώσει ένα βελτιωμένο αποτέλεσμα, δεν θα μπορέσω να το εστερνιστώ, παραμόνο αν μου δημιουργήσεις και τις συνθήκες προσαρμογής πάνω σε αυτό. Δηλαδή αν μου τονίσεις φιλολογικά λάθη, θα πρέπει με διδάξεις φιλολογία. Αν μου δείξεις ιστορικά λάθη, θα πρέπει να διδάξεις ιστορία. κοκ

Αν πάλι μου δόσεις ώθηση στην έμπνευση, τότε μάλλον θα πρέπει να το γράψεις εσύ.

 

Όταν γράφεις, εκπληρώνεις μία ανάγκη επικοινωνίας. Επικοινωνείς με το κοινό και μετά με το ίδιο σου τον εαυτό (ή και vise versa). Στην επικοινωνία αυτή είσαι μόνος σου και κύριος υπεύθυνος.

[Adinol Doy]

Τὸ ζήτημα ποὺ ἔθεσες, φίλε Guardian, εἶναι πολὺ μεγάλο καὶ ὁ καθένας μπορεῖ νὰ ἐκφέρει τὴν δική του ἄποψη. Εἶναι πολὺ λεπτὸ τὸ θέμα τῆς κριτικῆς καί, δυστυχῶς, δὲν εἶναι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἕτοιμοι νὰ τὴν δεχτοῦν. Εἶχα περάσει κι ἐγὼ προσωπικὰ τὸ πρόβλημα τοῦ τί νὰ πῶ σὲ κάποιον φίλο μου καὶ δὲν ἤθελα ἐπ' οὐδενὶ νὰ τὸν κακοκαρδίσω ἢ νὰ τὸν θυμώσω, ὅταν εὕρισκα πὼς κάποιο κείμενό του δὲν μοῦ ἄρεσε/τὸ βρῆκα τεχνικὰ καὶ λογοτεχνικὰ κακό. Σήμερα, ὅμως, ἔχω ἀλλάξει στάση. Ἐφ' ὅσον σέβομαι/ἀγαπῶ ἕναν φίλο μου, ἔχω τὴν ὑποχρέωση νὰ μιλήσω ἔξω ἀπ' τὰ δόντια (πάντα μὲ εὐγένεια, φυσικά) καὶ νὰ πῶ πραγματικὰ τί σκέφτομαι. Εἶναι ἡ ἴδια τακτικὴ ποὺ θέλω νὰ ἀκολουθεῖ κάποιος ὅταν κάνει κριτικὴ σὲ δικό μου ἔργο. Δὲν μ' ἐνδιαφέρει ν' ἀκούσω ἕνα ξερὸ μοῦ ἄρεσε-δὲ μοῦ ἄρεσε, εἶναι καλό-κακό, κ.ο.κ. Χρειάζομαι μιὰ ἐμπεριστατωμένη ἄποψη. Μόνον αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ κριτική, ὅσο ἀρνητικὴ κι ἂν εἶναι, μὲ βοηθᾶ νὰ βελτιωθῶ.

 

Συνεπῶς, οἱ ἀπόψεις ποὺ ἔθεσες στὸ πόστ μὲ βρίσκουν ἀπόλυτα σύμφωνο. Αὐτὸ ποὺ κάνουμε (ἢ πρέπει νὰ κάνουμε) στὸ φόρουμ εἶναι νὰ ἀσκοῦμε καλοπροαίρετη κριτική, ὅσο κι ἂν πονᾶ πιθανῶς. Ἀρκεῖ, φυσικά, νὰ μὴν ξεφεύγουμε ἀπὸ τὰ ἐπιτρεπτὰ ὅρια.

 

Ἀλλ' αὐτὸ εἶναι μιὰ ἄλλη ἱστορία.

Edited September 7, 2008 by adinol