ARTICLE 12 προσεγγίσεις στο καυτό θέμα «διορθώσεις/beta-readers»

[Naroualis]

 

 

Μια από τις πιο τρομερές κουβέντες που έχω ακούσει ποτέ από συγγραφέα είναι και η πιο ακατανόητη: «δε διορθώνω τα κείμενά μου, γιατί χάνεται έτσι το feeling της στιγμής». Ακατανόητη σας λέω, απλά ακατανόητη. Πώς είναι δυνατόν –εφόσον δεν γράφεις αυτόματη γραφή, stream of consciousness και άλλα τέτοια φιλοσοφικο-ψυχεδελικά– να γράψεις κάτι χωρίς να το διορθώσεις; Πώς είναι δυνατόν να πετύχεις ένα κείμενο με τη μία, ειδικά εφόσον μιλάμε για πεζογραφήματα εκατοντάδων σελίδων; Πώς είναι δυνατόν –και συγνώμη κιόλας, αλλά αυτό πάει συνήθως πακέτο– να διαμαρτύρεσαι μετά, όταν σου λένε οι αναγνώστες σου ότι το κείμενό σου είναι αδύναμο και δεν σέβεται τον χρόνο και το χρήμα του αναγνώστη του; 

Οι διορθώσεις, για μένα, δεν τελειώνουν ποτέ. Ξεκινούν από την πρώτη στιγμή της γραφής (όταν ξαναγυρίζω επιτόπου να δω αν έχω κάνει τυπογραφικά), συνεχίζονται όταν τελειώνει η πρώτη γραφή (το περίφημο αγγλικό first draft, οπότε και ξαναγυρίζω για να δω αν αυτά που έγραφα στην αρχή συνάδουν με αυτά που έγραψα στο τέλος), κορυφώνονται όταν δώσω το κείμενο σε επιλεγμένους φίλους ή γνωστούς για να μου πουν τη γνώμη τους, και… 

Γουέλ, τι σας είπα; Δεν τελειώνουν ποτέ. Τελειώνει μόνο η υπομονή που έχει κανείς με ένα κείμενο. Σε 2-3 χρόνια, αν ακόμα βρίσκεται καταχωνιασμένο σε κάποιο συρτάρι, θα ξαναβρεθεί η υπομονή να το ξαναδιορθώσουμε. ΚΑΙ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΤΕΡΑΤΑ!

Standard Disclaimer: όλα όσα ακολουθούν δεν είναι τυφλοσούρτης. Καλείστε πριν τα εφαρμόσετε, να τα σκεφτείτε καλά και να πειραματιστείτε μαζί τους. Επίσης, και πάαααρα πολύ σημαντικό, μην ξεχνάτε ποτέ ότι αυτή είναι η προσωπική μου γνώμη, για την οποία α) διατηρώ το δικαίωμα να την αλλάξω στην πορεία της συζήτησης (εφόσον κάποιος φέρει τα κατάλληλα επιχειρήματα) και β) μπορεί να μην εξυπηρετεί τις δικές σας ανάγκες και τη δική σας ιδιοσυγκρασία. You have been warned.

 

12 προσεγγίσεις στο καυτό θέμα «διορθώσεις/beta-readers»

 

1. Γιατί να διορθώσω;

Είπε κάποτε ο πολύς Χεμινγουαίη: I rewrote the ending to 'Farewell to Arms,' the last page of it, thirty-nine times before I was satisfied.

Εκείνος το έκανε, διόρθωνε. Αυτή τη ρημάδα τη σελίδα, 39 φορές την έγραψε. Εσύ όμως, γιατί να διορθώσεις;

Πρώτον και σπουδαιότερον, γιατί είσαι άνθρωπος. Και άνθρωπος σημαίνει «κάνω λάθη». Κι αν κάνεις λάθη, γιατί πρέπει να τα αφήσεις εκεί; Γιατί να μην τα διορθώσεις; Γιατί να αδιαφορήσεις τόσο εμφανώς για κάτι που υποτίθεται πως είναι η εσωτερική φωνή σου, η αγωνία κι η αναζήτησή σου περασμένη στο χαρτί;

Κακά τα ψέματα, κανείς ποτέ δεν πέτυχε αυτό που είχε στο μυαλό του με τη μία. Πώς είναι δυνατόν; Τόσο τα μεγάλα, όσο και τα μικρά κείμενα, χρειάζονται πάντα κάποιου είδους ρετούς. Τα μεγάλα κείμενα, επειδή είναι μεγάλα, κι όσο να φτάσεις στο τέλος τους, έχεις αλλάξει γνώμη ή έχεις βρει κάτι πιο ενδιαφέρον και πιο ταιριαστό σ’ αυτό που θες να πεις και πρέπει να γυρίσεις και να κάνεις πιο ταιριαστή και την αρχή. Και τα μικρά κείμενα, γιατί η μικρή φόρμα είναι πολύ δύσκολο να περιέχει όλα όσα θέλεις να πεις με την πρώτη φορά που θα τα γράψεις, μιας και η απαιτούμενη οικονομία στις λέξεις και η περιεκτικότητα σε νοήματα ανά λεκτικό σχήμα πρέπει να είναι υψηλότατες.

Γενικά, όμως, ο κύριος λόγος για να διορθώσεις είναι ένας και μοναδικός: γιατί σέβεσαι το κείμενό σου, είτε το διαβάσουν άλλοι, είτε όχι. Ένα μικρό παιδί που κυκλοφορεί βρώμικο, ξυπόλυτο, αχτένιστο και με τις μύξες να κρέμονται, δεν είναι καλό δείγμα για την αγάπη των γονιών του, είτε το βλέπει κάποιος είτε όχι.

 

2. Γιατί να προσέξω τους χαρακτήρες;

Για πολλούς αναγνώστες, άσχετα αν ισχύει αυτό ή όχι, ο ήρωας είναι η προσωποποίηση του ίδιου του συγγραφέα. Πολλοί διαβάζουν ένα βιβλίο κι όταν συναντούν τον συγγραφέα του, αντί να δουν τον ταλαιπωρημένο από την day job ιδιωτικό υπάλληλο και πατέρα τριών παιδιών, περιμένουν να δουν τον Βίκινγκ με τα μούσια. 

Αυτός δεν είναι απαραίτητα λόγος για να προσέξεις και να διορθώσεις τους χαρακτήρες των ηρώων σου, τις πράξεις και τις σκέψεις τους και τη συνέπεια αυτών των πράξεων και σκέψεων σε όλο το μήκος του κειμένου. Αλλά είναι ένα σημείο απ’ όπου μπορείς να ξεκινήσεις για να καταλάβεις το εξής πολύ σημαντικό: ο ήρωάς σου είναι το όχημα με το οποίο ο αναγνώστης σου θα ταξιδέψει στον κόσμο σου. Αν το όχημα αυτό έχει το παραμικρό ελάττωμα, ο αναγνώστης, ως άλλη πριγκίπισσα που κοιμάται πάνω στο μπιζέλι, θα το νιώσει και θα χαλαστεί. Κι όταν ο αναγνώστης χαλιέται, αρχίζει τη γκρίνια κι η γκρίνια είναι ένας καλός λόγος για να σταματήσει κάποιος να διαβάζει ένα βιβλίο. Το θέλουμε αυτό; Όχι. Άρα, πρέπει να είμαστε διπλά και τριπλά προσεκτικοί, ειδικά με τους ήρωές μας.

Και αυτό αφορά όχι μόνο τα μεμονωμένα άτομα, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις, την αγάπη ή το μίσος που έχουν ο ένας για τον άλλο, τα κίνητρά τους, ακόμα-ακόμα, αν θες, και την εξωτερική τους εμφάνιση ή το όνομά τους*: γύρνα και διόρθωσε, ώστε όλα στο τέλος να βγάζουν ένα νόημα, το νόημα που θες.

 

3. Γιατί να προσέξω το περιβάλλον;

Ομοίως με τον χαρακτήρα, αλλά από άλλη σκοπιά. Ο κόσμος που έχεις πλάσει είναι φτιαγμένος για να βολτάρουν μέσα του οι χαρακτήρες σου. Όσο πιο οικείος και στρωτά γραμμένος είναι, τόσο ευκολότερα ο αναγνώστης θα ακολουθήσει την πλοκή και τα πάθη των ηρώων σου, χωρίς να στέκεται κάθε τόσο για να ξεδιαλύνει το ένα ή το άλλο προβληματικό σημείο της κοσμοπλασίας σου. 

Και μια καλή ιστορία είναι αυτό που ζητάμε, τελικά. Αν ξεκινάς ένα κείμενο περιγράφοντας το Στόουνχεντζ και τις ομίχλες της Άβαλον και μετά μιλάς για τα λιόδεντρα και τα ψαροκάικα, κάθε πρωί που κίναγα να πάω στη δουλειά, ε, είναι λογικό να μπερδευτεί ο καημένος ο αναγνώστης σου, να μην ξέρει πού βρίσκεται και πού τον οδηγείς. Στρώσου και διόρθωσε, να μας δει ο Θεός και να μην πετιόμαστε εκτός πλοκής κάθε πέντε γραμμές. 

 

4. Γιατί να προσέξω τη συνέχεια των σκηνών;

Μα θέλει και ρώτημα; Τι σόι ιστορία διηγείσαι, που να μην έχει μια στρωτή ροή, έναν σωστό αφηγηματικό ρυθμό; Αν μάλιστα συνηθίζεις, όπως εγώ, να γράφεις τις σκηνές ανακατεμένες, εκτός χρονολογικής σειράς, πολλές φορές θα τύχει να στριμώξεις έτσι τα πράγματα, ώστε τελικά η αφηγηματική ροή να σκοντάφτει και να κωλυσιεργεί χωρίς λόγο. 

Τρανταχτό παράδειγμα, που πολλές φορές έχω συναντήσει –και έχω κάνει κι η ίδια, δεν είναι να κρυβόμαστε, αλίμονο–: ξεκινάς με τη σκηνή όπου ο ήρωας μιλάει με τον γερο-σοφό και παίρνει κάποιες πληροφορίες για την αναζήτηση του. Επόμενη σκηνή, η ηρωίδα συναντάει την γρια-μάγισσα κι εκείνη της δίνει συμβουλές και οδηγίες. Επόμενη σκηνή, ξυλίκι με ληστές. Επόμενη σκηνή, κι άλλο ξυλίκι με επίδοξους βιαστές της αγνής παρθένου. Το βλέπεις πώς σκοντάφτει η ροή; Ο αναγνώστης είναι αναγκασμένος να διαβάσει αρχικά δύο φορές το ίδιο πράγμα (κι ας μαθαίνει διαφορετικά πράγματα από τον γερο-σοφό και διαφορετικά από την γριά μάγισσα) κι ύστερα από τις δύο ήρεμες και γαλήνιες και υπερπλήρεις πληροφοριών σκηνές πρέπει να πέσει με τα μούτρα στη δράση και το ξύλο επί δύο.

Φυσικά το παράδειγμα είναι χονδροειδώς απλοποιημένο. Ωστόσο, το πρόβλημα παραμένει: πολλές φορές παραβλέπουμε τη θεατρικότητα που πρέπει να βγάζει ένα κείμενο ώστε να είναι εύπεπτο και ευκολοδιάβαστο, να γίνει αυτό που λέμε page turner, πάνω στη μανία και τον ενθουσιασμό μας να ολοκληρώσουμε την ιστορία που έχουμε στο μυαλό μας. Οι διορθώσεις επί της σειράς –και όχι μόνο– των σκηνών θα μας φέρουν πιο κοντά στο θεατρικό πρότυπο: εισαγωγή, πράξεις, κορύφωση, επίλογος.

 

5. Γιατί να ελέγξω μέγεθος παραγράφων και χωρισμό κεφαλαίων;

Κάτι που βλέπω πολύ συχνά να μην κατανοεί ο κόσμος που γράφει, είναι η χρήση της παραγράφου. Μια παράγραφος, όπως και ένα κεφάλαιο, θα πρέπει να αποτελεί μικρογραφία έκθεσης: πρέπει να έχει εισαγωγή (την πρώτη φράση), σώμα (όπου αναλύεται το θέμα που την αφορά) και επίλογο (η επιλεγόμενη και κατακλείδα). Αν μια παράγραφος δεν έχει αυτή τη βασική δομή, πρέπει α) να πλαισιώνει διάλογο ή β) είναι κάτι πρωτοποριακά γραμμένο, που να βγάζει μάτι. 27 σελίδες παράγραφος, ας πούμε, όπως μου είπαν ότι είδαν σε κάποιο σύγχρονο ελληνικό κείμενο, είναι σίγουρα εξτραβαγκάν, αλλά επίσης σίγουρα κάτι που ΔΕΝ το κάνεις και συνέχεια.

Μια αλλαγή παραγράφου, εντέλει, είναι ο τρόπος του αναγνώστη σου να πάρει μια ανάσα. Όσο πιο μεγάλες οι παράγραφοι, τόσο χειρότερα, τόσο πιο δύσκολα του επιτρέπεις –και στον αναγνώστη, και στο κείμενό σου το ίδιο– να αναπνέει.

Το αυτό ισχύει και για τα κεφάλαια, απλά σε μεγαλύτερη κλίμακα. Εδώ, η επιλογή του μεγέθους ενός κεφαλαίου είναι καθαρά δική σου υπόθεση κι επιλογή, όμως το σημείο που πρέπει να κοπούν είναι θέμα ροής και ρυθμού. Έλεγξε στο δεύτερο, τρίτο, τέταρτο πέρασμα (αν δεν το έχεις ήδη κάνει όταν σχεδίαζες τον σκελετό του βιβλίου σου), ότι τα κεφάλαιά σου έχουν αρχή, μέση και τέλος, ότι υπάρχει εσωτερική κορύφωση σε κάθε ένα τους κι ότι το κλείσιμό τους μας προτρέπει να διαβάσουμε παρακάτω. 

 

6. Γιατί να προσέξω ορθο/τυπο-γραφικά και συντακτικά λάθη;

Για τρεις κυρίως λόγους και θα τους αναφέρω περιληπτικά: πρώτον, γιατί αν θες να λέγεσαι λογοτέχνης, πρέπει να ξέρεις να χρησιμοποιείς τον λόγο από μόνος σου, χωρίς να σε βοηθάει κανένας άλλος, δεύτερον, γιατί ό,τι παρατάς στην τύχη του δείχνει ασέβεια και προς τον αναγνώστη, και προς το ίδιο το κείμενο, και τρίτον, διότι όπως έχω πει και παλιότερα κι όπως θα σου πει ο πάσα εις που ασχολείται με τον εκδοτικό χώρο, ανορθόγραφα και απεριποίητα κείμενα δεν απασχολούν τους αναγνώστες των εκδοτικών οίκων για περισσότερες από δύο παραγράφους, και κατόπιν πετιόνται στον κάλαθο των αχρήστων.

Χοντρικά και με μία λέξη: σεβασμός, ρε φίλε. 

Και κάτι που θα το ξεχνούσα: ειδικά στο δικό μας το σινάφι, που τα ονόματα πολλές φορές δεν τα πιάνει ο αυτόματος διορθωτή του word, μια έξτρα ματιά ποτέ δεν έβλαψε κανέναν. Έπιασα τον εαυτό μου άπειρες φορές να αναστρέφει γράμματα σε φανταστικά ονόματα, είτε από ταχύτητα στην πληκτρολόγηση (Τιγκμαγκίρ-Τιγκαμγκίρ), είτε επειδή από ένα σημείο κι ύστερα συνειδητοποίησα πως το ανεστραμμένο είναι πιο εύηχο (Αραχζαντά-Αραζχαντά). 

 

7. Γιατί να ζητήσω τη γνώμη κάποιου;

Τώρα μπαίνουμε στα βαθιά. Ζητάμε τη γνώμη των άλλων για έναν κυρίως λόγο: γιατί η κουκουβάγια πάντα θα βλέπει το παιδί της ομορφότερο απ’ όλα.

Όσο όμορφα κι αν νομίζω ότι είναι αυτά που έγραψα, όσο καλογραμμένα ή προοικονομημένα ή περιγραμμένα ή κορυφωμένα, πάντα ένα δεύτερο μάτι θα δει αυτό που εγώ, όντας μέσα στο κείμενο, γνωρίζοντας τι θέλω να πω, θα αμελήσω να το πω με τρόπο κατανοητό. Ακόμα κι αν έχω προσχεδιάσει έναν χαρακτήρα, μπορεί να βρεθεί μια στιγμή (μία και μόνο αρκεί να καταστρέψει όλη τη δουλειά μου), που ο χαρακτήρας αυτός να φαλτσάρει. Να πάψει να φοβάται τα ύψη, π.χ. ή να φάει κρέας ενώ είναι αυστηρά βίγκαν. Κι αυτό να γίνει γιατί η σκηνή που περιγράφω αφορά κάτι άλλο, θέλω αλλού να δώσω βάρος κι αυτό το ένα ρημάδι να μου ξεφύγει.

Φυσικά, δεν είναι μόνο γι’ αυτά τα γλιστρήματα απαραίτητη η ξένη ματιά. Πολλές φορές, ο ξένος, αυτός που διαβάζει πρώτη φορά την εξέλιξη μιας ιστορίας, θα εντοπίσει προβλήματα και στην ίδια την πλοκή ή ανακολουθίες, που στα δικά μας μάτια φαντάζουν ασήμαντες. Εμπιστέψου την ξένη ματιά.

 

8. Γιατί να έχω δύο+ beta readers;

Προσωπικά, προτιμώ να έχω περισσότερους, αλλά δύο είναι το μίνιμουμ νούμερο που μπορώ να σκεφτώ. Όχι μόνο θα έχεις δύο γνώμες που θα σου επιβεβαιώσουν ότι αυτό το συγκεκριμένο σημείο του κειμένου είναι όντως προβληματικό, αλλά θα σου παρέχουν –και συγχωρέστε μου τη χυδαιότητα– δύο διαφορετικής γωνίας διείσδυσης ματιές στο κείμενό σου. Άλλα βλέπει ο ένας κι άλλα ο άλλος.

 

9. Γιατί να ζητήσω τη γνώμη αυτού κι όχι εκείνου του γνωστού;

Η επιλογή της ξένης ματιάς, ποιον θα διαλέξεις να διαβάσει το κείμενό σου, είναι πολύ σημαντική. Δε θα σε βοηθήσει κάποιος που δεν είναι ειλικρινής μαζί σου. Δε θα σε βοηθήσει κάποιος που διαβάζει μόνο για να διασκεδάσει. Δε θα σε βοηθήσει κάποιος που σε αγαπάει πολύ, τόσο πολύ που να φοβάται να σε πληγώσει. Και δε μπορώ να σε βοηθήσω εγώ να βρεις έναν τέτοιον άνθρωπο, που να μπορεί να σε βοηθήσει η δική του οπτική γωνία. Όπως πολλά από τα πράγματα που σχετίζονται με τη συγγραφή, είναι κάτι που πρέπει να το αποφασίσεις μόνος/η σου.

Αυτό που μπορώ να σου πω όμως, με κάθε ειλικρίνεια, είναι ότι κάθε κείμενο πρέπει να δοκιμάζεται και από ανθρώπους που θα μπορέσουν να το κρίνουν σε σημεία που σε ανησυχούν. Π.χ. αν έχει περιγραφές μηχανών και δεν σκαμπάζεις γρι, όπως εγώ, βρες καλού κακού έναν μηχανικό που να μπορέσει να σου πει ότι αυτό κι εκείνο το σημείο αντιτίθενται στους νόμους της φυσικής, ώστε να διορθωθείς. Και μετά βρες έναν που να μην είναι μηχανικός, να μη σκαμπάζει γρι, όπως εγώ, και δώσ’ του το κείμενο και πες του: «κατάλαβες τι γράφω εδώ; Θεωρείς ότι αξίζει τον κόπο να τα πω όλα αυτά για να προωθήσω την πλοκή; Βαριέσαι και μόνο στην ιδέα;»

10. Γιατί να ακολουθήσω εκείνη ή την άλλη ή καμία υπόδειξη;

Η μαγική φράση είναι «γιατί νιώθω πως πρέπει». Κακά τα ψέματα, ακόμα κι ο πιο επηρμένος και αυτολατρευόμενος συγγραφέας μπορεί να καταλάβει πότε ο beta reader του λέει κάτι που ισχύει και πότε η παρατήρηση είναι προϊόν ανειλικρίνειας, ξερολίας ή απλά και μόνο βλάβης εγκεφαλικής. Όσα κι αν σου πουν, το κείμενο τελικά είναι δικό σου, οι διορθώσεις είναι δικές σου επιλογές. Εσύ θα χρεωθείς και τα καλά, και τα κακά του. Θέλουμε από σένα κάτι δικό σου, κάτι που κι εσύ ο ίδιος αναγνωρίζεις πως χρειάστηκε δουλειά και που ήσουν διατεθειμένος να την κάνεις. 

Από την άλλη, είναι και μερικά πράγματα που απλά και μόνο δεν μπορούν να γίνουν, όπως π.χ. να δεχτείς κάθε μια παρατήρηση που θα σου γίνει από τους αναγνώστες σου ως σωστή. Τότε το κείμενο δε θα είναι δικό σου, θα είναι της ολομέλειας, που λέει κι ο Αρκάς. Κι εφόσον τη δική σου υπογραφή θα έχει από κάτω, εφόσον εσύ επέλεξες να το καραγκιοζέψεις έτσι, εσύ θα χρεωθείς και την αποτυχία του, κι αντί για ένα παιδί ανθρώπινο, με όλα του τα καλά και τα κακά, θα μας δώσεις ένα τέρας του Φρανκενστάιν.

 

11. Γιατί να τυπώσω;

Ακόμα κι αν η οθόνη του υπολογιστή σου έχει ευκρίνεια πέραν της κανονικής, το ανθρώπινο μάτι είναι εκπαιδευμένο να δέχεται ανακλώμενο φως κι όχι εκπεμπόμενο. Ακόμα κι αν χρησιμοποιείς e-reader από την πρώτη μέρα που εφευρέθηκαν, έμαθες να διαβάζεις σε χαρτί. Υπάρχει κάτι το υπερβατικό στην αίσθηση του χαρτιού, κάνει το κείμενο απτό, του δίνει υλική υπόσταση. Αυτό λειτουργεί ακόμα και υποσυνείδητα, κατά βάθος δε θεωρούμε «πραγματικό», απτό, υλικό, το ηλεκτρονικό κείμενο.
Γι’ αυτό, το τελευταίο χέρι των διορθώσεών μου, μετά από όλων των ειδών τις διορθώσεις που μπορούν να γίνουν σε ένα κείμενο, εγώ προσωπικά το κάνω σε τυπωμένο αντίτυπο. Προτιμώ 12άρια ή 13άρια γράμματα, για να βλέπω πιο καθαρά και τις μικρές λεπτομέρειες (τελείες που λείπουν, λάθος τόνοι, τυπογραφικά), και πλατιά περιθώρια, ώστε να κάνω τις σημειώσεις μου αν χρειαστεί. Πιστέψτε με, αυτό το τελευταίο χάρτινο γυάλισμα έχει σώσει κόσμο και κοσμάκη από πατατούλες μεγέθους καρπουζιού.**

 

12. Οπότε, γιατί να διορθώσω;

Γιατί, πώς να το κάνουμε, δεν είσαι καλύτερος συγγραφέας από τον Χεμινγουαίη. Τελεία και παύλα.

 

 

 

*Υπάρχουν δύο τυπωμένα βιβλία ελληνικού φανταστικού, στα οποία ένας από τους ήρωες αλλάζει όνομα στο μέσο της πλοκής, (π.χ. Κώστας-Χρήστος) και το καταλαβαίνεις ότι είναι το ίδιο άτομο από την περιγραφή του και μόνο. Εντάξει, πόσο πιο τεμπέλης να είναι ένας συγγραφέας;
**Και για όσους σκέφτονται σοβαρά το θέμα της ανακύκλωσης, όπως εγώ, ποτέ δεν τυπώνω μόνο από τη μία πλευρά της σελίδας? κι αν το κάνω, τότε την κρατάω για να τη χρησιμοποιήσω ως scrap paper. Φυσικά, όταν και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούνται, ανακυκλώνω ή κρατάω το χαρτί για χαρτοκατασκευές.
 

Προηγούμενα θέματα:

α) 12 πράγματα που χρειάζεσαι για να ξεκινήσεις να γράφεις

β) 12 τρόποι να προσεγγίσεις μια ιδέα

γ) 12 τρόποι να προσεγγίσεις την κοσμοπλασία σου

δ) 12 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τον ήρωά σου

ε) 12 τρόποι προσέγγισης της πλοκής

ς) 12 λόγοι επιλογής ή απόρριψης της οπτικής γωνίας

ζ) 12 σημεία όπου τα κλισέ πρέπει να αποφευχθούν πάση θυσία

η) 12 τρόποι να ζωντανέψεις το γραπτό σου

θ) 12 ελαττώματα στο χαρακτήρα ενός συγγραφέα

ι) 12 πράγματα που μπορείς να εκμεταλλευτείς για να κάνεις τη συγγραφική ζωή σου εύκολη

 

•  

[Ballerond]

Ευθυμία, θέλω να πάρω το post σου, να το τυπώσω, να το κορνιζάρω και να μου εκπέμπει ανακλώμενο φως ΟΛΗ μέρα!!!
Μπράβο! Πραγματικά, μπράβο!
Δεν ξέρεις πόσο ΜΕΣΑ πέφτεις για το θέμα των διορθώσεων, ειδικά την τελευταία περίοδο.

Φοβερή ατάκα των εποχών;
"Δε με νοιάζουν τα ορθογραφικά/συντακτικά λάθη, θα τα διορθώσει ο επιμελητής"
Ναι, πολύ σωστά. Και μετά του πέταξες λίγα ψίχουλα να περάσει το βράδυ αφού τον κλείδωσες στο κελί του.

Θα το κοινοποιήσω ;)

[AlienBill]

Πολύ σοφές οι συμβουλές σου, Ευθυμία. Και μια δίκή μου:

ΠΟΤΕ μην επαναπαύεσαι στους beta-readers για λάθη επιμέλειας. Την έχω πάθει κι εγώ έτσι, γι' αυτό το λέω. Οι beta-readers δεν έχουν υποχρέωση να επισημαίνουν όλα τα τυπογραφικά...

[AlienBill]

Και επίσης να προσθέσω γι' ακόμη μια φορά ότι κάνεις πολύ καλό beta-reading στα κείμενά. Οπως ξέρεις, το 80% των υποδείξεών σου, το ακολουθώ. Έχω απορρίψει ακόμη και ολόκληρη νουβέλα από έκδοση με βάση τις υποδείξεις σου.

Γενικά κάνουν μεγάλο καλό οι beta readers

Edited February 15, 2018 by AlienBill

[WILLIAM]

Την επόμενη φορά που θα γράψω κάτι πάνω στη συγγραφή θα σε πάρω για πηγή του έργου, είσαι χρυσωρυχείο αγαπητή Ναρουάλις!

 

Σχόλια.

Για' μενα οι διορθώσεις τελειώνουν όταν θα δει το φως της δημοσιότητας, όταν το δημοσιεύσω εδώ, ή στο μπλογκ ή στο wattpad, ή αν το στείλω για έκδοση. Καλά εκεί τρώω τα μούτρα μου οπότε μετά μπορώ να το ξαναδώ. 

Από τα επιμέρους τώρα.

Τα τρία πρώτα είναι αυτονόητα και δεν φαντάζομαι να διαφωνεί κανείς, θα σχολιάσω μόνο το πόσο φαίνεται η αγάπη σου για τον Τσιφόρο στο ανάλαφρο μέρος του κειμένου.

Το τέταρτο είναι ένα κάπως πιο δύσκολο και υποκειμενικό σημείο άλλοι συγγραφείς γράφουν μικρά, άλλοι μεγάλα, άλλοι τεράστια και άλλοι καθόλου! Σε ένα βιβλίο για τη συγγραφή διάβασα ότι τα σημεία που αφήνεις τον αναγνώστη να αναπνεύσει πρέπει να είναι στη μέση του κεφαλαίου και να τελειώνει με ένταση που να κάνει τον αναγνώστη να συνεχίσει και αυτό γιατί συνήθως οι αναγνώστες σταματούν το διάβασμα στο τέλος ενός κεφαλαίου (προσωρινά ή μακριά - από - μας- μόνιμα).

Στο πέμπτο φυσικά συμφωνώ και έχω μια πρόταση, τα ονόματα που χρησιμοποιεί κάποιος συχνά μπορεί να τα περνάει στον ορθογραφικό έλεγχο του word για να του τα επισημαίνει αν τα κάνει λάθος, επίσης θα αποφύγει το φαινόμενο τα πολλά ονόματα που θα τα βρίσκει σαν λάθη (ειδικά αν είναι μεγάλο το βιβλίο) να μπλοκάρουν το σύστημα και να λέει ότι έχει πολλά λάθη για διόρθωση.

Αχ η τρίτη ματιά και οι beta readers είναι μια πονεμένη ιστορία. Γράψε ένα "κοινωνικό" σαν της ακατονόμαστης και θα βρεις ένα στρατό ολόκληρο από πρόθυμους αναγνώστες, γράψε ένα επικής φαντασίας και θα ψάχνεις με το φανό σαν τον Διογένη στην αρχαία Αθήνα. Συμφωνώ με την επιλογή του σωστού ειδικού για κάθε αντικείμενο, σε αυτό έχω να πω ότι χρησιμεύει το επάγγελμά μου μιας και έρχομαι σε επαφή με διάφορους επαγγελματίες (τώρα αν νομίζουν ότι ρωτώ γιατί σκέφτομαι εξοχικό κόντρα στο κύμα και εγώ σκέφτομαι το φρούριο του Ιφ δε βλάπτει ε;)

Στο εντέκατο θα διαφωνήσω λίγο, νομίζω ότι εμείς έχουμε αυτήν την αίσθηση, οι νέες γενιές είναι πιο εξοικειωμένες με τις οθόνες παρά το κλασσικό χαρτί. Χωρια που τελευταία είναι και το οικονομικό που δυσκολεύει στις πολλές εκτυπώσεις.

Πολύ μου άρεσε το δώδεκα, δεν είσαι Χέμινγουει, και δεν είσαι και Δουμάς επίσης που έγραψε τους Τρεις Σωματοφύλακες χωρίς να διορθώσει λέξη από την αρχή ως το τέλος.

 

[Naroualis]

4 hours ago, WILLIAM said:

Πολύ μου άρεσε το δώδεκα, δεν είσαι Χέμινγουει, και δεν είσαι και Δουμάς επίσης που έγραψε τους Τρεις Σωματοφύλακες χωρίς να διορθώσει λέξη από την αρχή ως το τέλος.

 

Μια βιαστική παρατήρηση (αφού υποκλιθώ στα καλά σου λόγια), πρίγκιπά μου: 

 

The Three Musketeers was written in collaboration with Auguste Maquet 

 

και λένε και πως ο Μακέ τα έγραφε μια χαρά κι ο άλλος τα έπαιρνε να τα "διορθώσει" και τα έκανε σαν τα μούτρα του.

[4of7]

θα πρόσθετα:

1. αν είναι δυνατόν στα ελληνικά εγώ δεν θα πρότεινα να εκτυπώσεις το βιβλίο (καλό κι αυτό) αλλά να το ΑΚΟΥΣΕΙΣ να το απαγγέλει κάποιος.  (στα αγγλικά είναι πανεύκολο και σχεδόν τζάμπα με το voicedream app). Θα βρεις προβλήματα που εκατό φορές να τα δεις στο χαρτί δεν φαίνονται.

2. θα πρέπει να μπεις στον κόπο όχι απλά να ξαναδιαβάσεις το first draft των χθεσινών σελίδων άμεσα (το άλλο πρωί προτείνω που είναι και φρέσκο) αλλά και κάποια στιγμή να διαβάσεις όλο το βιβλίο μαζί σαν αναγνώστης. ο Stephen King προτείνει να το αφήσεις ένα μήνα όταν τελειώσεις και μετά να το ξαναδιαβάσεις όλο και να κόψεις 10%.

3. πιστεύω ότι πρέπει να διορθώσεις κάθε σελίδα 40 φορές βασικά αιωνίως μέχρι να βαρεθείς

4. με τα ονόματα στο word είναι εύκολο, στα βγάζει κόκκινα, αν κάνεις τη σωστή ορθογραφία του Βαρθουλομίρ add to dictionary μετά θα βρει τους λάθος Βαρθυλομίρ που θα ναι ακόμα κόκκινοι.

5. εγώ έχω ένα συστημα που μόλις τελειώσω κεφάλαιο το στέλνω στον εαυτό μου στο kindle app (σε ipad η android η οτιδηποτε εγχρωμο tablet). To κοιτάζω το βράδυ και κάνω highlight, με κίτρινο πρόταση/παράγραφο που δεν δουλευει, με πορτοκαλί στίξη, με μπλέ άλλη λέξη και με κόκκινο διαγραφή. Είναι τα 4 default highlight colors του kindle app. Δεν χρειάζεται kindle. Υπάρχει kindle app και για desktop επίσης,

6. επίσης ανεξάρτητα αν δεν φαίνονται ημερομηνίες σε κάθε event του βιβλίου καλό είναι να έχεις ένα calendar σε excel η οτιδηποτε με ακριβη ημερομηνια του καθε γεγονότος, ωστε να μην γεννησει καμια στις 58 βδομαδες, η βγει η πανσέληνος καθε 17 μέρες.

Edited February 16, 2018 by 4of7

[WILLIAM]

9 hours ago, Naroualis said:

Μια βιαστική παρατήρηση (αφού υποκλιθώ στα καλά σου λόγια), πρίγκιπά μου: 

 

The Three Musketeers was written in collaboration with Auguste Maquet 

 

και λένε και πως ο Μακέ τα έγραφε μια χαρά κι ο άλλος τα έπαιρνε να τα "διορθώσει" και τα έκανε σαν τα μούτρα του.

 

Αυτό μάλλον ήταν για το ότι έπαιρνε την ιστορία και της άλλαζε τα φώτα στα πάντα, από το ιστορικό γίγνεσθαι ως τους χαρακτήρες και την αληθοφάνεια αλλά διάβαζα ότι το χειρόγραφο που παρέδιδε ήταν γραμμένο μια κ' έξω χωρίς καμία διόρθωση, ούτε ένα ορθογραφικό.

 

4 of 7 (όπως λέμε 6 of 9;):

Η χρονική συνέπεια είναι ένα από τα σημαντικά πράγματα που πρέπει κάποιος να εξετάζει, γιατί αν η εγκυμοσύνη είναι μια μακριά περίοδος και να μην είναι συχνή σε ένα μυθιστόρημα αλλά ηπανσέληνος είναι πολύ πιο συχνή (και μικρό διάστημα) όπως και αν η πλοκή είναι σε πολύ περιορισμένο χρόνο οπότε την παρακολουθούμε ώρα με την ώρα δεν μπορεί κάποιος να πει λχ θα μιλήσουμε σε μια ώρα και στην ώρα να μη δούμε τη συνομιλία ή να μάθουμε γι' αυτή.

[Cassandra Gotha]

On 2/14/2018 at 11:43 PM, Naroualis said:

 

Μια από τις πιο τρομερές κουβέντες που έχω ακούσει ποτέ από συγγραφέα είναι και η πιο ακατανόητη: «δε διορθώνω τα κείμενά μου, γιατί χάνεται έτσι το feeling της στιγμής». Ακατανόητη σας λέω, απλά ακατανόητη. Πώς είναι δυνατόν –εφόσον δεν γράφεις αυτόματη γραφή, stream of consciousness και άλλα τέτοια φιλοσοφικο-ψυχεδελικά– να γράψεις κάτι χωρίς να το διορθώσεις; Πώς είναι δυνατόν να πετύχεις ένα κείμενο με τη μία, ειδικά εφόσον μιλάμε για πεζογραφήματα εκατοντάδων σελίδων; Πώς είναι δυνατόν –και συγνώμη κιόλας, αλλά αυτό πάει συνήθως πακέτο– να διαμαρτύρεσαι μετά, όταν σου λένε οι αναγνώστες σου ότι το κείμενό σου είναι αδύναμο και δεν σέβεται τον χρόνο και το χρήμα του αναγνώστη του;

•  

Κάποτε, κάποιος μου είχε πει ότι έγραφε (κι ακόμα γράφει, και να συνεχίσει ο άνθρωπος - άσχετο). Λόγω του ύφους του όταν μιλούσε γι' αυτό, διατηρούσα αμφιβολίες. Επειδή ήταν κάποιος που έβλεπα συχνά, είχαμε μερικές, σποραδικές και σύντομες κουβέντες περί συγγραφής. Όταν του ανέφερα τη λέξη "επιμέλεια" και διαπίστωσα ότι δεν καταλάβαινε πού αναφερόμουν, επιβεβαιώθηκαν οι υποψίες μου ότι ο άνθρωπος αυτός κάνει ψυχοθεραπεία μέσα από τα κείμενά του, και καλά κάνει, αλλά μέχρι εκεί.

Μου είπε "εντάξει, αυτό δεν παίρνει πολύ ( ), έχω ελάχιστα τυπογραφικά-ορθογραφικά". Του εξήγησα λίγο τι εννοούσα, κι ότι δεν είναι μόνο αυτά. Μου είπε: "ε, μπορεί -σπάνια- να αλλάξω θέσεις σε δυο παραγράφους, σιγά, ένα κλικ είναι".

Δεν συνέχισα την κουβέντα.

Κάποιος (άλλος) που δεν γράφει, δεν με καταλάβαινε, δεν με πίστευε, όταν του είπα ότι ο κοινός μας γνωστός δεν έχει συζητήσει με κανέναν, ούτε έχει διαβάσει ένα τόσο δα αρθράκι περί συγγραφής, και ότι γράφει με τρόπο αυθόρμητο, εφηβικό θα έλεγα, πάντως κρίμα γιατί την έχει την κλίση (από τα ελάχιστα δείγματα που έχω διαβάσει). Μπορώ, από αυτή την κουβεντούλα (δεν κάνω διορθώσεις) να καταλάβω πώς εννοεί το "γράφω" κάποιος.

[Silvertooth]

Θυμάμαι να διαβάζω ένα βιβλίο που είχε αρκετό ενδιαφέρον μέχρι τα μισά, αλλά από κει και έπειτα η συγγραφέας άρχισε να γράφει ό,τι προλάβαινε πραγματικά. Cheesy σημεία, ηλίθιες αποφάσεις από υποτιθέμενους στρατηγούς, άχρηστες πληροφορίες, ξεπέταγμα σκηνών, underdeveloped χαρακτήρες, κτλ. Διάβασα μετά σε συνέντευξη να λέει γι αυτό το ρημαδιασμένο τελευταίο μέρος του βιβλίου ότι το έγραψε μονοκοπανιά, και δε το διόρθωσε σχεδόν καθόλου, γιατί βγήκε ακριβώς όπως ήθελε! Θεωρώ ότι αυτό το βιβλίο ήταν και η αρχή του τέλους αυτών που είχε να δώσει - τουλάχιστον σε μένα. Δεν ξαναδιάβασα κάτι από αυτήν που να μην είναι πρόχειρα γραμμένο, σε σημείο να μην αντέχω να ξαναπιάσω βιβλίο της πλέον. Το θέμα είναι ότι τα πάει και πολύ καλά εμπορικά, οπότε δεν έχει - κι ούτε θα αποκτήσει - λόγο να κάτσει να ξαναδιαβάσει τα γραπτά της.

[Zaratoth]

Συμφωνώ με τα περισσότερα σχόλια σχετικά με τις διορθώσεις, ειδικά αν ενδιαφέρεσαι για κάτι παραπάνω από χόμπυ. Το μόνο που θα ήθελα να θίξω είναι το κομμάτι του πόσες διορθώσεις να κάνεις, πόσο χρόνο να σου πάρουν κλπ. Πήρα πρόσφατα συνέντευξη για το blog μου από έναν καταξιωμένο indie developer (με την άποψη ότι 20 χρόνια μετά την αρχή του είναι ακόμα ενεργός, βγάζει παιχνίδια κλπ και δεν έχει φαληρήσει σαν πολλούς άλλους εκεί έξω). Και όταν τον ρώτησα τι ακριβώς θεωρεί πως κάνουν λάθος καινούργιοι στον κλάδο του indie gaming, μου είπε το εξής:

Quote

The big mistake is forgetting: Real Artists Ship. Whatever it takes to get the game out the door, whatever corners you have to cut, do that. And don’t spend too much money, not if you want to make a living at it.

Οκ, δεν έχουν τα ίδια μέτρα και σταθμά ο προγραμματισμός με τη συγγραφή βιβλίου, αλλά μου φαίνεται πολύ σχετικό με το θέμα, μιας και μπορώ να δω άτομα που θεωρητικά θα πήγαιναν για έκδοση κλπ (άρα όχι απλά χομπίστες) τα οποία στο κυνήγι του "Άγιου Δισκοπότηρου" a.k.a. "Τέλειου Κειμένου χωρίς Λάθη", θα έχαναν τον στόχο που θα ήταν η ίδια η έκδοση και θα είχες μια ιδέα που ίσως να ήταν πολύ καλή όταν το πρωτοέγραφες το 2010, να είναι πλέον κάτι ξεπερασμένο σε έναν κορεσμένο κλάδο το 2020.

 

On 9/18/2019 at 2:22 PM, Silvertooth said:

Το θέμα είναι ότι τα πάει και πολύ καλά εμπορικά, οπότε δεν έχει - κι ούτε θα αποκτήσει - λόγο να κάτσει να ξαναδιαβάσει τα γραπτά της.

Ονοματάκι έχουμε; Για καθαρά κουτσομπ... ιστορικούς λόγους. :P

[Silvertooth]

6 minutes ago, Zaratoth said:

Ονοματάκι έχουμε; Για καθαρά κουτσομπ... ιστορικούς λόγους. 😛

Sarah J. Maas. Γράφει κυρίως young adult/new adult fantasy. Τα πρώτα βιβλία της - με βάση τα δικά μου κριτίρια τουλάχιστον - κυμαίνονταν από 6-8 στα 10. Από κάποιο σημείο και έπειτα άρχισε να βγάζει 2-3 τρία βιβλία τη χρονιά και απλά να αναμασάει κακογραμμένες ιδέες, χαρακτήρες και plot holes.

[Solonor]

8 hours ago, Zaratoth said:

Οκ, δεν έχουν τα ίδια μέτρα και σταθμά ο προγραμματισμός με τη συγγραφή βιβλίου, αλλά μου φαίνεται πολύ σχετικό με το θέμα, μιας και μπορώ να δω άτομα που θεωρητικά θα πήγαιναν για έκδοση κλπ (άρα όχι απλά χομπίστες) τα οποία στο κυνήγι του "Άγιου Δισκοπότηρου" a.k.a. "Τέλειου Κειμένου χωρίς Λάθη", θα έχαναν τον στόχο που θα ήταν η ίδια η έκδοση και θα είχες μια ιδέα που ίσως να ήταν πολύ καλή όταν το πρωτοέγραφες το 2010, να είναι πλέον κάτι ξεπερασμένο σε έναν κορεσμένο κλάδο το 2020.

Ναι.

Μετά τους 10 beta readers και τις 20-30 προσεκτικές διορθώσεις, και τις 30 απορρίψεις από εκδοτικούς, είναι πραγματικά χάσιμο χρόνου να ασχολείσαι μ' ένα κείμενο. Πρέπει να κάνεις το ίδιο για το επόμενο.

[Zaratoth]

47 minutes ago, Solonor said:

Ναι.

Μετά τους 10 beta readers και τις 20-30 προσεκτικές διορθώσεις, και τις 30 απορρίψεις από εκδοτικούς, είναι πραγματικά χάσιμο χρόνου να ασχολείσαι μ' ένα κείμενο. Πρέπει να κάνεις το ίδιο για το επόμενο.

Φράση κλειδί, μιας και μιλάω για τις περιπτώσεις που είναι χαμένοι/ες σε διορθώσεις καθώς πάντα βλέπουν το κείμενο λειψό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο που δεν το πάνε ποτέ ένα βήμα παραπάνω προς προσπάθεια έκδοσης. Το παράδειγμα που δίνεις από πάνω δεν έχει να κάνει με αυτό που λέω εγώ.

[Solonor]

14 hours ago, Zaratoth said:

Το παράδειγμα που δίνεις από πάνω δεν έχει να κάνει με αυτό που λέω εγώ.

Ποιο παράδειγμα;

[Electroscribe]

@Solonor, @Zaratoth: δεν διαφωνείτε, αγγίζετε δυο διαφορετικές πτυχές της ίδιας διαδικασίας.

Ο Αντώνης λέει ότι δεν είναι χάσιμο χρόνου να διορθώνεις ξανά και ξανά ένα κείμενο, ακόμα και να το ξαναπιάνεις μετά από κάθε απόρριψη για ένα ακόμα χέρι. Σταματάς μόνο όταν πειστείς ότι δεν υπάρχει πιθανότητα να εκδοθεί και ξεκινάς να γράφεις (και να διορθώνεις) κάτι άλλο,

Ο Νικολής λέει ότι (για την ακρίβεια, ο άνθρωπος από τον οποίο πήρε συνέντευξη το είπε): η διαδικασία των διορθώσεων δεν πρέπει να γίνεται εμπόδιο. Και όλη σου τη ζωή να ξανακοιτάζεις ένα έργο σου (παιχνίδι, βιβλίο, οτιδήποτε), θα βρίσκεις κάποια λεπτομέρεια να βελτιώσεις. Αλλά εκεί που στο πρώτο χέρι θα βρεις 1.000 πράγματα να φτιάξεις και στο δεύτερο 100, στο 5ο, το 6ο κοκ. θα βρίσκεις ένα ή δύο. Είτε επειδή δεν υπάρχουν, είτε επειδή μέχρι εκεί μπορείς να το πας με τις τρέχουσες ικανότητές σου, είτε επειδή πρέπει να αφήσεις να περάσει κάποιος χρόνος αποστασιοποίησης προτού μπορέσεις να το ξαναδείς και να βρεις τρόπο να το βελτιώσεις σημαντικά. Οπότε, σ' αυτό το σημείο, οφείλεις να το θεωρήσεις προσωρινά ολοκληρωμένο και να το βγάλεις στον έξω κόσμο ή να το αφήσεις στην άκρη.

[WILLIAM]

Γιατί, αν μη τι άλλο, αν δεν το κάνεις αυτό δε θα πας ποτέ σε ένα επόμενο έργο!