Κακές ελληνικές μεταφράσεις

[DinMacXanthi]

Kurt Vonnegut - Slaughterhouse Five (Σφαγείο Νο5) εκδόσεις Κέδρος.

 

Πήρα το Breakfast of Champions στα Αγγλικά και πορώθηκα, το τελείωσα αμέσως. Επέλεξα το επόμενο από Vonnegut να το πάρω μεταφρασμένο , λάθος απόφαση. Σε πολλά σημεία η μετάφραση σε χαλάει (ειδικά αν καταλάβεις την έκφραση που πήγε να μεταφραστεί...). Και από σχόλια φιλου μαθαίνω ότι έχει γίνει κακή δουλειά και στο Cat's Cradle του Vonnegut

 

Κοιτά να δεις τώρα... Διάβασα τα 2 βιβλία που λες, και στα ελληνικά και στα αγγλικά και συμφωνώ, έχουν αρκετά προβλήματα... Όμως, είναι εξαιρετικά δύσκολος για να μεταφραστεί ο συγχωρεμένος ο Βόνεγκατ.

Το Breakfast of Champions πρόκειται να κυκλοφορήσει και στα ελληνικά αυτή την χρονιά, (υπάρχουν κάποια προβλήματα στα δικαιώματα του βιβλίου, μεγάλο μπέρδεμα) και αφού έχεις διαβάσει το κείμενο και τον συγγραφέα, μπορείς να φανταστείς πόσο δύσκολη δουλειά είναι η μετάφραση του Βόνεγκατ. Τρελά λογοπαίγνια, προφορές, στυλ ομιλίας, ΑΠΕΙΡΕΣ ΒΩΜΟΛΟΧΙΕΣ (let's face it, ο τύπος ήταν ιδιοφυία στο μυαλό και βόθρος στο στόμα!) κλπ...

Γιατί τα λεω όλα αυτά; Εγώ είμαι αυτός που μετέφρασε το Breakfast of champions και περιμένω κι εγώ την έκδοση του (στάνταρ θα γίνει, άλλωστε με έχουν πληρώσει ήδη)

Ορίστε κι ένα insider από τον κόσμο της μετάφρασης Dirkgently:

Βρες μου ένα ταιριαστό λογοπαίγνιο στα ελληνικά για το "Excuse me, I have to take a leak - that means you ll steal a mirror" κλπ. Μου πήρε 4 μήνες (ολογράφως, ΤΕΣΣΕΡΙΣ) να το σκέφτομαι, αλλά εντέλει κατέληξα και το αποτέλεσμα ήταν 100% ταιριαστό.

Επειδη κι εγώ είμαι πουριτανός σ'αυτά τα θέματα με τις μεταφράσεις (ο 15χρονος που έβριζε τους καθηγητές επειδή αντί να τους λένε με το original ονομα τους, λέγανε Γεώργιος Ουασινγκος, Βενιαμίν Φρανγκλίνος και (λυγμ...) ΡΟΓΗΡΟΣ ΒΑΚΩΝΑΣ...ναι, εγώ ήμουν αυτός) Έβαλα όλο μου το μεράκι και τις ικανότητες για να μην βγει ποτέ κανείς να με βρίσει γι'αυτά που έβριζα εγώ... Το αποτέλεσμα θα το δείξει η νεκροψία!

Edited January 20, 2009 by Dinosxanthi

[DinMacXanthi]

Παρεμπιπτόντως, τώρα θυμήθηκα στον Μαύρο Πύργο ΙΙΙ, Οι ρημαγμένοι τόποι, εκδόσεις BELL μετάφραση ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΥ, πρέπει να υπάρχει ένα χοντρό λάθος στην μετάφραση μονάδων μέτρησης:

 

Σελίδα 38 όταν μιλάει για την μεγάλη αρκούδα "Τον ονόμασαν Μιρ που στην γλώσσα τους σήμαινε ο κόσμος κάτω από τον κόσμο". Ήταν περίπου ΕΙΚΟΣΙΠΕΝΤΕ ΜΕΤΡΑ ψηλός, ...

 

Λίγο τραβηγμένο μου ακούγεται... Επειδή έχω μόνο την ελληνική έκδοση στο σπίτι, έχει κανείς την αγγλική έκδοση; Θεωρώ πως θα έλεγε "twenty five FEET" και όχι μέτρα. Δηλαδή κάπου οχτώ μέτρα.

Μπορεί κάποιος να κάνει τον κόπο; Αν ναι, είθε οι μέρες του να είναι πολλές και οι νύχτες του ευτυχισμένες!

[heiron]

a 70-foot-tall cyborg bear

 

Εντάξει,μην τους κατηγορούμε και για τα πάντα ολα.Εδώ ήταν σωστοί οι μεταφραστές.

[DinMacXanthi]

a 70-foot-tall cyborg bear

 

Εντάξει,μην τους κατηγορούμε και για τα πάντα ολα.Εδώ ήταν σωστοί οι μεταφραστές.

 

Οκ, γράψε λάθος. Βλακεία του ίδιου του Στήβεν Κινγκ. Ένα πλάσμα δηλαδή 3μιση φορές ο Κινγκ Κονγκ. right... (μη χ*σω τώρα που κατάφερε να σκαρφαλώσει 30 μέτρα ο Έντι για να της ξεφύγει.)

Τεσπα, το 10 μηνών ερώτημα απαντήθηκε. THANKS!

[Δημήτρης]

Πριν από λίγες μέρες διάβασα την συνέντευξη της trillian με τον Graham Joyce όπου μεταξύ άλλων τον ρωτάει αν πιστεύει πως υπάρχουν κάποιες γλώσσες στον κόσμο που ενδείκνυνται για την φανταστική λογοτεχνία περισσότερο από κάποιες άλλες. Ήταν μία ερώτηση που μου προξένησε μεγάλη εντύπωση, εξ' άλλου πιστεύω πως και η απάντηση του Joyce τα λέει όλα. Με αφορμή λοιπόν αυτή την ερώτηση μου γεννήθηκε μία απορία. Μήπως κάποια έργα δεν γίνεται να μεταφραστούν σωστά στα Ελληνικά, όχι εξαιτίας κακής δουλειάς του μεταφραστή, αλλά λόγω της ιδιαίτερης φύσης τους; Μήπως κάποια βιβλία δεν μπορούν να διαβαστούν - κατανοηθούν όχι μόνο στα Ελληνικά, αλλά ούτε και στα Ιαπωνικά, Ρώσικα, Τσέχικα αλλά και οπουδήποτε αλλού εκτός από την εκάστοτε μητρική τους γλώσσα; Σ' αυτό το σημείο θα κάνω μία παρένθεση για να σας πω πως διάβασα αυτό το topic με τις παρατηρήσεις σας οι οποίες ήταν όλες απολαυστικές. Γέλασα πολύ με την νύχτα στη Βιέννη, το ''lets make a toast'' που αποδόθηκε ως "ας φτιάξουμε ένα τοστ'' και με το hot-dogs που σύμφωνα με τον μεταφραστή σημαίνει ζεστά σκυλιά Εντάξει δεν ξέρω και τόσο καλά Αγγλικά, αλλά μπορώ να καταλάβω πως οι τύποι που τα μεταφράσανε έτσι, δεν παίζονται. Τώρα η απορία που έχω είναι η εξής: Σίγουρα το πρωτότυπο είναι πάντοτε το καλύτερο. Όμως ξέρετε κάποια βιβλία ή ολόκληρα concepts που εξαιτίας όλων αυτών που προανέφερα πρέπει οπωσδήποτε να διαβαστούν στην αρχική τους μορφή; Πιο συγκεκριμένα:

 

1. Αφού διάβασα την πολύ ωραία παρουσίαση του Dain για τον Piers Anthony, κατάλαβα ότι το Xanth επειδή βρίθει από λογοπαίγνια είναι ένα από αυτά. Και ο Nienor ειχε πει πως το Amber είναι δύσκολο.Γνωρίζετε άλλα;

 

2. Κάποιος, δεν θυμάμαι ποιος, είχε αναφέρει στο topic του Terry Pratchett πως ο συγγραφέας χρησιμοποιεί βρετανικό χιούμορ στον Δισκόκοσμο. Αυτό τώρα σαν μη Βρετανός που είμαι θα με αποτρέψει να τον καταλάβω ακόμα και διαβάζοντας τον στο πρωτότυπο; Αν ναι, ok, το δέχομαι αλλά δεν παύει να με ενοχλεί. Και φυσικά δεν μπορώ να κάνω τίποτα για αυτό. Θυμάμαι ότι μία μέρα αφού είχε μπει το 2000, μία τηλεοπτική εκπομπή είχε σατυρίσει τον Έβερτ λέγοντας ότι εγκαινίασε την χιλιετία τρώγοντας 2000 μελομακάρονα. Κάποιος όμως που δεν είναι Έλληνας δεν μπορεί να το καταλάβει, και άρα να γελάσει μ' αυτό. Γνωρίζετε αν υπάρχουν κάποια άλλα βιβλία όπου για να καταλάβεις τις ιδιατερότητες τους πρέπει να γνωρίζεις και τις παραδόσεις- καθημερινότητα της πατρίδας του συγγραφέα; Ενας φίλος μου, μου είχε πει πως αυτό ισχύει με το Monty Python.

 

3. Τι είναι η αρκγώ;

[Nienor]

1. Δεν πιστεύω πως υπάρχει τέτοιο πράγμα. Δεν πιστεύω δηλαδή πως υπάρχουν βιβλία που ΠΡΕΠΕΙ να τα διαβάσεις στα αγγλικά. Θέμα προτίμησης είναι πάντα. Βέβαια, πάντοτε χάνεις κάποια πράγματα στη μετάφραση κι αυτό είναι κάτι που δεν αποφεύγεται όσο καλός κι αν είναι ο μεταφραστής. Ειδικά απο τη στιγμή που μιλάμε για λογοτεχνία κι όχι για χρηστικά κείμενα.

 

2. Στο παράδειγμά σου, ο ξένος δε θα ξέρει τον Έβερτ. Το αν ξέρει τα μελομακάρονα ή όχι είναι αδιάφορο, είναι εύκολο να μεταφράσεις το μελομακάρονο ως "πρωτοχρονιάτικο γλυκό". Όμως είναι αδύνατο να περιγράψεις τον Έβερτ σταματώντας το κείμενο για να εξηγήσεις ποιος είναι. Το ότι δε θα ξέρει ποιος είναι ο Εβερτ όμως δεν πιστεύω πως θα του χαλάσει καθόλου την πλάκα του να σκεφτεί έναν οποιοδήποτε χοντρούλη κύριο να τρώει 2000 γλυκάκια την παραμονή του 2000 για να τιμήσει το νέο έτος. Θέλω να σου πω με αυτή τη μίνι αναλυσούλα ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απόλυτα. Ο Κινγκ για παράδειγμα χρησιμοποιεί αβέρτα παλιά αμερικάνικα τραγούδια που τουλάχιστον τα μισά από αυτά δεν τα έχω ξανακούσει ποτέ μου. Δε με ενόχλησε ποτέ, δε μου χάλασε την ατμόσφαιρα ούτε μια φορά.

 

3. Η αργκό είναι η καθομιλουμένη μιας συγκεκριμένης περιοχής/κοινότητας/ομάδας. Λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούνται μεταφορικά, αλλά με κάποιον γνωστό τρόπο. Φράσεις όπως "μου έκατσε η γκόμενα" (συγχώρησε μου το άπρεπο παράδειγμα, ήταν το πρώτο που μου ήρθε στο μυαλό) που σημαίνει "έκανα σεξ με την κοπέλα που φλέρταρα" πχ είναι αργκό και δε μεταφράζεται αυτολεξεί στα αγγλικά. Όπως όταν λέει κάπου στο αγγλικό κείμενο "I m falling in love" δε μεταφράζεται πουθενά "έπεσα μέσα στον έρωτα" (ή όταν συμβαίνει ερχόμαστε σε αυτό ακριβώς το τόπικ και το λέμε ).

[Δημήτρης]

Ναι έχεις δίκιο, πάντοτε στην μετάφραση χάνεται κάτι. Είναι τρομερά δύσκολο ίσως και αδύνατον να αποδοθούν όλα, και οι λέξεις σωστά και το νόημα και η ατμόσφαιρα. Το ξέρω ότι δεν μπορώ να τα έχω όλα δικά μου (αν και ως αναγνώστης θα το ήθελα ;) ). Το παράδειγμα για τον Έβερτ, ήταν δικό μου λάθος εγώ δεν εξήγησα καλά τι ήθελα να πω αλλά με την ανάλυση σου με κάλυψες απόλυτα. Όσο για την αργκό τώρα που μου είπες, θυμήθηκα πως ήξερα και εγώ τι είναι. Deja vu. Ευχαριστώ

[DinoHajiyorgi]

Για όσους μπορούν να θυμηθούν, κάνοντας ένα μικρό σπαμ με θέμα υποτίτλων, τον Benny Hill και τους μονόλογους του. Θα πρέπει να υπέφεραν εκείνοι που τον μετέφραζαν, όσο υπέφερα κι εγώ προσπαθώντας να διαβάσω και να καταλάβω τότε τους υπότιτλους. Το χιουμοριστικό εκείνο κείμενο με τα λεκτικά υπονοούμενα δεν μεταφράζεται, δεν αποδίδεται.

 

Χρόνια μετά, βλέποντας ξανά κάποια από εκείνα τα επεισόδια χωρίς υπότιτλους αυτή τη φορά, το κατάλαβα καλύτερα αν και δεν τα έπιανα όλα.

[Naroualis]

Χτες βράδυ, έπεσα πάνω σε μια μετάφραση που μπορεί εκ πρώτης όψεως να μην ακούγεται πολύ κακή, εμένα όμως μου κάθησε στο στομάχι... Στο Βοτάνι της Μοραέλιν, του Φάιστ, ο Τζίμυ το Χέρι "πρόσεξε ότι τα λουλο;yδια δεν ήταν λευκά, αλλά είχαν μια κεχριμπαριά απόχρωση". Duh? Η λέξη "κεχριμπαρένιο" δεν τους λέει τίποτε, ε;

[D'Ailleurs]

Το βιβλίο του Γκράχαμ Γκρήν "Brighton rock" στην ελληνική μετάφραση απο τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος, με τίτλο "Ο ανήλικος δολοφόνος" έχει αισχρή μετάφραση.

[heiron]

Η υπόθεσή του τί λέει;Γιατί εδώ είναι Επιστημονική Φαντασία και νόμιζα ότι αυτό το βιβλίο είναι στο στυλ του The third man κτλ.

[D'Ailleurs]

καμία σχέση. Είναι δραματική αστυνομική περιπέτεια, αλλα η μετάφραση είναι τόσο χάλια που δεν διαβάζεται.

[Count Baltar]

Πω πω, ήμουν έτοιμος κάποια στιγμή να πω, "μην πυροβολείτε τους μεταφραστές", αλλά τόσα και τόσα ποστ έχουν δίκιο -- και γίνονται άδικα, συνάμα.

 

Επιφυλάσσομαι να δώσω περισσότερες εξηγήσεις εν καιρώ.

 

Προσωπικά δεν μεταφράζω Ε.Φ. Και ξέρετε γιατί; Επειδή δεν έχω και τόσες πολλές προσλαμβάνουσες από το συγκεκριμένο είδος. Έχω διαβάσει αρκετά πράγματα, αλλά όχι τόσα. Νιώθω λοιπόν ότι θα το πουλήσω ή θα με πουλήσει. Μένω στον τρόμο τον οποίο κατέχω και από τον οποίο έχω διαβάσει πολύ πολύ πράμα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ο καλός μεταφραστής πρέπει να ξέρει και πού τον παίρνει, πόσο αγαπάει αυτό που πρόκειται να μεταφράσει. Δεν αρκεί μόνο η γνώση της γλώσσας πηγής και της γλώσσας στόχου (των ελληνικών εδώ) ή η κατοχή γενικών γνώσεων, που πολύ, μα πάρα πολύ σωστά αναφέραν τόσοι και τόσοι φίλοι εδώ ως απαραίτητες προϋποθέσεις καλής μετάφρασης. Πρέπει να έχεις και επαφή με το αντικείμενο. τους κώδικές του, τα περίεργά του.

 

Στις μεταφράσεις μου πρώτα προσπαθώ να καταλάβω τι λέει ο συγγραφέας (αν είναι δυνατόν ΤΟΝ ΡΩΤΑΩ -- ναι, η επαφή με συγγραφείς είναι πολύ πιο εύκολη απ' ό,τι θα νόμιζε κανείς) και στη συνέχεια προσπαθώ να το αποδώσω στα ελληνικά με τον πιο ευχάριστο για τον αναγνώστη τρόπο. Δηλαδή προσπαθώ να εξασφαλίσω πιστότητα στα νοήματα του πρωτοτύπου, με απόλυτο σεβασμό στην ελληνική γλώσσα, ΑΛΛΑ ΚΑΙ στη ροή του αναγνώσματος. Μερικές φορές αυτό ισοδυναμεί με τετραγωνισμό του κύκλου, αλλά το αποτέλεσμα ανταμείβει πρώτα απ' όλα τον μερακλή επαγγελματία.

 

Δεν είναι δυνατόν να σας αναλύσω τα πάντα σε ένα ποστ, ωστόσο ένα τελευταίο σχόλιο:

 

Σύμφωνοι, κακές οι μεταφράσεις της δεκαετίας του 70 και 80, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι, πέρα από τις κακές πληρωμές (που ισχύουν και σήμερα), οι τότε συνάδελφοί μου δεν είχαν σε καμία περίπτωση στη διάθεσή τους τα εργαλεία και τα μέσα που υπάρχουν σήμερα! Σήμερα ρίχνεις μια γκουγκλιά και βρίσκεις σχεδόν τα πάντα. Τότε όμως... Τρέχα σε λεξικά κ.λπ. Και φυσικά, αναλογιστείτε πόση ΕΦ κυκλοφορούσε τότε στην Ελλάδα (ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ -- τα ξενόγλωσσα βιβλία ήταν δυσεύρετα) και πόση σήμερα. Σήμερα βρίσκουμε ό,τι θέλουμε. Άρα το πρόβλημα είναι όταν τέτοιου μεγέθους πατάτες εμφανίζονται σε σημερινά βιβλία. Εκεί, ναι, το κράξιμο αξίζει και δικαιολογίες δεν υπάρχουν.

 

Θα επανέλθω στο ζήτημα, μιας και όπως καταλαβαίνετε με ενδιαφέρει πάρα πολύ.

 

Αυτά για τώρα

 

Νίκος Ρούσσος

[heiron]

Προσωπικά δεν μεταφράζω Ε.Φ. Και ξέρετε γιατί; Επειδή δεν έχω και τόσες πολλές προσλαμβάνουσες από το συγκεκριμένο είδος. Έχω διαβάσει αρκετά πράγματα, αλλά όχι τόσα. Νιώθω λοιπόν ότι θα το πουλήσω ή θα με πουλήσει

Είσαι σωστός.Δεν έχω διαβάσει μετάφρασή σου από όσο θυμάμαι γιατί απλούστατα δεν πολυδιαβάζω Τρομο αλλά έχεις δίκιο σχετικά με την ΕΦ.Και όπως είπες,παλιότερες δεκαετίες τα μέσα ήταν πολύ λιγότερα αλλά τη σημερινή εποχή πρεπει να το ψάχνεις το θέμα.Και ειδικά στην ΕΦ θα πρέπει και ο μεταφραστής να έχει κάποιες επιστημονικές γνώσεις.Δεν ζούμε στη δεκαετια 30 που ο αναγνώστης ήταν απίθανο να ήξερε ανώτερη φυσική/χημεία/βιολογία.Hard sf προσπαθώ να διαβάζω στα Αγγλικά(ενώ γενικά δεν μου αρέσει) γιατί οι μεταφραστές τα μπουρδουκλώνουν στα Ελληνικά αμα υπάρχουν πχ επιστημονικοί όροι.

[Martin Ocelotl]

Τι κι αν έψαξα,

αλλού δεν βρήκα topic πιο κοντινό σ' αυτό που με καίει να ξεφουρνίσω.

Εντάξει με τη ποιότητα και το σαρδανάπαλο των μεταφράσεων από εκεί εδώ. Με το ανάποδο τι γίνεται.

Αν κάτι ελληνικό μεταφραστεί στα αγγλικά;

Πού πάει άραγε η ιδιαιτερότητα και το ύφος της πένας σου; Που πάει η λεπτοφυής ανάπτυξη των χαρακτήρων, που με κόπο σχεδίασες και βίωσες;

πού πάνε κείνες οι λέξεις και το συνταχτικό τους που χρωματίζουν τον κόσμο σου;

 

local favorites = Ντόπιες Φαβορίτες ...

[Count Baltar]

Τι κι αν έψαξα,

αλλού δεν βρήκα topic πιο κοντινό σ' αυτό που με καίει να ξεφουρνίσω.

Εντάξει με τη ποιότητα και το σαρδανάπαλο των μεταφράσεων από εκεί εδώ. Με το ανάποδο τι γίνεται.

Αν κάτι ελληνικό μεταφραστεί στα αγγλικά;

Πού πάει άραγε η ιδιαιτερότητα και το ύφος της πένας σου; Που πάει η λεπτοφυής ανάπτυξη των χαρακτήρων, που με κόπο σχεδίασες και βίωσες;

πού πάνε κείνες οι λέξεις και το συνταχτικό τους που χρωματίζουν τον κόσμο σου;

 

local favorites = Ντόπιες Φαβορίτες ...

 

 

Αν ο μεταφραστής είναι μερακλής μάστορας, τότε σχεδόν τα πάντα θα μεταφερθούν στη γλώσσα του. Μερικά πράγματα είναι αδύνατον να πάνε εκεί πέρα, απλούστατα επειδή δεν λένε τίποτα στον μη ελληνόφωνο. Κάποια άλλα θα μεταφερθούν στα καθ' αυτούς, προκειμένου να δημιουργηθεί ανάλογη αίσθηση.

 

Δεν έχει διαφορά από τη μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνικά. Η μετάφραση είναι ένα συνεχές αλισβερίσι. Αν είσαι τυχερός υπάρχει πλήρης αντιστοιχία γλωσσικού ύφους, συντακτικού, πολιτισμικών στοιχείων κ.λπ. Ειδάλλως αν δεν σου βγαίνει το πολιτισμικό σώζεις το συντακτικό και το ιδιόλεκτο, αν δεν σου βγαίνει το συντακτικό σώζεις το πολιτισμικό και πάει λέγοντας.

 

Όμως η μετάφραση είναι η πύλη που θα γνωρίσει το έργο σου σε πολύ περισσότερο κόσμο. Και αν εμείς οι Έλληνες ξέρουμε αγγλικά και λέμε "προτιμώ τα πρωτότυπα από τις μεταφράσεις", ε, δεν υπάρχουν πολλοί ξένοι που να διαβάζουν τη γλώσσα μας. Άρα λοιπόν, τους παραδίδεις το παιδί σου, και εκείνοι, όπως έχει πει ο Γκράχαμ Τζόις, "στο ντύνουν με ένα σωρό παράξενα ρούχα".

[Martin Ocelotl]

Η το αμπολάνε γδυτό, πεντάρφανο στους ξένους δρόμους να ζητιανεύει για μια στάλα κατανόησης από άλλης λαλιάς ανθρώπους.

κι εσύ, στέκεσαι εκεί, πατέρας άμοιρος ... ...

 

Καταλαβαίνω τι θες να πεις και εν μέρει το ασπάζομαι. Μα δεν θα σταματήσω να ψάχνω τη βέλτιστη λύση που ακόμα δεν ξέρω ποια θα είναι.

Έλληνας με καλά αγγλικά; Άγγλος με καλά ελληνικά; Κάποιος που μαγικά να κάνει και τα δύο;

Δεν ξέρω.

Κι αφού δεν ξέρω, όποιος θέλει να βοηθήσει καλόδεχτος είναι.

[Count Baltar]

Η το αμπολάνε γδυτό, πεντάρφανο στους ξένους δρόμους να ζητιανεύει για μια στάλα κατανόησης από άλλης λαλιάς ανθρώπους.

κι εσύ, στέκεσαι εκεί, πατέρας άμοιρος ... ...

 

Καταλαβαίνω τι θες να πεις και εν μέρει το ασπάζομαι. Μα δεν θα σταματήσω να ψάχνω τη βέλτιστη λύση που ακόμα δεν ξέρω ποια θα είναι.

Έλληνας με καλά αγγλικά; Άγγλος με καλά ελληνικά; Κάποιος που μαγικά να κάνει και τα δύο;

Δεν ξέρω.

Κι αφού δεν ξέρω, όποιος θέλει να βοηθήσει καλόδεχτος είναι.

 

Αν καταλαβαίνω καλά τι ρωτάς, η απάντησή μου είναι η εξής:

 

προσωπικά θεωρώ ότι ο μεταφραστής λογοτεχνίας πρέπει να έχει ως μητρική του γλώσσα (και να κατέχει άψογα) τη γλώσσα-στόχο, και να γνωρίζει από πολύ καλά έως άψογα τη γλώσσα-πηγή. Δηλαδή, το πόνημά σου να το μεταφράσει Άγγλος/Αμερικανός/Αυστραλός/άλλο που γνωρίζει καλά ελληνικά και έχει και μια άλφα γνώση κάποιων ελληνικών καταστάσεων ώστε να μη χαθεί. Το έχω πει κι άλλες φορές, κυρίως σε φόρουμ του σιναφιού μου, ότι ο καλός επαγγελματίας* δεν υπάρχει περίπτωση να φάει τοίχο στην αποκωδικοποίηση. Μπορεί να παιδευτεί, μπορεί να κάνει δέκα ώρες για μια λέξη/έκφραση κ.λπ. αλλά θα τη βρει. Αν όμως δεν κατέχει καλά το λεξιλόγιο, τη δομή, τη μορφή, την καθημερινή πραγματικότητα, το πολιτισμικό πλαίσιο κ.λπ. της γλώσσας στην οποία θα γίνει η μετάφραση, βράσε ρύζι.

 

*για τον οποίο θεωρώ δεδομένο ότι μιλάμε

[Martin Ocelotl]

Σ' ευχαριστώ για την απάντηση σου και το χρόνο που διέθεσες γι' αυτήν.

Σίγουρα μου έδωσες έναν αξιοπρεπή μπούσουλα.

[Darkchilde]

Άλλη μία κακή μετάφραση που έχει γίνει, είναι το American Gods του Neil Gaiman. Πήρα την ελληνική έκδοση στην αδελφή μου για να την διαβάσει, και το παράτησε λόγω κακής μετάφρασης. Απ'ότι μου είπε η μετάφραση δεν έδινε χρώμα σε μερικές εκφράσεις, και δεν είχαν αποδοθεί καλά. Αυτό χάλασε την μετάφραση. Ιδίως επειδή υπάρχουν όντως κάποια παιχνίδια με τις λέξεις σε αυτό το βιβλίο, και αν ο μεταφραστής δεν μπόρεσε να τα αποδόσει σωστά, τότε χάλασε όλο το βιβλίο. Επίσης το συγκεκριμένο βιβλίο, χρειάζεται κάποιον που να γνωρίζει από παγκόσμια μυθολογία. Θα της το πάρω στα αγγλικά, και μάλλον η ελληνική έκδοση θα πάει για ανακύκλωση.

 

Πάντως, πραγματικά, η δική μου εμπειρία με τις μεταφράσεις είναι γενικά κάκιστη.

[SpirosK]

Εμένα δε μου πολυάρεσε η μετάφραση του "Το μάτι του χρόνου". Αν και σε γενικές γραμμές είναι πολύ καλή, έχει μερικά σημεία, όπου "πετάγονται" (κυριολεκτικά) κάποιες εντελώς παράταιρες λέξεις (με αποκορύφωμα το "πάτσγουορκ", έτσι ακριβώς, στα Ελληνικά.Αν διαβάσω τα άλλα δύο μάλλον θα τα βρω στα Αγγλικά (είναι και πολύ φτηνότερα )

[Kass]

Έχοντας εντρυφήσει σε θεωρητικό επίπεδο αρκετά στην τέχνη της λογοτεχνικής μετάφρασης και έχοντας ασχοληθεί και με θεωρία μετάφρασης της επιστημονικής φαντασίας, έχω να πω «επιγραμματικά» τα ακόλουθα:

 

 

• Δυστυχώς ή ευτυχώς, η λογοτεχνική μετάφραση είναι ένα είδος που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με οποιοδήποτε άλλο είδος μετάφρασης. Ο λόγος απλός-σε μια απλή, γραμμική μετάφραση ενός τεχνικού κειμένου, όλα είναι απλά, προβλέψιμα και αναμενόμενα. Στη μετάφραση λογοτεχνίας, ο σκοπός του κειμένου είναι να δημιουργήσει στον αναγνώστη της μετάφρασης την ίδια ακριβώς αντίδραση που θα δημιουργούσε και στον αναγνώστη του αρχικού κειμένου. Πολλές φορές, το πρόβλημα έγκειται στο τι δε λέει ένα κείμενο και όχι σε αυτό που λέει. Τα λογοτεχνικά κείμενα λειτουργούν σε πολλά επίπεδα-απευθύνονται στο συναίσθημά μας, στη μνήμη μας, στη δυνατότητα δημιουργίας συνειρμών. Το πρόβλημα έρχεται αμέσως μόλις ένα κείμενο κληθεί να λειτουργήσει σε μια διαφορετική πολιτιστική και κοινωνική πραγματικότητα από αυτή που γράφτηκε – οι αναγνώστες δεν έχουν πρόσβαση στην ίδια συλλογική μνήμη και δεν μπορούν να κάνουν τους ίδιους συνειρμούς. Αυτό οδηγεί πολλές φορές σε κείμενα που δε «δουλεύουν» και φαίνονται περίεργα ή ξερά. Έχω διαβάσει τραγικές μεταφράσεις Ελληνικών βιβλίων στα Αγγλικά.
• Ο μεταφραστής δεν είναι διορθωτής και δεν έχει δικαίωμα να «διορθώσει» τίποτα από όσα έγραψε ο συγγραφέας, ακόμη και αν είναι λάθος. Πρέπει να μείνει όσο το δυνατόν περισσότερο πιστός στο αρχικό κείμενο. Και σε αυτό το σημείο τονίζω όχι μόνο εννοιολογικά, αλλά και αναφορικά με το ύφος του συγγραφέα, που είναι εξίσου μοναδικό. Σε έναν ιδανικό κόσμο, ο ίδιος μεταφραστής θα μετέφραζε πάντα τα έργα του ίδιου συγγραφέα και θα ήταν εκτενώς εξοικειωμένος με τη προηγούμενη βιβλιογραφία του. Στην περίπτωση που αυτό δεν είναι δυνατόν να συμβεί, σε έργα που αποτελούνται από πολλούς τόμους (όπως πολλά fantasy για παράδειγμα), ως αποτέλεσμα δημιουργούνται ανακρίβειες και ανακολουθίες, καθώς διαφορετικά άτομα μεταφράζουν διαφορετικά τις ίδιες λέξεις.
• Ένας άλλος παράγοντας που δυσχεραίνει ιδιαίτερα τη μετάφραση λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας, είναι οι νεολογισμοί που εισάγει (νέες λέξεις, οι οποίες όμως αναφέρονται σε νέες έννοιες ή νέα αντικείμενα). Οι λέξεις αυτές στο πρωτότυπο μπορεί να εξηγούνται, μπορεί και όχι. Οπότε, ο μεταφραστής, πρέπει να γίνει ιδιαίτερα δημιουργικός με τη μητρική του γλώσσα, προκειμένου να εφεύρει μια εξολοκλήρου νέα λέξη, να την εισάγει στο κείμενο και η λέξη αυτή να λειτουργεί το ίδιο κατανοητά όσο και στο πρωτότυπο κείμενο. Αυτό και αν είναι δύσκολο!
• Είμαι ένθερμη υποστηρίκτρια της μετάφρασης που διασώζει το νόημα και το ύφος και όχι τόσο τη νευρωτική προσήλωση στη λέξη. Δε μιλάμε με τον ίδιο τρόπο με τον Άγγλο ή τον Αμερικάνο, οπότε η αυτολεξεί μετάφραση εκφράσεων λειτουργεί γελοία μέσα στο κείμενο, να μην πω πως βγάζει μάτι.
• Πέρα από τα διάφορα θεωρητικά προβλήματα, η ποιοτική λογοτεχνική μετάφραση θέλει λεφτά και χρόνο (είναι ο λόγος που αν και πολύ θα το ήθελα, δεν έχω ασχοληθεί βιοποριστικά με τη λογοτεχνική μετάφραση). Είναι μια ιδιαίτερα κουραστική δουλειά, η οποία μπορεί να σε οδηγήσει σε τρελά κολλήματα, αν θέλεις να παράγεις ποιοτική δουλειά και αν θέλεις να λέγεσαι σωστός επαγγελματίας. Με τις τιμές όμως που κυκλοφορούν στην αγορά, δεν είναι άξιο απορίας πως οι εκδοτικοί οίκοι παίρνουν αυτό ακριβώς για το οποίο πληρώνουν.

[Naroualis]

Χ.Φ. Λάβκραφτ, ο Τύμβος, εκδόσεις Αίολος. στο διήγημα "Πέρα από τον τοίχο του ύπνου", σελίς 58, μετάφραση Μαίρη Βασσάλου. Ένας Αμερικανός ορεσίβειος το 1901 παθαίνει κρίσεις απώλειας ταυτότητας κατά τις οποίες γίνεται βίαιος και κάνει κθουλικά. You get the picture. Πάρτε και το χωρίο της σύλληψής του.

 

"Τον κουβάλησαν έτσι στην κοντινή φυλακή. Εκεί αλβανοί εχθροί τον ανάκριναν μόλις ξαναβρήκε τις αισθήσεις του."

 

Εμ, γουάτ;

[nikosal]

χαχα πού ήταν η φυλακή είπες; Στο Αργυρόκαστρο;

[oremiou]

Εχω δυο παραδείγματα να προσθέσω αλλα δυστυχώς δεν έχω μαζί μου τα βιβλία για να πω συγκεκριμένα εκδότη και μεταφραστή, παρόλα αυτά θα πω γιατί έχουν πλάκαμ (τωρα έχουν πλάκα, όταν διάβαζα τα βιβλία ήθελα να δολοφονήσω και τους δύο):

 

-- Διάβαζα την εξαλογία της Γαλαξιακής αυτοκρατορίας του Ασίμωφ, κάπου ανάμεσα στο 3ο και στο 4ο βιβλίο ο εκδότης αποφάσισε να αλλάξει τον μεταφραστή, και ο καινούργιος μεταφραστής δεν έκατσε να διαβάσει τα προηγούμενα βιβλία. Οπότε βασικοί χαρακτήρες ξαφνικά αλλάξαν όνομα, με πιο αστεία την περίπτωση ενός πολύ σημαντικού για το βιβλίο χαρακτήρα, ο οποίος ήταν ερμαφρόδιτος ( the mule- το μουλάρι στο πρωτότυπο) και ο οποίος στα πρώτα βιβλία αναφερόταν ως 'το Μουλάρι' και στα τελευταία ως 'η Μιούλα' . Δηλαδή ο νέος μεταφραστής άλλαξε όχι μόνο το όνομα του χαρακτήρα αλλα και το φύλο! Επίσης βασικό ρόλο σε όλη την σειρά παίζει ένας πλανήτης (the Institution στο πρωτοτυπο) ο οποίος αρχικά ήταν 'το Θεμέλιο' για να γίνει μετα 'το Ιδρυμα'. Εξωφρενική κατάσταση!

 

-- Αλλα όχι τόσο εξωφρενική όσο η δευτερη περίπτωση. Είχα αγοράσει ένα βιβλίο με επιλεγμένα διηγήματα του Ε.Α. Ποε, ανάμεσα σε αυτά και την 'Μασκα του κοκκινου θανάτου' για την οποία είχα ακούσει ότι είναι ενα από τα κορυφαία του διηγηματα. Οντως ξεκινώντας να το διαβάσω μου φάνηκε πάρα πολύ καλό, σκοτεινο, ατμοσφαιρικό, μέχρι που ... εντελώς ξαφνικά γινόταν σε ορισμένα σημεία μελό. Μετά πάλι σκοτεινό, μετά πάλι με περίεργο τρόπο μεταλλάσοταν σε love story, και ξανα και ξανα το ίδιο. Τέλοσπάντων με τα πολλά το διάβασα ολόκληρο, μέχρι που στο τέλος είχε και happy end α λα Hollywood, ο πρωταγωνιστής και η πρωταγωνίστρια καβάλα στο αλογο το ηλιοβασίλεμα, ή τελοσπάντων κάτι τέτοιο. Πράγμα που για οποιον έχει διαβάσει έστω και λίγο Πόε φαντάζει το λιγότερο παράξενο να συμβαίνει. Αυτό που ανακάλυψα στο τέλος του διηγήματος σε μια υποσημείωση που με εκανε να τραβάω τα μαλλιά μου, είναι ότι αυτός που έκανε την μετάφραση θεώρησε ότι το διήγημα ήταν πολύ καταθλιπτικό από την μάνα του και ότι θα το βελτίωνε πάρα πολύ το να του προσθέσει μερικά στοιχεία που είχε βγαλει απο το μυαλό του, πχ μια πριγγίπισα να ερωτεύεται ενα βασιλόπουλο! Ετσι άφηνε μια παράγραφο του Πόε, μετά εγραφε μια δικία του, μια του Πόε δυο δικές του κ.ο.κ, και το αρχικό διήγημα που είναι κάπου 4-5 σελίδες, το είχε κανει πάνω από 10-12, προσθέτωντας μια ξεκάρφωτη ιστορία αγάπης! Είναι σαν κάποιος να αποφάσιζε ότι ωραία είναι μεν η Μονα Λιζα, αλλά θα ήταν πολύ καλύτερη αν ήταν ξανθιά με μεγάλο στήθος, να έπαιρνε ένα πινέλο και να την διόρθωνε γιατί ο Ντα Βίντσι την είχε φτιάξει καταθλιπτική! Αν είναι δυνατόν!!!!

Για την ιστορία μόνο να πω ότι στον πρόλογο του βιβλίου αναφέροταν ότι έχει γίνει αυτή η "βελτίωση" του πρωτότυπου κειμένου, και ότι τα μέρη που είχε γραψει ο μεταφραστής ήταν με italics. Εγώ όμως δεν είχα διαβάσει τον πρόλογο, ούτε υπήρχε τρόπος να καταλάβω εξαρχής ότι δεν έπρεπε να διαβάσω τα italics. Ουυφ! Το θυμήθηκα και τσατίτστηκα πάλι!